ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

για συγκεκριμένους γνωστικούς και πρακτικούς σκοπούς. Η
γλώσσα ως σύστημα είναι προϊόν συλλογισμού πάνω στη γλώσσα,
συλλογισμού που δεν συμβαίνει σε συνθήκες διαλόγου και
επικοινωνίας. Έτσι πολλές φορές, η επιστημονική διερεύνηση της
γλώσσας, ως συστήματος κανονιστικά αμετάβλητων μορφών,
παραβλέπει τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα της
κοινωνικής πραγματικότητας, που καθιστά εφικτή την επικοινωνιακή
λειτουργία του γλωσσικού φαινομένου.
Στο δεύτερο μισό του 20 αιώνα παρατηρείται μια στροφή στην
έρευνα και τη μελέτη της γλώσσας. Από τη γλώσσα ως
αφηρημένο δομικό σύστημα μεταβαίνουμε στην ομιλία, στους
κοινωνικοπολιτισμικούς και επικοινωνιακούς συντελεστές της
γλωσσικής λειτουργίας, όπως επίσης στη μελέτη του πραγματολογικού
– κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο η γλώσσα
μαθαίνεται, και τις επικοινωνιακές και ομιλιακές περιστάσεις στις
οποίες χρησιμοποιείται. Θα λέγαμε ότι ενσωματώνεται η γλώσσα
στο κοινωνικο-πολιτισμικό συγκείμενο και αναλύεται η πρακτική
λειτουργία της γλώσσας, ως ομιλίας. Ο Γάλλος γλωσσολόγος
Beneviste περιγράφει την απομάκρυνση από το δομισμό ως μια
μετάβαση από τη “γλώσσα” στο “λόγο”. Ο “λόγος” εννοείται ως
εκφώνηση, πράξη που συνδέει τον ομιλητή/συγγραφέα με τον
ακροατή/αναγνώστη. Σ΄αυτό το σημείωμα, δεν υποστηρίζουμε ότι
αυτές οι δύο σφαίρες (γλώσσα/ομιλία) συμφύρονται, όπως επίσης
δεν τις αντιμετωπίζουμε ως αλληλοαποκλειόμενες εξηγητικές
μορφές του γλωσσικού φαινομένου, αλλά συμπληρωματικές
μορφές που συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση του.
Πράγματι, η ενδελεχής διερεύνηση της σφαίρας των δομικών
αρχών που διέπουν το γλωσσικό σύστημα, όπως επίσης και η
παραδοχή της ικανότητας του ανθρώπου να μην λειτουργεί απλώς
ως παθητικός δέκτης αυτών των αρχών αλλά να δημιουργεί και να
κατασκευάζει θεωρία, προσέφερε ένα πλήρες εξηγητικό μοντέλο
για το γλωσσικό μηχανισμό. Η σφαίρα της ανθρώπινης
δημιουργικότητας διέπεται τόσο από κανόνες-νόμους που
ρυθμίζουν την παραγωγή προτασιακού υλικού – γραμματικοσυντακτικού
-, όσο και από κανόνες-νόμους που συσχετίζουν
τη γλωσσική παραγωγή με τις ποικίλες κοινωνικο-πολιτισμικές
περιστάσεις.
92