ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

επιτελεστικό εκφώνημα επιτυχημένο, κάποιες δηλώσεις οφείλουν
να είναι αληθείς»).
Το γεγονός ότι μια ορισμένη πρόταση σε διαφορετικές
περιστάσεις μπορεί να λειτουργήσει «και με τους δύο τρόπους, τον
επιτελεστικό και τον διαπιστωτικό», οδηγεί τον Austin σε μια
ριζική ανατροπή του διαπιστωτικού εκφωνήματος.
Έτσι αναγκάζεται να διευρύνει το πεδίο έρευνας για να εξετάσει
«στο σύνολό της την κατάσταση μέσα στην οποία διατυπώνεται
το εκφώνημα - την ολική γλωσσική πράξη».
Στη συνέχεια προβαίνει σε μια νέα διάκριση, μεταξύ νοήματος
(«αυτό που λέγεται») και ισχύος («πώς πρέπει να εκληφθούν τα
εκφωνήματα») και αναπτύσσει τις κεντρικές κατηγορίες της
θεωρίας του: τις λεκτικές, ελλεκτικές και απολεκτικές πράξεις.
Α) Ως λεκτική πράξη (ιδιωματική πράξη) θεωρείται μια πράξη
νοήματος, η πράξη του λέμε κάτι, με την κανονική τρέχουσα
σημασία της έκφρασης. Απαρτίζεται από τρία συστατικά μέρη: το
φωνητικό («εκφωνούμε ορισμένους ήχους»), το φατικό («εκφωνούμε
ορισμένες λέξεις ή εκφράσεις»), και το ρηματικό («πράττουμε
τα παραπάνω με κάποια λίγο πολύ προσδιορισμένη σημασία
και μια λίγο πολύ προσδιορισμένη αναφορά»).
Β) Η ελλεκτική πράξη (ενδοϊδιωματική πράξη) αντίθετα, είναι μια
πράξη ισχύος. Σ’ αυτή συγκαταλέγονται πράξεις όπως «το να
θέσουμε μια ερώτηση ή να απαντήσουμε σε κάποιον, να δώσουμε
πληροφορίες ή διαβεβαιώσεις, είτε να προειδοποιήσουμε, να
γνωστοποιήσουμε μια ετυμηγορία» και οι πράξεις αυτές
συμμορφώνονται πάντα με κάποια σύμβαση. Η ελλεκτική πράξη
είναι εκείνη του «να επιτελείς μια πράξη με το να λες κάτι, σε
αντίθεση με το να επιτελείς την πράξη του να λες κάτι».
Η διάκριση μεταξύ λεκτικής και ελλεκτικής πράξης έχει θεμελιώδη
σημασία, αλλά και μεγάλη εμβέλεια. Όπως επισημαίνει ο Richard
Ohmann, για να προσδιορίσουμε κατά πόσο μια λεκτική πράξη
έχει σχηματιστεί ορθά, ανατρέχουμε στους κανόνες της
γραμματικής, απεναντίας «οι κανόνες των ελλεκτικών πράξεων
αφορούν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων».
105