Fæddur Snorri - Þjónustu

Leiðbeiningar og æfingar
fyrir stækkunartæki
Lestur, skrift og daglegar athafnir. Heima, í skóla og í vinnu.
Arne Tømta och Hanna Sandsdalen Romfo

SEnior-verkefnið hefur verið styrkt af eftirfarandi norrænum samtökum:
Norges Blindeförbund, Oslo, Norge, www.blindeforbundet.no
Synskadades Riksförbund, Enskede, Sverige, www.srf.nu
Dansk Blindesamfund, Köpenhamn, Danmark, www.dkblind.dk
Ekhagastiftelsen, Stockholm, Sverige, www.ekhagastiftelsen.se
Center for Syn og Kommunikation, Søborg, Danmark
Center for Syn og Kommunikation, Søborg, Danmark, www.syn-kom.dk
Blindrafélaginu, samtökum blindra og sjónskertra á Íslandi
Blindravinafélagi Íslands
Þýðing og framleiðsla á norsku, sænsku og dönsku útgáfunni er styrkt af
Nordisk Utvecklingscenter för Handikapphjälpmedel í Helsinki.
Aðalstyrkveitandi SEniors:
Multilens AB, Mölnlycke
www.multilens.com
Styrktaraðilar SEnior:
Polar Print AB, Sverige och Bojo AS, Norge
Lys og Lupe AS, Danmark
ITECH AS, Denmark
MultiOptikk AS, Norge
LVI, Low Vision International AB
Alcon AS, Norden
Novartis Ophthalmics, Novartis Healthcare AS
Provista AB och AS
Synsamoptikerna, Norden
SEniors övriga samarbetspartners:
Tagarno AS, Norden
TopVision, Danmark
Idéutveckling AB, Sverige
Insyn AB, Sverige
Synsupport AS, Norge
Þýðing og staðfæring á íslensku útgáfunni: Kristín Gunnarsdóttir

Efnisyfirlit
1 Hvernig á að nota heftið?……………………………………………………………… 3
2 Hentugar upplýsingar ……………………………………………………………………… 4
Um hjálpartækið……………………………………………………………………………………………… 4
Staðsetning tækisins…………………………………………………………………………………… 5
Líkamsstaða ……………………………………………………………………………………………………… 5
Stækkunartæki og gleraugu…………………………………………………………………… 6
3 Stillingar …………………………………………………………………………………………………………… 7
Velja stækkun …………………………………………………………………………………………………… 7
Litur eða svarthvítt?……………………………………………………………………………………… 7
Myndskerping…………………………………………………………………………………………………… 8
Ljósmagn og birtuskil ………………………………………………………………………………… 9
4 Les- og vinnuplata (XY-borðið) ……………………………………………10
Hlutverk / hreyfing plötunnar ……………………………………………………………… 10
Handvirk plata ……………………………………………………………………………………………… 10
Rafknúin plata ……………………………………………………………………………………………… 11
5 Daglegar lestraræfingar ………………………………………………………………13
Lestur á samfelldum texta …………………………………………………………………… 13
Efnisyfirlit og blaðsíðutal………………………………………………………………………… 14
Lestur á handskrifuðum texta …………………………………………………………… 15
Leit að sérstökum texta á blaðsíðu………………………………………………… 17
Flett upp í vöruskrám ……………………………………………………………………………… 22
Töflur, myndefni og vinnuteikningar ……………………………………………… 23
Lestur texta á umbúðum ……………………………………………………………………… 25
Teiknimyndablöð / bækur ……………………………………………………………………… 26

6 Skrift ……………………………………………………………………………………………………………………28
Að skrifa með aðstoð stækkunartækis ……………………………………… 28
Útfylling á stundatöflum og eyðublöðum…………………………………… 32
Getraunaseðlar, lottómiðar o.fl. ………………………………………………………… 37
Krossgátur………………………………………………………………………………………………………… 38
7 Val á stækkunartæki …………………………………………………………………………40
Fleiri möguleikar…………………………………………………………………………………………… 40
Skoðun mynda og korta ………………………………………………………………………… 40
Teikna / mála…………………………………………………………………………………………………… 43
Handavinna……………………………………………………………………………………………………… 43
Smærri viðgerðir / samsetning módela / lóðun …………………… 44
Frímerkjasöfnun / myntsöfnun / spil ……………………………………………… 44
8 Aðrar upplýsingar…………………………………………………………………………………45
Gardínur og hjálparlínur ………………………………………………………………………… 45
Ljóssíun ……………………………………………………………………………………………………………… 45
Birtuskil ……………………………………………………………………………………………………………… 45
Fjarmyndavél ………………………………………………………………………………………………… 46
Flytjanlegar lausnir……………………………………………………………………………………… 46
Viðgerð / trygging ……………………………………………………………………………………… 46
Þrif ………………………………………………………………………………………………………………………… 46
9 Prófun ………………………………………………………………………………………………………………47
Leturgerð og stækkun……………………………………………………………………………… 47
Lespróf fyrir lestrarhraða og skilning …………………………………………… 48
Fæddur Snorri ……………………………………………………………………………………………… 49

1 Hvernig á að nota heftið?
Þetta hefti er fimmta útgáfan af „Kynningarnámsefni í notkun stækkunartækja“.
Fyrir nokkrum árum var þetta hefti sett saman vegna þess að lengi hafði vantað
efni sem hægt væri að nota við prófun og kennslu á stækkunartæki, eða
lestæki eins og það var áður kallað. Við vildum koma efninu í búning sem kæmi
sjónskertum að gagni og öðrum þeim sem koma að stuðningi við sjónskerta.
Fyrstu fjórar útgáfurnar voru prentaðar í samtals 3300 eintökum í Noregi.
Nú hefur heftið einnig komið út á íslensku, sænsku og dönsku og markmiðið er
að þau stækkunartæki sem framleidd eru fyrir sjónskerta nýtist betur í starfi og
leik.
Í heftinu höfum við meðvitað látið hjá líða að nota hugtakið „lestæki“ þar sem við
viljum að tækið verði einnig notað til annarra athafna. Þess vegna höfum við lagt
áherslu á að nota hugtakið „stækkunartæki“ fyrir þessa gerð hjálpartækja.
Heftinu er ætlað að vera grunnnámskeið sem hver nýr notandi þarf að ganga í
gegnum en einnig má nýta heftið sem uppflettirit. Við höfum því búið til ítarlegt
efnisyfirlit sem síðar meir er hægt að nota sem leitarskrá.
Í heftinu eru upplýsingar um hvernig eigi að nota hjálpartækið og einnig hagnýtar
æfingar. Við mælum með því að allar æfingar séu leystar um leið og þær koma
fyrir. Á þann hátt fær notandinn aðstoð við að fara í gegnum fræðilega þáttinn. Til
að geta leyst sumar æfingarnar þarf ýmsa hversdagshluti fyrir utan sjálft heftið.
Það á að koma fram í textanum með viðkomandi æfingu.
Gangi þér vel!
Bærum / Hurdal / Karlstad 2008
Hanna Sandsdalen Romfo Arne Tømta Krister Inde

