ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

στάσης σχετικά αποδεσμευμένης από τις ενδείξεις που παρέχει η
αντίληψη του άμεσου περιβάλλοντος. Αλλά και παραπέρα, η
γλώσσα διαπλάθει τα υποκείμενα με τρόπο που οδηγεί στη
μεταβολή του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζουν τον κόσμο τους
και των στόχων που προσδοκούν να επιτύχουν σε αυτόν. Η
δυνατότητα της γλώσσας να συγκροτεί τα υποκείμενα που τη
χρησιμοποιούν, η δυνατότητα να αποστασιοποιούνται από τα
άμεσα δεδομένα ερεθίσματα, κατάγεται από τον ίδιο οντολογικό
πυρήνα: Από το γεγονός, δηλαδή, ότι η γλώσσα αποτελεί ένα
συμβατικό σημειωτικό σύστημα που εδράζεται σε έναν
περιορισμένο αριθμό σημαινουσών μονάδων, οι οποίες αναπαριστούν
συμβολικά, επεξεργασμένες από τη σκέψη, όψεις του
κόσμου, όπως αυτές περιέχονται ως “αντικείμενα” της εμπειρίας.
Παρά το γεγονός ότι πειραματικά έχει τεκμηριωθεί η προτεραιότητα
της σκέψης σε σχέση με τη γλώσσα (Furth, 1966,
Macnamara, 1972, Cohen, 1983), εντούτοις, η γνωστική ανάπτυξη
του παιδιού συντελείται παράλληλα με την ωρίμανση των
νευροφυσιολογικών του λειτουργιών, των εμπειριών του, της
εκπαίδευσης και της γλωσσικής του κατάρτισης. Όπως είπαμε και
παραπάνω, η σχολή του Piaget έδειξε ότι οι θεμελιωδέστερες ρίζες
της νοητικής δραστηριότητας είναι αισθησιοκινητικής φύσης και
θα πρέπει να αναζητηθούν στο όλο και πλουσιότερο και
περιπλοκότερο σύστημα των αποκρίσεων, που αναπτύσσει το
υποκείμενο όταν έρχεται σε επαφή με τα αντικείμενα που
αντιλαμβάνεται και χειρίζεται. Το παιδί μέσω των αλληλεπιδράσεων
με το περιβάλλον του κατασκευάζει σταδιακά ένα
μοντέλο της πραγματικότητας: μοντέλο πρακτικό και όχι νοητικό,
βιωμένο και όχι αναπαραστατικό. Ο Piaget τονίζει πως οι
δεξιότητες που αναπτύσσονται και ενεργοποιούνται σταδιακά για
να επιτευχθούν ανάλογες αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον είναι
αναμφισβήτητα νοητικές δεξιότητες. Ο Piaget και οι συνεργάτες
του, καθώς και άλλοι ψυχολόγοι, έδειξαν πως όχι μόνο τα
“φυσιολογικά” αλλά και τα κωφά παιδιά, που υστερούν σε
γλωσσικό επίπεδο, κατάφερναν με τα χρόνια και την αισθησιοκινητική
ωρίμανση να επιτύχουν υψηλές επιδόσεις σε στόχους
που άπτονται άμεσα των νοητικών ικανοτήτων, στόχους όπως οι
κατηγοριοποιήσεις και οι στοιχίσεις αντικειμένων σύμφωνα με
πολυσχιδή κριτήρια, η γενίκευση, ακόμα και η ανακάλυψη κανο-
121