ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Ο Saussure και η διάκριση λόγου και ομιλίας
Η διάκριση του Chomsky σε γλωσσική ικανότητα και γλωσσική
επιτέλεση, παρουσιάζει δομικές αναλογίες και ομοιότητες με τη
διάκριση του Ελβετού γλωσσολόγου Saussure μεταξύ λόγου και
ομιλίας. Η έμφαση στη δομή της γλώσσας παρά στην
επικοινωνιακή της διάσταση έχει τις ρίζες της στη διάκριση του
Ελβετού γλωσσολόγου Saussure, μεταξύ λόγου (langue) και
ομιλίας (parole). Η γλώσσα που αποτελεί τη βάση για τη γλωσσική
συμπεριφορά, γίνεται κατανοητή ως αφηρημένη μορφή που
συνάγεται αφαιρετικά από πράξεις της ομιλίας, όρος ο οποίος
καλύπτει τόσο την ψυχολογική όσο και τη φυσική διάσταση της
γλώσσας. Η συμβολή της δομιστικής γλωσσολογίας του Saussure
στην αναθεώρηση και στην άρση των προκαταλήψεων της
παραδοσιακής γραμματικής είναι αναμφισβήτητη. Η αντιμετώπιση
του γλωσσικού φαινομένου ως αυθαίρετου συστήματος δομικών
σχέσεων και η ενδελεχής περιγραφή τους με κριτήρια μορφής
ανανέωσαν τις γλωσσολογικές σπουδές και θεμελίωσαν τον
εμπειρικό και αυτόνομο χαρακτήρα της γλωσσολογικής
επιστήμης,
Ο Saussure, όμως, ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη της αντικειμενικής
δομής των σημείων (langue), η οποία καθιστούσε δυνατή την
ομιλία (parole). Με άλλους λόγους, ο Saussure επικέντρωσε την
ερευνητική του σπουδή κυρίως στη μελέτη του λόγου, που τη
θεωρούσε αντικειμενικό κοινωνικό γεγονός και αδιαφόρησε για
την ομιλία, που την αντιλαμβανόταν ως τυχαίο εκφώνημα του
ατόμου, μη δυνάμενο να θεωρητικοποιηθεί. Με άλλους λόγους, η
σπουδή επικεντρώθηκε στον ενδιάθετο λόγο, ως εσωτερικό
σύστημα της γλώσσας, και όχι στο φωνούμενο λόγο, ως
συγκεκριμένη και διακεκριμένη πραγμάτωση του γλωσσικού
συστήματος. Αν επιχειρήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε αυτό το
θεωρητικό ισχυρισμό, θα διαπιστώσουμε ότι εμπεριέχει μια
συγκεκριμένη αντίληψη των σχέσεων κοινωνίας και ατόμων και
βέβαια μια υπόρρητη δυιστική φιλοσοφική και κοινωνιολογική
προοπτική, μιας που δίνει προτεραιότητα στην κοινωνία και όχι
στο άτομο.
...
90