2 Hentugar upplýsingar
Um hjálpartækið
Stækkunartæki samanstendur venjulega af eftirfarandi hlutum:
1. Myndavél
2. Skjá
3. Les- og vinnuplötu (XY-borði)
Það sem þú vilt skoða er lagt undir myndavélarhlutann. Oftast er það lagt á
plötuna. Myndavélarhlutinn varpar stækkaðri mynd á skjáinn.
Flestir nota stækkunartæki sem hjálpartæki til að lesa eða skrifa en það má nota
við ýmislegt fleira, til dæmis við að skoða myndir eða við handavinnu. Í þessu
hefti reynum við að gefa góð ráð um nýtingu á tækinu til annars en lesturs og
skrifa.
Það getur verið nauðsynleg viðbót að nota stækkunartæki ef þú getur ekki lesið
prentað efni með hjálp sjónglerja (stækkunarglers eða sterkra lesgleraugna)
eða of erfitt er fyrir þig að nota sjóngler svo dugi fyrir lestrarþörf þína. Margir
nota eingöngu stækkunartæki, aðrir nota sjóngler en sumir nota hvorttveggja
við mismunandi aðstæður. Sjóngler er hægt að taka með sér og nota hvar sem
er. Stækkunartækið er erfiðara að flytja en menn hafa meira úthald við notkun
þess, sérstaklega þegar lesa þarf smátt letur í bæklingum, á kortum og ýmsum
eyðublöðum. En eins og með flest annað er einstaklingsbundið hvað hentar best.
Á Norðurlöndum geta sjónskertir einstaklingar fengið stækkunartæki lánuð hjá
hinu opinbera og sér Þjónustu- og þekkingarmiðstöðin þín um að úthluta þeim.
Sjónfræðingur og sjónráðgjafi meta þörf þína fyrir sjónhjálpartæki í sambandi við
þau verkefni sem þú þarft að inna af hendi.
Umsókn um stækkunartæki skal fylgja umsögn frá sjónráðgjafa. Sjónráðgjafinn
á að lýsa því hvernig tækið getur nýst þér, leiðbeina um notkun tækisins og
aðstoða við að finna rétta gerð af stækkunartæki sem hentar þér best.

Staðsetning tækisins
Þegar þú staðsetur stækkunartækið í herberginu þarft þú að athuga eftirfarandi:
1. Bein blindandi lýsing er þegar ljósið skín beint í augun á þér. Varastu að
staðsetja tækið þannig að þú horfir á móti sterku ljósi, t.d. frá glugga eða
ljósi sem er á bak við tækið. Þú getur einnig blindast ef ljósið frá skjánum er
of sterkt. Ráðleggingar um þetta eru í kafla 3 og 8.
2. Ljósendurkast verður þegar lampar eða gluggar speglast í skjánum. Hægt
er að koma í veg fyrir þetta með því að draga fyrir gluggana eða slökkva ljós
sem truflar.
3. Birtuskil verða ef þú kemur tækinu fyrir uppi við dökkan vegg. Þá getur
munurinn á skjánum og dökka veggnum orðið of mikill. Best er að tækið
standi við ljósan, mattan vegg.
Líkamsstaða
Það fyrsta sem þú þarft að huga að áður en þú byrjar að vinna með
stækkunartækið er að vel fari um þig og þú sitjir rétt. Þannig getur þú setið
lengur við og komist hjá röngu álagi og sliti á hálsi og baki.
Stóllinn á að vera nálægt borðinu sem tækið stendur á og gott er að sitja vel á
stólnum. Gættu þess að fá góðan stuðning við mjóhrygginn. Við mælum með
góðum skrifborðsstól með stillanlegri hæð og án armpúða. Borð og stóll skulu
vera rétt stillt hvort við annað. Þú skalt hafa fæturna á gólfinu og 90 gráðna horn
á hnjánum.
Það er mikilvægt að borðið sé í réttri hæð - hvorki of hátt né of lágt. Best er ef
miðja skjásins er aðeins undir augnhæð og eins beint fyrir framan þig og kostur
er.
Reyndu að komast hjá því að snúa höfðinu og gættu þess að skjárinn sé ekki
staðsettur það hátt að þú verðir að horfa upp og beygja hálsinn. Á næstu
blaðsíðu er mynd af góðri stellingu.

Mynd 1: Góð setstaða fyrir framan stækkunartækið.
Þó svo að þú hafir fundið góða vinnustellingu er mikilvægt að skipta reglulega
um stöðu og taka hlé öðru hvoru.
Stækkunartæki og gleraugu
Þegar þú vinnur við stækkunartækið er mikilvægt að gleraugun passi fyrir þá
fjarlægð sem þú vinnur við. Með rétt stilltum gleraugum má oft komast af með
minni stækkun, sem gefur betri yfirsýn og gerir þér kleift að vinna lengur.

3 Stillingar
Það er frekar auðvelt að setja upp nýjustu gerðir af stækkunartækjum. Oft er
uppsetningin sjálfvirk en til þess að geta nýtt tækið til fulls er nauðsynlegt að
þekkja stillingarmöguleikana. Þú verður líka að þekkja þær aðgerðir sem eru
sjálfvirkar á mörgum tækjum. Algengustu aðgerðirnar eru því kynntar í þessum
kafla.
Velja stækkun
Hægt er að stjórna stækkuninni á öllum stækkunartækjum. Okkar reynsla er
sú að duglegustu og fjölhæfustu notendurnir nýta þá aðgerð mikið. Þeir stilla
stækkunina miðað við sjón og leturstærð efnisins. Það er mikilvægt að velja
það mikla stækkun að þú getir lesið án of mikillar áreynslu en samt ekki meiri en
nauðsynlegt er svo pláss verði á skjánum fyrir eins mikinn texta og mögulegt er.
Stundum er mikilvægara að hafa góða yfirsýn en að sjá smáatriðin. Með því að
minnka stækkunina sérðu fleiri orð og atriði. Síðan getur þú aukið stækkunina til
þess að sjá smáatriðin, til dæmis dagblaðstexta.
Það er eðlilegt að draga úr stækkuninni þegar þú ert að skrifa eða lesa
handskrifaðan texta. Það er vegna þess að skrifaður texti er stærri en venjulegur
prentaður texti.
Litur eða svarthvítt?
Hægt er að velja um að hafa myndir eða texta í lit eða svarthvítu.
Veldu litstillingu þegar þú ætlar að skoða myndir. Margir vilja líka lit þegar þeir
skrifa. Þá er auðveldara að gera greinarmun á penna, fingrum og blaði.
Sumt prentefni getur verið með bókstöfum í lit á lituðum bakgrunni og þá er
oft auðveldara að horfa á textann í lit, en flestir vilja hafa tækið stillt á svarthvítt
þegar þeir lesa venjulegan texta því þannig næst besti birtumunurinn milli blaðs
og leturs.

Þegar tækið er stillt á svarthvítt getur þú valið um jákvæða eða neikvæða
skjámynd. Ef þú notar jákvæða skjámynd er textinn sýndur eins og hann er í
raun, svartir bókstafir á hvítum grunni. Ef þú notar neikvæða skjámynd snýst
það við - hvítir bókstafir á svörtum grunni. Það er engin regla til um hvað er
best. Sumir kjósa jákvæða skjámynd þar sem þeir eru því vanastir. Öðrum
finnst þægilegra og dempaðra að nota dökkan bakgrunn. Það á oft við fólk sem
er ofurviðkvæmt fyrir ljósi. Með svörtum grunni og hvítum bókstöfum verður
heildarljósmagnið töluvert minna. Ef þú getur lesið með báðum gerðum er gott
að skipta á milli jákvæðrar og neikvæðrar skjámyndar. Mörgum finnst hvíld í
þeirri tilbreytingu og það eykur lesþolið.
Á mörgum stækkunartækjum getur þú valið aðra liti á bókstafi og bakgrunn en
bara svart og hvítt. Lestu meira um það í kafla 8.
Myndskerping
Til að fá skýra mynd á skjáinn verður að stilla tækið. Á nýjustu tækjum er
skerpingin sjálfvirk þar sem tækin eru útbúin sjálfvirkum fókus. Myndin er alltaf
skörp þó að þú skiptir á milli mismunandi þykktar á lesefni. Ef pappírinn er
krumpaður hefur það einnig áhrif á bilið. Samt er hægt að fá skýra mynd en það
getur tekið smástund. Þess vegna borgar sig að láta textann liggja eins sléttan
og hægt er. Það getur þú gert með því að leggja gegnsætt plexígler yfir blaðið.
Þegar þú lest bók getur þú lagt aðra bók undir þynnri helminginn af bókinni sem
þú ert að lesa. Leggðu síðan plexíglerið yfir þannig að blaðsíðurnar hreyfist ekki.
Á sumum tækjum getur þú tekið sjálfvirka fókusinn af. Það getur verið kostur
þegar þú skrifar eða vinnur við eitthvað. Þá sleppur þú við að tækið reyni að
skerpa á marga staði í mismunandi fjarlægð (til dæmis penna og pappír).
Það getur gert myndina flöktandi og óþægilega. Ef þú slekkur á sjálfvirka
fókusnum þarftu að muna að kveikja á honum aftur þegar þú ferð að lesa. Það er
til stillitakki fyrir þetta en líka er hægt að slökkva og kveikja aftur á tækinu. Þá fer
sjálfvirki fókusinn aftur í samband.

