ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

ασμό των συναισθημάτων, σε αντιδιαστολή με τις έννοιες και την
ψυχρή και αφόρητη πίεση που ασκεί ο ορθολογισμός. Οι ρομαντικοί
απαιτούν από τη φιλοσοφία την παλινόρθωση του αυθορμητισμού
της ζωής και της εσωτερικής πληρότητας του συναισθήματος
και το αναζητούν στην καλλιτεχνική δημιουργία. Ακριβώς, γι’ αυτό
το λόγο η τέχνη είναι για τους ρομαντικούς, το κατ’ εξοχήν φιλοσοφικό
στοιχείο στον άνθρωπο, το οποίο γίνεται διηνεκής ποίηση
και πλάθει, όχι απλώς ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό έργο, αλλά
πλάθει και μετουσιώνει την ίδια τη ζωή σε δημιουργία. Για τους εκπροσώπους
του ρομαντισμού η τέχνη και οι αισθητικές αξίες αποκτούν,
κατά λογική ακολουθία, υψηλότερη προτεραιότητα έναντι
της φιλοσοφικής έννοιας και της αφηρημένης σκέψης. Η ποίηση
αναγορεύεται σε ανώτερη αξία, αναδεικνύεται ως “ο παιδαγωγός
της ανθρωπότητας”. Αν και υπερβολικός, ο εν λόγω ρομαντισμός
της φιλοσοφικής σκέψης της συγκεκριμένης ευρύτερης τότε φιλοσοφίας,
κατέτεινε προς την Κατανοητική Φιλοσοφία. Δυστυχώς,
όμως, προσπέρασε αβρόχοις ποσί τον Ορθό Λόγο, με αποτέλεσμα
τη φυσιολογική αποστράγγιση του κινήματος από την κριτική αυτογνωσία
του, που θα τον μετέτρεπε σε Φιλοσοφία της Κατανόησης.
Κεφάλαιο ΙΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Οι απαρχές της κοινωνιολογικής σκέψης καταδύονται στα βάθη των
ιστορικών - ίσως και των προϊστορικών - χρόνων και απαντώνται
αναμιγμένες με τη θρησκεία, όπως εξάλλου συμβαίνει και με τόσες
άλλες επιστήμες. Η θρησκεία μπορεί να θεωρηθεί ως η πρωταρχική
ιδεολογική επένδυση της διάνοιας και αυτό γιατί νοηματοδοτεί το
δέος, την αγωνία και το φόβο του ανθρώπου για το άγνωστο και
το μυστήριο της ύπαρξης. Η νοηματοδότηση στοιχειοθετείται από
ένα σώμα δογματικών αληθειών και την υποχρέωση τυφλής πίστης
στην αποκαλυμμένη “αλήθεια” της υπερβατικής αυθεντίας, με τελετουργική
δομή και μεσσιανικές επαγγελίες. Αυτές οι θεμελιώδεις
αρχές της θρησκείας, παράγουν κοινωνικές συνειδήσεις, οι οποίες
αποδέχονται και αναπαράγουν το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα
της κάθε εποχής. Η θρησκεία, ως πρακτική, επενεργεί πάνω
στις κοινωνικές σχέσεις και τις μεταμορφώνει στη συνείδηση των
ανθρώπων σε φανταστικές αναπαραστάσεις της κοινωνικής τους
ύπαρξης. Έτσι, οι ιστορικοί άνθρωποι, διαμορφώνουν μια προκαθορισμένη
κοινωνική συνείδηση και θεωρούν πως επιτελούν ένα
συγκεκριμένο ιστορικό ρόλο, ο οποίος τους αποδίδει υπαρξιακό
νόημα και προσανατολισμό. Η εμπειρία των κοινωνικών συνθηκών
της ύπαρξής τους διαθλάται στη συνείδησή τους από τη θρησκευτική
ιδεολογία, η οποία αναπαριστά μια φανταστική σχέση με την κοινωνική
πράξη. Άλλωστε, αυτό είναι το βαθοδομικό χαρακτηριστικό
κάθε ιδεολογίας, είτε μεταφυσικής είτε εκκοσμικευμένης..
Με βάση τα παραπάνω, η θρησκεία αποτελεί, μέχρι κάποιο βαθμό,
την υποτυπώδη μορφή κοινωνιολογίας, αν λάβουμε υπόψη ότι συνιστά
πάντα και ένα είδος θεωρητικής απόδειξης, και άρα δικαίωσης,
της υφιστάμενης κοινωνικής οργάνωσης. Για παράδειγμα, οι Φαραώ
της αρχαίας Αιγύπτου εκλαμβάνονταν ως τα ενδιάμεσα όντα
μεταξύ των δύο κόσμων και οι αντιλήψεις των αρχαίων Αιγυπτίων
για την επόμενη ζωή ήταν η πιστή αντανάκλαση της επίγειας ζωής.
34 35