ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Γ) Τέλος υφίσταται η κατηγορία των απολεκτικών πράξεων
(διαϊδιωματικές πράξεις). Η απολεκτική πράξη, προκαλεί
«ορισμένες συνακόλουθες αντιδράσεις στα αισθήματα, στις
σκέψεις ή στις πράξεις του ακροατηρίου είτε του ομιλητή είτε
άλλων προσώπων. Επειδή είναι αδύνατον να προκαθοριστούν οι
επενέργειες της ομιλίας, οι απολεκτικές πράξεις δεν είναι ούτε
συμβατικές, ούτε πλήρως ελεγχόμενες από τον ομιλητή. Ας
χρησιμο-ποιήσουμε ένα παράδειγμα, για να κατανοήσουμε τη
θεωρία των γλωσσικών πράξεων: «Το σπίτι καίγεται», η εκφώνηση
αυτή με μια ορισμένη σημασία και αναφορά των λέξεων είναι μια
λεκτική πράξη. Οι ίδιες λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για
να επιτελέσουν διάφορες ελλεκτικές πράξεις: μπορούν να
προειδοποιήσουν κάποιον να εγκαταλείψει το χώρο, μπορούν
επίσης να χρησιμοποιηθούν από τον ομιλητή για να καυχηθεί για
τις εμπρηστικές του ικανότητες. Στη περίπτωση που πεισθεί
κάποιος να πέσει από το παράθυρο ή να προσλάβει κάποιον να
κάψει ένα σπίτι, τότε πρόκειται για απολεκτικές πράξεις, οι οποίες
ανεξάρτητα από τις προθέσεις του ομιλητή είναι εξίσου πιθανό να
απορρέουν ή να μην απορρέουν από τις ελλεκτικές πράξεις της
προειδοποίησης ή του κομπασμού. Μπορεί, δηλαδή, να μην
υπάρχει η πρόθεση της προειδοποίησης ή της πρόσληψης, όμως
να προκληθούν αντιδράσεις αυτού του είδους στους δέκτες.
Ο Austin υποστηρίζει ότι η συμβολή του υπήρξε καίρια, γιατί
επικεντρώθηκε στη σχέση των ελλεκτικών πράξεων και των
περιστάσεων μιας επιμέρους γλωσσικής πράξης. Οι περισσότεροι
φιλόσοφοι παρέκαμπταν την ελλεκτική πράξη και ασχολούνταν
με τη λεκτική ή την απολεκτική. Η εστίαση στην ελλεκτική πράξη
τον οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η δήλωση συνιστά ελλεκτική
πράξη στον ίδιο βαθμό με την προειδοποίηση ή την ανακήρυξη,
και ότι οι δηλώσεις διατρέχουν τον ίδιο βαθμό αποτυχίας με τα
επιτελεστικά εκφωνήματα, όπως είναι για παράδειγμα η
υπόσχεση. Η άποψη αυτή παραπέμπει σε μια σχετικοποίηση της
έννοιας της αλήθειας, όχι όμως υποκειμενική, μιας και εξαρτάται
από αντικειμενικά συγκειμενικά κριτήρια και έτσι μπορεί να
αποτιμηθεί η ερμηνεία και να προσδιοριστούν οι προθέσεις και
βέβαια να αποφευχθεί η απροσδιοριστία της θεματικής ερμηνείας,
καθώς λαμβάνονται υπόψιν ιδιότητες εξω-εκφωνηματικές, που
προσδιορίζουν το νόημα του εκφωνήματος. Παρατηρώντας ότι η
106