Ljósmagn og birtuskil
Á mörgum tækjum er hægt að stilla ljósmagn og / eða birtuskil.
Með því að stilla ljósmagnið er hægt að skýra myndina á skjánum og meðal
annars er hægt að bæta óskýran texta og lélegan pappír. Á mörgum tækjum er
þetta þó sjálfvirkt.
Birtuskil eru skilgreind sem munurinn á því sem þú horfir á og bakgrunnsins;
til dæmis á bókstöfum og hvítum pappír. Þegar þú lest viltu yfirleitt hafa
birtuskilin sem mest en á öðrum stundum getur verið þægilegt að sjá gráan
litablæ. Á nýjum tækjum er oft hægt að fá mikil birtuskil á svarthvítri stillingu
en grái litablærinn kemur fram við litstillingu. Stundum er til sérstök stilling fyrir
„hábirtuskil“ sem þú getur kveikt á þegar þú lest og síðan skipt yfir í litstillingu
þegar þú ætlar að skoða myndir og þarft gráa litblæinn með hin mismunandi
litbrigði.
1. æfing
Leggðu texta undir myndavélina og stilltu stækkunina. Taktu eftir hvað þú getur
fengið miklu meira af blaðsíðunni upp á skjáinn þegar þú hefur litla stækkun
samanborið við að nota mikla stækkun.
2. æfing
Settu ljósmynd undir myndavélina. Prófaðu að skoða myndina með svarthvítri
stillingu og síðan með litstillingu. Skiptu á milli mikillar og lítillar stækkunar.
3. æfing
Leggðu texta undir myndavélina. Horfðu á textann þegar tækið er stillt á lit og
þegar það er stillt á svarthvítt. Prófaðu bæði jákvæða og neikvæða mynd.

4 Les- og vinnuplata (XY-borðið)
Hlutverk / hreyfing plötunnar
Platan eða vinnuborðið, sem einnig er kallað XY-borðið, er staðsett rétt fyrir
neðan myndavélina. Á þessa plötu leggur þú það sem þú ætlar að horfa á.
Platan er á „sleða“ og því getur þú hreyft hana bæði lárétt og lóðrétt. Þú getur
með öðrum orðum hreyft hana frá þér, að þér og til hliðar.
Plöturnar eru svolítið mismunandi með hinum ýmsu gerðum af
stækkunartækjum. Þær geta verið misstórar og bæði handvirkar og vélknúnar.
Þegar þú lest línuna færir þú plötuna til vinstri. Þegar þú lest niður blaðsíðuna ýtir
þú plötunni frá þér. Við mælum með því að þú lesir línuna til enda og fylgir síðan
sömu línu til baka eins hratt og hægt er og flytjir síðan plötuna frá þér niður á
næstu línu. Þá getur þú verið viss um að hlaupa ekki yfir línu ef skyndilega kæmi
stutt lína. Þetta er sérstaklega mikilvægt ef þú ert háð / ur mikilli stækkun. Þú
hefur minni yfirsýn yfir textann og þá er mikilvægt að nota plötuna kerfisbundið.
Það getur verið að þú sért óvön / óvanur því að lesa á þennan hátt en flestir sem
nota stækkunartæki venjast því fljótt.
Það er líka mikilvægt að þú komir því sem þú ætlar að lesa þannig fyrir á plötunni
að þú þurfir sem minnst að færa bókina eða tímaritið við lesturinn. Áður en þú
byrjar að lesa átt þú því að gæta þess að textinn sé staðsettur þannig að þú getir
séð alla blaðsíðuna eða dálkinn aðeins með því að færa plötuna.
Handvirk plata
Þú hreyfir plötuna með höndunum. Þú verður að hreyfa sjálfa plötuna en ekki
bókina eða lesefnið. Það er platan sem á að vinna verkið. Lesefnið á að liggja
kyrrt.
Sumar handvirkar plötur gera þér kleift að stilla viðnámið. Þú getur stillt hversu
létt eigi að vera að hreyfa plötuna eða hvort þú vilt festa hana alveg.
Sumir vilja hafa plötuna svolítið þunga og finnst þá að þeir hafi betri stjórn á
henni. Það er líka kostur fyrir þá notendur sem eru skjálfhentir eða hreyfihamlaðir,
og eiga erfitt með að stjórna handa- og handleggjahreyfingum, að platan sé
0

svolítið stíf. Gott getur verið að hafa plötuna fasta þegar verið er að skoða hluti
sem hafðir eru í höndunum.
Rafknúin plata
Til eru rafknúnar plötur. Þeim er stýrt með fótskemli eða með því að ýta á hnapp
eða pinna. Þetta getur hentað fyrir þá sem vilja skrifa á tölvu samtímis því að
lesa handrit eða skjal í stækkunartækinu.
4. æfing
Hér fyrir neðan eru 10 númeraðar línur án texta. Línunúmerið stendur bæði
í byrjun og lok hverrar línu. Þú átt að finna línu númer 1, fylgja henni eftir að
tölunni 1 í lok línunnar og síðan sömu leið til baka. Þegar þú sérð töluna 1 aftur
ýtir þú plötunni frá þér þannig að lína númer 2 kemur á skjáinn. Endurtaktu sama
ferli með línurnar hér að neðan.

5. æfing
Hér að neðan er norskt þjóðlag í gerð Evert Taube í þýðingu Sigurðar
Þórarinssonar.
Æfingin hefur það hlutverk að vera heppilegt þjálfunarefni fyrir þig.
Lestu ljóðið og einbeittu þér að því að skipta um línu eins og þú gerðir í fyrri
æfingunni.
:,: Sofðu rótt
bráðum syrtir af nótt.
Hér gengu þrír ganglúnir um veginn. :,:
Blindur var þar einn,
en annar haltur er,
og þögull sem steininn hinn þriðji.
:,: Sofðu rótt
bráðum syrtir af nótt.
Þrjú leit ég himintungl á himni. :,:
eitt var stjarna hvít,
annað stjarna rauð,
hið þriðja var helbleikur máni.
:,: Sofðu rótt
bráðum syrtir af nótt.
Þrjú skip leit ég skríða inn á sundin. :,:
Eitt hafði seglin hvít,
annað seglin blá,
en svört voru segl á hinu þriðja.
Þýð. : Sigurður Þórarinsson
Norskt þjóðlag í gerð Evert Taube

