ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Η αντίληψη της γλωσσικής σχετικότητας των Sapir και Worf έχει
ενδιαφέρουσες πολιτισμικές, γνωσιολογικές και ηθικές διαστάσεις.
Αν υιοθετήσουμε όμως την αντίληψη στις ακραίες
εκδοχές της (ισχυρή εκδοχή), σ’ αυτές δηλαδή που κατατάσσουν
τα μέλη των διαφόρων πολιτισμών σε διαφορετικούς κόσμους,
τότε ο προβληματισμός που ανακύπτει είναι: πώς είναι δυνατόν οι
πολιτισμοί να επικοινωνούν μεταξύ τους; Αν ίσχυε σε απόλυτο
βαθμό αυτή η εκδοχή, τότε κάθε απόπειρα των εθνογραφικών
μελετών να ερμηνεύσουν ένα διαφορετικό πολιτισμό θα ήταν
μάταιη. Αυτό που, ενδεχομένως, υποδηλώνει η γλωσσική
σχετικοκρατία είναι πως οι κατευθύνσεις που ενυπάρχουν σε μια
γλώσσα έχουν συνέπειες σε ένα ευρύ φάσμα πεποιθήσεων, θεσμών
και συμπεριφορών, γεγονός, όμως, αναμενόμενο και εμπειρικά
τεκμηριωμένο. Από την άλλη, όμως το Ανθρώπινο Πολιτισμικό
Σύστημα στην Διυστορική και Διαπολιτισμική του Εξέλιξη
“πυργώνεται” σε βαθοδομικά υπαρξιακά, ψυχικά και ηθικά δέοντα
που δομούν ένα ομοούσιο “σύμπαν” επιθυμιών, αναγκών και
προσδοκιών, το οποίο εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους,
λόγω των ιδιαίτερων, οικολογικών, οικονομικών, κοινωνικοπολιτικών,
πολιτιστικών, συνθηκών ζωής της κάθε πολιτισμικής
κοινότητας. Θα λέγαμε ότι υπάρχει ομοιότητα στο Ανθρώπινο
“Είναι” και διαφορετικότητα στο “Φαίνεσθαι”.
Αν προσχωρήσουμε στην ακραία εκδοχή της σχετικοκρατίας, τότε
αναγκαστικά θα αποδεχτούμε ότι οι άνθρωποι του κάθε
πολιτισμού, έχουν την εμπειρία ενός ολότελα διαφορετικού
κόσμου και ως εκ τούτου κάθε εγχείρημα ερμηνείας και
κατανόησής του από έναν άλλο πολιτισμό θα ήταν μάταιο. Αν
αντιληφθούμε κυριολεκτικά τον ισχυρισμό για τη σχετικότητα
των πολιτισμών, τότε οι άνθρωποι διαφορετικών πολιτισμών
“κατοικούν” σε μη επικοινωνήσιμους κόσμους και κάθε απόπειρα
εθνογραφικής ερμηνείας του νοήματος αυτών των πολιτισμών,
από έναν άλλο πολιτισμό, θα αποδεικνυόταν ατελέσφορη και
αδύνατη.
Πέρα όμως από τη γνωσιολογική σχετικοκρατία που αναφέραμε,
υπάρχουν και οι ηθικές της διαστάσεις. Δηλαδή, αν η αντίληψη
μας περί του κόσμου αποτελεί προϊόν του πολιτισμού μας, τότε το
ίδιο συμβαίνει και με τις πεποιθήσεις μας, τις αξίες και τους
127