ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

να μελετήσουμε αν μπορούμε να το προβλέψουμε και να το
εντάξουμε σε κάποιο γνωστικό-θεωρητικό πλαίσιο που να το
εξηγεί και να το ερμηνεύει. Το γεγονός ότι η ανθρώπινη σκέψη
προϋποθέτει την συνείδηση συνάγεται με λογική αναγκαιότητα,
αλλά και φαινομενολογικά αποδεικνύεται έγκυρη από όσα
αναφέραμε. Ακόμα και φαινόμενα που διαφεύγουν της
συνείδησης, όπως πληροφορούμαστε από τις φυσικές επιστήμες,
τις νευροεπιστήμες και την ψυχολογία του ασυνειδήτου,
ανθρώπινα όντα με συνείδηση τα παρατηρούν και τα
καταγράφουν. Α posteriori (εκ των υστέρων) αναγνωρίζουμε
καταστάσεις και φαινόμενα που έχουν τεθεί a priori (εκ των
προτέρων), αν και η μεταξύ τους σχέση κρίνεται ως προβληματική.
Θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος συνιστά μια a priori συνθετική
πρόταση, μνημονεύοντας σ’ αυτό το σημείο τον Kant.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι, η γλώσσα είναι απαραίτητη για
τη δημιουργία εννοιών και για την κατοχή συνείδησης; Και το
συναφές ερώτημα, ταυτίζεται η συνείδηση με τη γλώσσα;
Σύγχρονες έρευνες στα πεδία των νευροεπιστημών έχουν
εμπειρικά τεκμηριώσει ότι έχουμε συνείδηση πολλών περισσότερων
πραγμάτων από όσα ανακοινώνουμε, με λεκτικό και εξωλεκτικό
τρόπο, σε κάθε δεδομένη περίσταση. Η συνειδητή
εμπειρία περιλαμβάνει πληροφορίες που είναι διαθέσιμες για το
συνολικό έλεγχο και όχι μόνο πληροφορίες που είναι διαθέσιμες
για ανακοίνωση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το φαινόμενο της “τυφλής
όρασης”, της ακούσιας αντίδρασης σε ένα ερέθισμα. Ενώ το
υποκείμενο με “τυφλή όραση” δηλώνει λεκτικά ότι δεν μπορεί να
δει τον οπτικό στόχο που του επιδεικνύεται προς αναγνώριση,
εντούτοις, όταν καλείται να υποθέσει που βρίσκεται, τότε στρέφει
το βλέμμα του προς τη σωστή θέση του οπτικού στόχου. Επίσης,
γνωρίζουμε από έρευνες (Paul Bloom) που έχουν διεξαχθεί, ότι οι
κωφοί και τα βρέφη διαθέτουν μια πλούσια προ-γλωσσική
νοητική ζωή. Άρα η γλώσσα δεν είναι απαραίτητη για τη
δημιουργία εννοιών και για την κατοχή συνείδησης. Επίσης
γνωρίζουμε από διαφωτιστικά πειράματα του Sperry, σε ασθενείς
με διατομή μεσολοβίου, ότι το δεξί ημισφαίριο επικοινωνεί με εξω-
134