5 Daglegar lestraræfingar
Lestur á samfelldum texta
Sem notandi stækkunartækis getur verið að þú þurfir í byrjun að leggja svo mikla
vinnu og einbeitingu í að nota sjálft tækið að þú eigir í erfiðleikum með að hafa
fullt gagn af því sem þú lest. Þú munt smám saman læra að einbeita þér að
innihaldinu þótt það taki tíma. Einn notandi sagði okkur að með daglegri notkun
hefði það tekið þrjá mánuði áður en honum fannst hann geta farið að einbeita
sér meira að innihaldi textans en tæknilegu hliðinni við að stjórna plötunni undir
myndavélinni.
Eitt af því fyrsta sem þarf að þjálfa er lestur á texta, til dæmis skáldsögu eða
smásögu. Það fyrsta sem þú átt að æfa þegar þú lest þannig texta er að hreyfa
plötuna á réttan hátt. Það fórum við yfir í síðasta kafla. Þú átt líka að nota
nokkrar einfaldar reglur við að átta þig á lesefninu.
Þegar þú hefur lesið niður vinstri blaðsíðu í bók eða tímariti, og þarft að finna
byrjun á hægri blaðsíðu, skaltu draga plötuna að þér án þess að hreyfa hana til
hliðanna þangað til að þú ert kominn aftur efst á blaðsíðuna. Síðan skaltu hreyfa
plötuna til vinstri þangað til að þú finnur textann á næstu blaðsíðu. Á þennan
hátt finnur þú textann á hægri síðunni, jafnvel þó að textinn nái ekki niður alla þá
blaðsíðu.
Þegar þú hefur lesið hægri blaðsíðuna í bókinni eða tímaritinu, og þarft að fletta,
er mikilvægt að muna að þú kemur á „ranga“ blaðsíðu þegar þú flettir. Þess
vegna verður þú að hreyfa plötuna til hægri, þangað til að þú kemur neðst á þá
blaðsíðu sem þú ætlar að lesa, og síðan skaltu draga plötuna að þér til þess að
þú farir efst á blaðsíðuna.
Til að athuga hvort að þú sért kominn á vinstri blaðsíðu getur þú sett vísifingur
við upphaf textans og séð hvort hann birtist á skjánum. Þú getur einnig fylgt
vinstri brún bókarinnar með vísifingrinum upp að efra vinstra horni.
Það getur líka verið gott að minnka stækkunina við blaðsíðuskipti. Þá færðu betri
yfirsýn og það verður auðveldara fyrir þig að finna rétt textahorn. Síðan getur þú
aukið stækkunina þegar þú byrjar að lesa textann á blaðsíðunni.

6. æfing
Opnaðu bókina í miðjunni þar sem blaðsíðurnar eru þéttskrifaðar. Lestu neðstu
línurnar á vinstri blaðsíðu, skiptu um blaðsíðu og lestu efstu línurnar á hægri
blaðsíðu.
7. æfing
Lestu neðstu línurnar á hægri blaðsíðu í miðri bók.
Þegar þú ert kominn neðst á blaðsíðuna flettir þú og byrjar á efstu línu á næstu
blaðsíðu.
Efnisyfirlit og blaðsíðutal
Með notkun stækkunartækis getur þú hratt og auðveldlega kynnt þér efni bókar
með því að fara yfir efnisyfirlitið. Lestu upphaf hverrar línu í efnisyfirlitinu.
Þegar þú hefur fundið fyrirsögnina á þeim kafla sem þú vilt lesa fylgir þú línunni
eftir með því að færa plötuna til vinstri þangað til að þú kemur að blaðsíðutalinu
til hægri á línunni.
Með notkun stækkunartækis getur þú líka hratt og auðveldlega fundið tiltekna
blaðsíðu í bók, annaðhvort út frá efnisyfirlitinu eða ákveðinni blaðsíðu í bókinni.
Blaðsíðutalið er ekki á sama stað í öllum bókum. Það getur þess vegna verið
nauðsynlegt fyrir þig að draga úr stækkuninni til þess að fá yfirsýn yfir blaðsíðuna
og síðan leita með því að hreyfa plötuna kerfisbundið upp eða niður blaðsíðuna
til að finna hvar blaðsíðutalið er. Þegar þú síðan flettir upp á blaðsíðunni er best
að þú staðsetjir textann þannig að þú getir séð blaðsíðutalið á hægri blaðsíðu.
Þú þarft ekki að færa bókina eða plötuna meðan þú flettir í bókinni. Láttu bókina
liggja eins flata og hægt er svo blaðsíðutalið verði ekki óskýrt.
8. æfing
Finndu efnisyfirlitið í þessari bók.
A. Finndu á hvaða blaðsíðu kaflinn „Lestur á handskrifuðum texta“ er.
B. Finndu byrjunina á kaflanum.

Lestur á handskrifuðum texta
Það getur verið mikilvægt að geta lesið skrifaðan texta eins og bréf eða póstkort
í stækkunartækinu. Það er ekki alltaf auðvelt og krefst æfingar.
Skrifaður texti hefur alltaf nokkra annmarka og verða þessir annmarkar líka
stækkaðir á skjánum. Útflúr sem þýðir ekki neitt virðist kannski vera hluti af
bókstaf, tákni eða einhverju þess háttar þegar það verður stækkað mikið.
Í þessu sambandi getum við gefið þér eitt ráð og það er að þú notir frekar litla
stækkun, þar sem skriftin er venjulega stærri en prentaður texti.
Ef þú notar mikla stækkun getur þú misst yfirsýn yfir textann.
Ef þú ert í reglulegu bréfasambandi við einhverja mælum við með því að þú biðjir
þá að nota svartan penna, til dæmis tússpenna – sem veitir mikla andstæðu við
hvítan pappír.
9. æfing
Hér að neðan er uppskrift að kanilsnúðum. Lestu uppskriftina.
Kanilsnúðar
25 g ger
75 g smjör eða smjörlíki
2,5 dl mjólk
¼ dl sykur
1 matskeið salt
1 teskeið kanill
um 7 dl hveiti

10. æfing
Hér að neðan hafa tveir ólíkir einstaklingar skrifað sína útgáfuna hvor af ljóði.
Reyndu að lesa ljóðið.

Leit að sérstökum texta á blaðsíðu
Í námsbókum og dagblöðum getur verið mikið lesefni á hverri blaðsíðu. Ef þú þarft
að leita að ákveðnum texta er mikilvægt að þú fáir yfirsýn yfir blaðsíðuna með því
að draga úr stækkuninni og leita kerfisbundið á blaðsíðunni með því að hreyfa
plötuna fram og aftur yfir síðuna og frá þér, niður blaðsíðuna þar til að þú finnur
það sem þú leitar að. Svo er hægt að auka stækkunina þegar þú lest textann.
11. æfing
Mynd 2: Kerfisbundin leit á blaðsíðu.
Hér að neðan eru tölur frá 1 upp í 8. Undir hverri tölu stendur orð með smáum
bókstöfum. Staðsetning talnanna er handahófskennd. Með því að velja tölu og
nota aðferðina sem lýst er hér að ofan getur þú lesið hvað stendur í textanum.
1 Hrukkur
7 börnum
2eru
2eru
4 foreldrar
3 arfgengar,
6frá
6frá
8sínum
8sínum
5 fá þær

12. æfing
Á þessari blaðsíðu er samskiptaauglýsing, auglýsing um tilboðsverð á
lambahakki, uppskrift að sagógrjónasúpu, alþjóðlegt tákn fyrir sjónskerta og
vörumerki með vöruupplýsingum og þvottaleiðbeiningum fyrir blússu.
Notaðu þá aðferð sem lýst er í kaflanum til að finna út hvar blússan er framleidd
og hvort einstaklingurinn sem óskar eftir samskiptum hæfir þér.
SAGÓGRJÓNASÚPA
1 l mjólk
1 / 2 dl sagógrjón
1 dl rúsínur
1 msk sykur
1 / 4 tsk salt
Hitaðu mjólkina að suðu. Stráðu
sagógrjónum í mjólkina og hrærðu
í um leið. Láttu grautinn sjóða í 15
mínútur. Bættu við rúsínum. Bættu
við sykri og salti eftir smekk.
Óska eftir kynnum
Ógiftur maður frá akureyri, 60 ára
þrjóskur og þver, óskar eftir kynnum við
geðfellda konu með náið samband í huga.
Svar sendist merkt 1812 sporðdreki

