ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Αν σε μια γλώσσα δεν υπάρχει μια λέξη, αυτό δηλώνει ότι
απουσιάζει και η αντίστοιχη έννοια που συμβολίζει η λέξη. Αν για
παράδειγμα απουσιάζει από το νοητικό λεξικό μιας κοινωνίας, των
Εσκιμώων ας πούμε, η λέξη μπανάνα, αυτό σημαίνει ότι οι
Εσκιμώοι αγνοούν την έννοια της μπανάνας. Η αρχή αυτή, που
υποστήριξαν οι Sapir και Whorf, χαρακτηρίζεται ως γλωσσικός
ντετερμινισμός. Η καθολική ισχύς όμως αυτής της ερμηνευτικής
υπόθεσης αμφισβητείται από το γεγονός ότι οι διαφορές που
παρατηρούνται στο γνωστικό επίπεδο ανάμεσα στους ομιλητές
διαφόρων γλωσσών δεν μπορούν να αποδοθούν αποκλειστικά σε
γλωσσικούς παράγοντες. Πράγματι, η γλώσσα επηρεάζει τον
τρόπο σκέψης και έκφρασης των εννοιών, αλλά δεν αποδεικνύεται
ότι καθορίζει αποφασιστικά τη γνωστική λειτουργία. Αυτό
αποδεικνύεται από τη μελέτη της γνωστικής ανάπτυξης του
παιδιού. Σ΄αυτή τη διαδικασία διαπιστώνεται ότι η απόκτηση της
γλώσσας δεν επιφέρει ριζική αλλαγή στην πορεία της γνωστικής
του ανάπτυξης.
Επίσης, χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι εκ γενετής κωφοί,
στους οποίους η απώλεια της δυνατότητας χρήσης της γλώσσας
δεν συνοδεύεται από τη γνωστική και νοητική ανικανότητα. Η
επιτυχημένη επίτευξη των γνωστικών καθηκόντων από τους
κωφούς βελτιώνεται τόσο με την πάροδο της ηλικίας, όσο και με
την ειδική αγωγή που λαμβάνουν, παρότι η γλώσσα τους δεν
αποκτά το επίπεδο της γλώσσας των ακουόντων. Αυτό
αποδεικνύει ότι, παρόλο που παρουσιάζεται μια γνωστική
ανάσχεση (συνήθως αναστρέψιμη) εξαιτίας της κώφωσης, η
κώφωση δεν φαίνεται να εξαρτάται αποκλειστικά από την ύπαρξη
και την άσκηση των γλωσσικών ικανοτήτων. Τα πειράματα που
διεξήγαγαν οι Farnham - Giggory (1972), Cromer (1974), και
Cohen (1983), αποδεικνύουν τα παραπάνω πορίσματα για τη
σχέση γλωσσικής ικανότητας και γνωστικής ανάπτυξης.
Έτσι η αρχή των Sapir - Whorf, ότι οι κόσμοι που ζούμε είναι
σχετικοί (με την έννοια ότι επηρεάζονται ως προς το γνωστικό
τους σχήμα από τη δομή της γλώσσας), συνεχίζει να απασχολεί
την κοινότητα των επιστημόνων που ερευνούν το φαινόμενο. Και
αυτό γιατί, μέσα από την πληθώρα των ανθρωπογλωσσικών
ερευνών που έχουν διεξαχθεί, φαίνεται να διαπιστώνεται πως η
125