ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

πληροφοριών που βέβαια εξειδικεύονται ανάλογα με τον
πολιτισμό και τις ιδιαίτερες ομάδες.
4) Τον τρόπο («να είσαι σαφής»). Η επιμέρους αρχή του
τρόπου, εξηγήθηκε από τον Grice με τέσσερα αξιώματα: Να
είστε σαφείς: α)αποφεύγοντας τις δυσνόητες εκφράσεις, β)
αποφεύγοντας την αμφισημία, γ) ο λόγος να είναι σύντομος
κ.α. οργανωμένος, να αποφεύγεται η άσκοπη φλυαρία, δ)
λέγοντας τα πράγματα με λογική ακολουθία και με τη σειρά.
Είναι φανερός ο συσχετισμός μεταξύ της συντομίας και του
βαθμού πληροφόρησης, που δεν πρέπει να υπερβαίνει τα
απαιτούμενα κάθε φορά από την περίσταση, όπως επίσης
εμφανής είναι ο συσχετισμός μεταξύ της συνάφειας και της
σειράς.
Η παραβίαση κάποιου ή όλων των παραπάνω αρχών, που θεωρεί
ο Grice ότι διέπουν τη συνομιλία, δημιουργεί το συνομιλιακό
υπονόημα. Ο όρος «συνομιλιακό υπονόημα» συνιστά κεντρική
εννοιολογική μονάδα - κατηγορία - στην θεωρία του Grice. Ο
όρος αυτός δηλώνει την πράξη της ερμηνείας και όχι την
αποκωδικοποίηση της ερμηνείας βάσει κανόνων. Δηλαδή ο όρος
«υπονόημα» αναφέρεται στο πραγματολογικό συμπέρασμα που
διαμορφώνουν οι συνομιλητές στην επικοινωνιακή πράξη. Και το
συμπέρασμα αυτό διαμορφώνεται από το συνδυασμό, τόσο από
αυτό που λέγεται, όσο και από αυτό που δεν λέγεται.
Το συνομιλιακό υπονόημα, όπως είπαμε, ενεργοποιείται όταν
παραβιάζονται οι τέσσερις αρχές που περιγράψαμε. Για
παράδειγμα α) «Τι ώρα είναι;», β) «το ρολόι μου δείχνει 5». Η
απάντηση παραβιάζει την αρχή της ποσότητας, ο ομιλητής «β»
δίνει περισσότερες πληροφορίες από τις απαραίτητες. Η
παραβίαση είναι σκόπιμη και αποβλέπει στην τήρηση της αρχής
της ποιότητας, θέλει δηλαδή να είναι ακριβής και να μη δώσει
αναληθή πληροφόρηση που θα παραπλανήσει το συνομιλητή του.
Από την παραβίαση αυτή παράγεται το υπονόημα ότι το ρολόι
του, ενδεχομένως, να μην δείχνει τη σωστή ώρα. Η θεωρία του
συνομιλιακού υπονοήματος μας βοηθάει να κατανοήσουμε αν οι
κοινότητες ομιλίας τηρούν ή όχι τις επικοινωνιακές αρχές. Βέβαια
και αυτή η θεωρία - όπως όλες - δεν έχει καθολική επικοινωνιακή
102