Dagblaðalestur
Prentun á dagblaðapappír er lakari en á bókum og því eru birtuskilin minni.
Það hefur áhrif á myndina á skjánum og þú getur þess vegna ekki búist við því
að fá jafn góða mynd þegar þú lest dagblað og þegar þú lest bók eða tímarit
með góðri prentun og pappírsgæðum. Það er samt vel hægt að lesa dagblöð
með stækkunartæki.
Stilling ljósmagns getur haft mikil áhrif á gæði myndar við blaðalestur.
Ef þú hefur handvirka skerpingu er mikilvægt að opna blaðið og slétta með
hendinni þegar þú hefur lagt það á plötuna svo að það sé ekki óslétt. Ef þú ert
með plexígler (sjá bls. 8) kemur það að notum hér. Það er mjög mikilvægt að
brjóta saman dagblöð sem eru í stóru broti og líka má með góðum árangri brjóta
blöð í smærra broti eins og flest dagblöð eru í seinni tíð.
Sumir geta fengið yfirsýn yfir dagblaðssíðu og lesið fyrirsagnirnar með eða án
lesgleraugna en þurfa að nota tækið við að lesa greinarnar. Ef þú getur ekki
litið yfir dagblaðið án þess að nota stækkunartæki getur verið hentugt að nota
tiltölulega litla stækkun og hreyfa plötuna kerfisbundið þannig að þú fáir góða
yfirsýn yfir blaðsíðuna. Þú hreyfir plötuna eins og sýnt er á blaðsíðu 17 en aðeins
hraðar og yfir stærra svæði í einu. Aðalatriðið er að fá yfirsýn yfir blaðsíðuna en
ekki að fá öll smáatriði við fyrstu leit.
Þegar þú hefur fundið eitthvað sem þú vilt lesa eykur þú stækkunina til að lesa
minni textann. Oft er gott að nota tiltölulega litla stækkun þegar þú lítur yfir
blöðin til þess að fá sem besta yfirsýn yfir dálkaskiptinguna og lesefnið í heild.
En þú skalt ekki nota það litla stækkun að þú verðir að rembast of mikið við að
lesa eða að þú verðir að sitja svo nálægt skjánum að stellingin verði óþægileg.
Ráðið er mjög einfalt; notaðu þá stækkun sem þú þarft og þau gleraugu sem
henta best lestrarfjarlægðinni – en ekki nota of mikla stækkun því þá verður
sjónsviðið of lítið.
Lestur dagblaðstexta í dálkum hefur í för með sér margar og endurteknar
skiptingar á línum og hættu á að hoppa í dálkinn við hliðina á þeim sem þú ert að
lesa. Við slíkar aðstæður getur verið gott að nota pappír sem þú leggur með fram
hægri kantinum á þeim dálki sem þú ert að lesa, þannig að pappírinn hylji næsta
dálk, og flytja síðan pappírinn dálk eftir dálk um leið og þú lest.

Best er þó að lesa dagblaðið án slíkrar hjálpar en þá verður þú að huga vel
að stuttum línum. Hér gildir sama ráð og í umferðinni; miðaðu hraðann við
aðstæður. Þetta er allt spurning um þjálfun.
13. æfing
Lestu söguna í dálkunum hér að neðan. Í sumum dagblöðum er lóðrétt strik á
milli dálkanna eins og sýnt er hér. Það kemur í veg fyrir að maður lesi rangan
dálk.
Kona hringdi í arkitektinn sem
hafði byggt húsið hennar og
kvartaði undan því að húsið
hennar hristist í hvert skipti sem
lest keyrði framhjá í hundrað
metra fjarlægð. „Því trúi ég ekki“,
sagði arkitektinn, „en ég skal
koma og líta á þetta.“ „Bíddu
14. æfing
Hér fyrir neðan er dagblaðsgrein í tveimur dálkum. Lestu hana og reyndu að
halda þig við dálkinn sem þú ert að lesa.
Stari er þéttvaxinn dökkur spörfugl.
Á sumrin fær hann á sig grænan og
fjólubláan gljáa en á veturna
er fjaðurhamurinn ljósdílóttur.
Starinn hóf varanlega búsetu
á Íslandi um 1940 þegar hann
fór að verpa í Hornafirði.
Tveimur áratugum seinna
var starinn kominn til
höfuðborgarsvæðisins þar
sem hann er nú langalgengastur.
Starahreiður eru oft á eða í
mannabústöðum, í holum undir
þakskeggjum, veggjum, hreiðurkössum
og jafnvel í yfirgefnum vinnuvélum
eða skipum. Hann verpir 4-7 eggjum,
stundum tvisvar á sumri. Starinn hóf
varanlega búsetu á Íslandi um 1940 þegar
hann fór að verpa í Hornafirði. Tveimur
áratugum seinna var starinn kominn til
höfuðborgarsvæðisins þar sem hann er
nú langalgengastur.
Nábýli starans við mannabústaði vekur
oft takmarkaða lukku. Ástæða þess er
fuglafló, sem ásækir hann og marga aðra
bara þangað til lest kemur“
sagði konan þegar arkitektinn
var kominn. „Ég hristist næstum
því í hvert skipti úr rúminu.
Leggstu í rúmið og þá kemstu
að því.“ Arkitektinn hló og var
efins en tók áskoruninni. Hann
hafði vart lagt sig í rúmið þegar
fugla. Fló þessi sýgur blóð úr fuglinum
og getur líka lagst á fólk og valdið
óþægindum. Upprunalega koma
flærnar með fuglinum og fjölga
sér í hreiðrinu. Þar verpa þær
eggjum sem breytast í lirfur og
verða eftir í hreiðrinu til vors.
Þá umbreytast þær í fullorðnar
flær sem leggjast á fuglinn þegar
hann mætir til að verpa á ný.
Til þess að losna við staravarp þarf að
fjarlægja hreiðrið og í sumum tilfellum
að eitra. Ef hreiðrið er nýtt, það er ef
fuglinn hefur ekki verið með hreiður
á þessum stað árið áður, þá er yfirleitt
í lagi að fjarlægja það og hætta á fló
er hverfandi. Ef hins vegar um eldra
hreiður er að ræða er nauðsynlegt að
eitra í hreiðrið og svæðið í kring (nokkra
fermetra), láta eitrið liggja í hreiðrinu
í um sólarhring og fjarlægja það síðan.
Nauðsynlegt er að loka síðan vel því
svæði sem hreiðrið var á því fuglinn
byrjar strax á hreiðurgerð aftur hafi hann
aðgang að svæðinu
0
maður konunnar kom heim.
„Hvað ertu að gera í rúmi konu
minnar?“ öskraði maðurinn
reiður. Arkitektinn svaraði
skjálfraddaður: „Þú trúir því
kannski ekki en í rauninni er ég
að bíða eftir lestinni.“

15. æfing
Finndu dagblað og grein sem þér finnst áhugavert að lesa. Gerðu það sama og
við töluðum um í æfingu 13 og 14.
Flett upp í símaskrám, orðabókum og alfræðibókum
Margir þurfa að nota símaskrár og margvísleg uppflettirit. Jafnvel þó að um sé
að ræða þykkar bækur með litlum prent- og pappírsgæðum er samt sem áður
oftast hægt að lesa þær í stækkunartæki. Í framtíðinni koma leitarvélar tölvunnar,
eins og Google og Yahoo, í staðinn fyrir orðabækurnar en sem stendur verðum
við líka að nota prentaðar bækur. Maður getur ekki alltaf haft tölvu til taks og
stundum er auðveldara að fletta fram og aftur í orðabók en í tölvuforriti.
Í flestum prentuðum uppflettiritum er blaðsíðunum skipt í dálka. Til þess að
auðvelda leit eru leitarorð efst á blaðsíðunni sem hægt er að nota til að finna
réttu blaðsíðuna. Kerfi með leitarorði geta verið margvísleg eftir því hvaða
uppflettirit þú skoðar.
Orðabækur og alfræðibækur hafa oftast leitarorð efst á síðu. Orðið til vinstri
segir lesandanum hvaða orð er það fyrsta á blaðsíðunni. Til hægri á hægri síðu
er oftast það orð sem kemur fyrir neðst á þeirri blaðsíðu. Þar sem leitarorðin eru í
stafrófsröð getur þú auðveldlega séð hvaða orð standa á blaðsíðunni.
Þegar þú flettir upp í bók sem raðað er á þennan hátt mælum við með því að þú
veljir leitarorðið á hægri eða vinstri blaðsíðu og staðsetjir það leitarorð þannig
að það sjáist á skjánum þegar þú flettir. Bókin verður að vera kyrr. Þegar þú
hefur fundið réttu blaðsíðuna með hjálp leitarorðsins getur þú byrjað að leita í
dálkunum. Byrjaðu á efsta orðinu í hverjum dálki, þannig er auðveldara að finna
rétta dálkinn.
Símaskrár hafa venjulega gular síður þar sem hægt er að finna samtök, fyrirtæki
og opinberar stofnanir en á hvítu blaðsíðunum er að finna einstaklinga.
Á hvítu blaðsíðunum eru landsvæðin efst á blaðsíðunni og næst fyrir neðan það
er sýnt fyrsta nafnið á vinstri síðu en næst fyrir neðan landsvæðið á hægri síðu er
síðasta nafnið á síðunni. Þegar þú þarft að finna símanúmer notar þú leitarorðin
á sama hátt og leitarorð í öðrum uppflettiritum.

Flett upp í vöruskrám:
1. Finndu leitarorðin til hægri eða vinstri í bókinni.
2. Flettu áfram þangað til að þú finnur það leitarorð sem þú leitar að.
Þú átt ekki að færa vöruskrána eða plötuna, aðeins að fletta.
3. Athugaðu hvort að orðið / nafnið sem þú leitar að finnist á opnunni með því
að athuga leitarorðin efst á blaðsíðunni.
4. Leitaðu kerfisbundið efst í dálkunum til að finna réttan dálk.
5. Leitaðu niður á við til að finna viðeigandi orð / nafn.
Símaskrár hafa ekki eins mikil prent- og pappírsgæði og venjuleg bók.
Þú verður því að reikna með minni gæðum á skjánum í samanburði við bók með
miklum prent- og pappírsgæðum. Prófaðu að stilla ljósmagnið.
16. æfing
Taktu fram orðabók eða annað uppflettirit. Sláðu upp orðunum hér að neðan og
athugaðu rithátt og jafnvel merkingu.
— goðafræði
— baldinn
— sjálfsöryggi
— baula
17. æfing
Notaðu símaskrána og finndu símanúmerið hjá einhverjum sem þú þekkir.

Töflur, myndefni og vinnuteikningar
Það getur verið tilvalið að nota stækkunartæki til að lesa töflur eða skoða
myndefni. Dæmi um þetta eru tímatöflur fyrir almenningssamgöngur. Með aðstoð
stækkunartækis getur þú sjálf / ur skipulagt þínar ferðir á sama hátt og aðrir.
Þegar þú þarft að lesa töflur eða skoða myndefni er mikilvægt að þú fáir yfirsýn
yfir töfluna. Þetta gerir þú með því að nota fyrst litla stækkun en auka hana svo.
Ef þú ætlar að skoða vinnuteikningar, í vinnunni eða í sambandi við áhugamál
(til dæmis módelsmíði), notar þú litla stækkun og hreyfir plötuna kerfisbundið
þannig að þú fáir yfirsýn yfir teikninguna áður en þú eykur stærðina til þess að
sjá smáatriðin.
18. æfing
Þú ætlar að fara kl. 8:30 frá Stokkhólmi til Ósló. Notaðu töfluna hér að neðan til
að sjá hvenær lestin kemur til Ósló. Hvenær fer hún fram hjá Karlstad?

19. æfing
Skýringarmyndin hér að neðan sýnir línurit yfir fjölda gullverðlauna á
Ólympíuleikum fatlaðra (Paralympics) á árunum 1976-2000. Finndu út hvaða ár
flest gullverðlaun voru veitt og hve mörg gullverðlaun voru veitt það ár.
20. æfing
Á Paralympics í Sydney árið 2000 vann Svíþjóð 21 verðlaun. Notaðu súluritið hér
að neðan til að sjá skiptinguna milli gulls, silfurs og brons.
12
10
8
6
4
2
0
Guld Gull Silver Silfur Brons

Lestur texta á umbúðum
a. Flatir pakkar
Þegar þú þarft að lesa á flata pakka er það svipað og að lesa í bók. Þú færð
góða og skýra mynd með tækið stillt á sjálfvirkan fókus.
b. Pokar
Ef þú þarft að lesa texta á poka skaltu setja innihaldið í skál eða krukku ef það
er hægt. Þá getur þú slétt úr pokanum og jafnvel lagt plexígler ofan á hann til
að fá sléttan flöt. Sumir pokar eru glansandi og gefa mikið endurkast. Sléttu úr
pokanum eins vel og hægt er og stilltu ljósmagn og birtuskil eftir þörfum.
c. Dósir, meðalaglös o.s.frv.
Þetta er sennilega sú gerð af umbúðum sem er erfiðast að lesa á í
stækkunartæki. Ef textinn er í dálkum niður eftir dósinni er auðveldara að lesa
hann heldur en ef hann fylgir kringlóttu formi dósarinnar, sérstaklega ef dósin er
einnig riffluð. Ef dósin er stór er ekki víst að þú getir skerpt myndina af textanum.
Þegar þú þarft að lesa texta á dós þar sem textinn fylgir kringlóttu formi
dósarinnar kemur þú dósinni fyrir undir myndavélinni og notar minnstu
stækkunina. Fylgdu síðan eftir með venjulegu stillingarferli. Þegar þú ætlar að
lesa snýrð þú dósinni í hendinni um leið og þú lest textalínuna. Til þess að hafa
betri stjórn á hreyfingunni getur verið gott að láta dósina liggja upp að kantinum
á plexígleri, bók eða einhverju þess háttar. Það er einnig gott að halda dósinni
með báðum höndum.

21. æfing
Taktu fram poka eða pakkningu utan af vöru sem þú hefur keypt.
Lestu notkunarleiðbeiningarnar.
22 æfing
Finndu meðalaglas eða niðursuðudós. Reyndu að lesa textann á dósinni.
Teiknimyndablöð / bækur
Ef þér finnst gaman að lesa teiknimyndir getur þú gert það í stækkunartækinu.
Þú þarft kannski að nota mikla stækkun til að lesa textann og skoða smáatriðin
í teikningunum en þú verður að draga úr stækkuninni til að fá yfirsýn yfir
teikningarnar og blaðsíðuna. Þegar þú hefur lokið við að lesa röð af teikningum
hreyfir þú plötuna til baka með fram sömu röð. Farðu síðan niður í næstu röð.
Þetta er sama tækni og við lestur á venjulegum texta.
23. æfing
Á næstu blaðsíðu er að finna teiknimyndasögu.
Notaðu aðferðina sem lýst er að ofan þegar þú þarft að lesa texta og skoða
myndirnar í teiknimyndasögunni.

6 Skrift
Að skrifa með aðstoð stækkunartækis
Stækkunartæki eru ekki eingöngu ætluð til lesturs. Það er hægt að nota þau til
annarra verkefna, þar á meðal til að skrifa. Til að það gangi vel verður þú að æfa
þig og læra nokkur nytsamleg ráð.
Jafnvel þó að þú hafir skrifað mikið áður er frábrugðið að skrifa með aðstoð
stækkunartækis. Áður horfðir þú beint á pennann og blaðið. Nú þarftu að skrifa á
pappírinn sem liggur undir myndavélinni um leið og þú horfir á skjáinn.
Það truflar samvinnuna milli augna og handa sem þú átt að venjast. Þú verður
að æfa þig töluvert áður en þessi samvinna verður góð en eftir dálitla þjálfun
ætti þetta að ganga. Annað sem einnig krefst æfingar er að staðsetja pennann á
pappírinn þar sem þú ætlar að skrifa.
Það er ekki bara æfing sem til þarf ef þér á að takast að skrifa. Það eru einnig
nokkur einföld ráð sem auka möguleikann á því að það takist vel:
1. Veldu minni stækkun en þegar þú lest. Skrifaður texti er, og á að vera,
stærri en prentaður texti. Þú þarft því ekki mjög mikla stækkun. Með því að
minnka stækkunina færðu betri yfirsýn.
2. Haltu svolítið hærra um pennann en þú ert vanur / vön. Þá verður
auðveldara að greina á milli fingra og penna og penninn hallast þá meira.
Það er mikilvægt að velja penna sem dregur skýrar línur sem sjást vel á
skjánum. Kúlupennar er ágætir en einnig tússpennar og blýantar sem eru
ekki of harðir.
3. Margir kjósa að skrifa með tækið stillt á lit. Það er vegna þess að liturinn
verður eðlilegri.
4. Það er smekkur hvers og eins á hvaða pappír er skrifað. Þú getur notað
pappír með eða án lína. Okkur finnst að það sé léttast að nota línustrikaðan
pappír. Það er mikilvægt að nota línur sem eru það greinilegar að þær sjáist
á skjánum. Það er til sérstakur pappír fyrir sjónskerta með 10 mm milli
línanna. Þannig pappír er t.d. hægt að kaupa hjá Blindrafélaginu.

5. Þegar þú byrjar að skrifa getur borgað sig að staðsetja svæðið sem þú
ætlar að skrifa á þannig að það sjáist á skjánum. Til að staðsetja pennann
á réttan stað skaltu færa vísifingur lausu handarinnar með fram vinstri brún
pappírsins þar til þú sérð hann á skjánum.
6. Staðsettu fingurinn þar sem þú vilt byrja að skrifa. Færðu síðan pennann
með skrifhendinni að vísifingri lausu handarinnar þar til að hann er á réttum
stað. Þú getur einnig hreyft pennann í lárétta hringi yfir pappírinn þar til að
þú sérð hann. Eftir nokkra æfingu kemur þú eflaust til með að einfalda þetta
og færa pennann beint á þann stað þar sem þú vilt byrja að skrifa.
7. Hreyfðu plötuna meðan þú skrifar svo að þú sjáir alltaf pennann á skjánum
og það sem þú skrifar.
8. Ef þú hefur plötu með viðnámsstillingu getur verið gott að hafa hana
svolítið stífa, sérstaklega upp / niður (y-öxulinn). Þá er léttara að halda
línunni án þess að pappírinn færist úr stað.

24. æfing
Í þessari æfingu eru hjálparlínur. Í annarri hverri línu er tákn. Þú skalt reyna að
teikna táknið milli auðu línanna hér að neðan. Tilgangurinn er að æfa samvinnu
augna og handar þegar þú horfir á skjáinn en ekki beint á pappírinn.
Þegar þú ert kominn langt niður á blaðið getur verið gott að flytja það upp eftir
plötunni svo að þú hafir góðan stuðning undir hendinni.
0

25. æfing
Á þessari blaðsíðu eru línur með 10 mm bili. Notaðu þessar línur til að æfa þig
í að skrifa samfelldan texta. Byrjaðu á að skrifa nafnið þitt, nafnið á einhverjum
sem þú þekkir, vikudagana, mánuðina eða skrifaðu stutta sögu.
Prófaðu einnig að skrifa á pappír með venjulegum línum og á óstrikaðan pappír.

Útfylling á stundatöflum og eyðublöðum
Oft er erfitt fyrir fólk með skerta sjón að fylla út stundatöflur og eyðublöð þar
sem textinn er venjulega frekar smár. Það er því tilvalið að nota stækkunartæki til
útfyllingar á þannig blöðum.
Ef þú þekkir ekki stundatöfluna eða eyðublaðið sem þú þarft að sjá eða fylla út
er einnig nauðsynlegt að nota litla stækkun til að fá yfirsýn yfir efnið.
Hreyfðu plötuna kerfisbundið (frá vinstri til hægri, upp og niður) til að fá yfirsýn
yfir allt eyðublaðið eða alla stundatöfluna áður en þú byrjar að skrifa inn á hana.
Auktu síðan stærðina til að sjá smáatriðin og hvað þú átt að skrifa í hina ýmsu
reiti.
Eitt af vandamálunum sem koma upp þegar þú fyllir út stundaskrá eða eyðublað
með aðstoð stækkunartækis er að sjá hvað þú hefur mikið pláss til að skrifa í.
Athugaðu það áður en þú byrjar að skrifa.
Hvernig þú ferð að er lýst í kaflanum um skrifferlið.
26. æfing
Hér að neðan eru nokkrir ferhyrningar. Settu kross í ferhyrningana.

27. æfing
Oft þarftu bæði að lesa og skrifa þegar þú fyllir út töflur. Til að æfa þetta skaltu
leysa verkefnið hér að neðan. Hér sérðu 10 hugtök sem eru algeng í íslensku. Í
punktalínuna vantar nafn á dýri eða hlut. Fylltu út í punktalínuna.
1. Þrjóskur eins og……………………………………… 6. Montinn eins og …………………………………………
2. Liðugur eins og ……………………………………… 7. Heimskur eins og ………………………………………
3. Iðinn eins og …………………………………………… 8. Kænn sem ……………………………………………………
4. Þögull sem ………………………………………………… 9. Sterkur eins og……………………………………………
5. Háll sem ……………………………………………………… 10. Tryggur eins og ………………………………………
28. æfing
Við höfum búið til svolítinn spurningalista sem þú getur æft þig í að fylla út.
Spurningalistinn er á þessari blaðsíðu og heldur áfram á þeirri næstu. Gjörðu svo
vel!
SPURNINGALISTI UM ÞIG SEM TENGIST ÞESSUM ÆFINGUM
1 Kyn:
Kona
Karl
2 Aldur:
0 – 20 ára
21 – 60 ára
60 – 69 ára
Yfir 70 ára

3. Hve lengi hefur þú verið sjónskert / sjónskertur?
0 – 1 ár
1 – 5 ár
5 – 10 ár
Yfir 10 ár
4. Hver var ástæða þess að sjón þín skertist?
Gláka
Breytingar í gula blettinum
Sykursýki
Annað
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. a.Getur þú notað önnur hjálpartæki en stækkunartæki við lestur og / eða
skrift?
Já
Nei
b. Ef þú svaraðir já, hvaða hjálpartæki?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Þegar þú þarft að lesa með aðstoð stækkunartækis þá kýst þú:
Jákvæða mynd (hvítan bakgrunn, svartan texta)
Neikvæða mynd (svartan bakgrunn, hvítan texta)

7. a. Hvað reiknar þú með að geta gert með aðstoð stækkunartækis?
Lesið
Skrifað
Annað
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
b. Ef þú hefur sett kross við lestur og / eða skrift, lýstu því nánar hvað þú
gerir ráð fyrir að lesa eða skrifa
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Hve oft heldurðu að þú munir nota stækkunartæki?
Daglega
2 – 3 í viku
1 sinni í viku
Sjaldnar

29. æfing
Þú átt að senda þennan pakka til Jóns Jónssonar, Miðbæjargötu 1,
101 Reykjavík. Fylltu út eyðublaðið með sjálfan þig sem sendanda.
Fylltu út gíróseðilinn hér að neðan og sendu 2000 kr. til Karenar Jensdóttur,
Fjörugötu 3, 999 Fjarðarbæ. Þú ert sjálfur sendandi.
Ef þú vilt æfa þig meira getur þú fyllt út alvörugíróseðla.

Getraunaseðlar, lottómiðar o.fl.
Það þarf nákvæmni til að fylla út getraunaseðil. Notaðu nógu mikla stækkun
þannig þú sjáir reitina svo vel að það verði auðvelt fyrir þig að setja krossinn á
réttan stað.
Þú getur líka í þessu tilfelli notað vísifingur til að auðkenna þann reit sem þú átt
að fylla út og fært skriffærið að fingrinum.
Getraunaseðlar eru oft með rauðum prentlit. Ef þú notar svarthvítt
stækkunartæki með venjulega ljósaperu sem ljósgjafa (ekki flúorljós) getur verið
vandamál að fá góða mynd af getraunaseðlinum á skjáinn.
30. æfing a
Hér að neðan er stækkuð útgáfa af 6 fyrstu leikjunum með tveimur röðum.
Tippaðu á leikina með því að velja 1, X eða 2.
30. æfing b
Hér að neðan eru sýndar í venjulegri stærð 5 raðir fyrir fyrstu 5 leikina. Tippaðu á
alla leikina með því að velja 1, X eða 2.

30. æfing c
Prófaðu að fylla út alvörugetraunaseðil. Fylltu hann alveg út. Upplýsingar um
hvernig fylla á út getraunaseðla eru aftan á seðlinum.
Krossgátur
Þú getur notað stækkunartæki til að leysa krossgátur. Það getur borgað sig að
nota frekar litla stækkun svo að þú hafir eins góða yfirsýn og hægt er en samt
svo mikla stækkun að þú getir lesið það sem þar stendur. Ef þú ert háður / háð
mikilli stækkun mælum við með að þú notir stækkunarstillinguna mikið, m.ö.o.
þá eykur þú stækkunina þegar þú lest en minnkar hana þegar þú þarft að
skrifa. Oft er auðveldara að lesa krossgátu ef stuðningsorðin eru staðsett í sjálfri
krossgátunni.
31. æfing
Í þessari æfingu höfum við sett inn krossgátu. Stuðningsorðin eru staðsett í
krossgátunni.

7 Val á stækkunartæki
Fleiri möguleikar
Ef búnaðurinn á að nýtast við annað en lestur og skrift þarf að ráðgast við
sjónráðgjafa um þá tegund sem hentar þínum þörfum. Margt þarf að taka með
í reikninginn og ekki hentar öllum sama tækið. Miklu máli skiptir að taka tillit til
þess sem fjallað er um hér á eftir í sambandi við verkefnin sem þarf að leysa.
Myndavél: Í sumum tilfellum er mikilvægt að hafa gott pláss undir myndavélinni
svo þú fáir nægilegt vinnurými. Það er kostur þegar unnið er í höndum að hægt
sé að færa myndavélina þannig að þú getir líka unnið niður á hné þér. Þannig
nærð þú betur að komast í góða vinnustellingu þegar þú til dæmis ætlar að
prjóna, hekla eða sauma. Þetta er hægt ef myndavélin stendur á statífi við hliðina
á skjánum eða ef þú getur á annan hátt dregið myndavélina fram þannig að hún
geti „séð“ yfir borðbrúnina.
Skjástærð: Við ýmis verkefni kemur sér vel að hafa góða yfirsýn sem auðveldara
er að framkalla á stórum skjá. Þegar þú vinnur á stórum skjá þarft þú ekki að
nota eins mikla stækkun og þú færð betri dýptarskerpu.
„Stækkunarsvæði“: Yfirsýnin er líka háð stækkunarsvæði tækisins. Tækið á að
geta stækkað nægilega en þarf líka að gefa kost á lítilli stækkun.
Skoðun mynda og korta
Margir hafa gaman af því að skoða ljósmyndir í stækkunartækinu. Þá er best að
hafa tæki sem gefur möguleika á litum. Venjulegar pappírsljósmyndir koma best
út í tækinu. Það er líka hægt að horfa á skyggnur í stækkunartæki en þú verður
að hafa sérstaka ljósaplötu til þess.
Þú átt að nota eftirfarandi stillingar þegar þú horfir á myndir:
1. Ef þú notar venjulega neikvæða mynd þegar þú lest verður þú að skipta yfir
í jákvæða mynd þegar þú horfir á myndir. Ef þú ert með litakerfi er best að
hafa stillt á liti.
0

2. Fylgdu fyrst hefðbundnu stillingarferli og dragðu svo úr stækkuninni.
3. Stilltu ljósstyrk og birtuskil ef þess er þörf. Ef þú ert með litatæki getur líka
verið nauðsynlegt að stilla litina.
Þú getur líka skoðað myndefni í bókum, vikublöðum, tímaritum o.s.frv. í
stækkunartæki. Pappírsgæði og birtuskil skipta máli og það er ekki víst að
auðvelt sé að fá góða og skýra mynd á skjáinn þegar dagblöð eða glanstímarit
eru skoðuð. Margar myndir eru það stórar að það getur verið erfitt að fá yfirsýn
með stækkunartæki, jafnvel þótt þú notir minnstu stækkun. Þegar þú skoðar
ljósmyndir af fólki er auðveldara að sjá vegabréfsmynd en stærri mynd með
mörgum einstaklingum.
Þegar þú skoðar mynd eða teikningu er mikilvægt að þú fáir fyrst yfirsýn
yfir myndefnið með því að nota tiltölulega litla stækkun og hreyfa plötuna
kerfisbundið þannig að þú fáir yfirsýn yfir alla myndina. Þú getur síðan aukið
stækkunina til að sjá smáatriðin. Hafðu hugfast að við mikla stækkun getur þú
oft séð sjálfa uppbygginguna af myndinni (litlir ferhyrningar). Það getur verið
truflandi við túlkun á myndinni.
Þegar þú skoðar landakort er best að byrja með litla stækkun og hreyfa plötuna
kerfisbundið yfir kortið til að fá yfirsýn en auka stækkunina til að sjá smáatriðin.
Í landakortabókum er nafnaskrá. Þar getur þú fundið bæði nafnið og blaðsíðuna
þar sem kortið er staðsett, ásamt bókstaf og tölustaf. Bókstafirnir og tölustafirnir
gera þér auðveldara að finna staðinn á kortinu. Bókstafina er að finna efst og
neðst á blaðinu og tölurnar eru á spássíu vinstri og hægri síðu. Ef þú leggur
pappír eða stiku út frá bókstafnum og tölunni sem stendur á eftir nafni staðarins
í skránni þá afmarkar þú svæðið sem þú leitar að. Þú getur síðan notað sömu
tækni til að leita innan svæðisins.
Líttu á forsíðuna á heftinu – tvær myndir á skjánum
Ef þú þarft að lesa texta og horfa á skjámynd samtímis er hægt að nota
tvískiptan skjá sem sýnir stækkaða skjámynd frá tölvunni og textann á plötunni
samtímis á skjánum. Möguleikarnir eru ekki óendanlegir en margir og tækninni
fleygir stöðugt fram.

32. æfing
Hér að neðan sérðu kort yfir Lófóten. Breiða svarta línan er vinsæl reiðhjólaleið.
Þar sem línan er sýnd með punktum verður að taka ferju. Leiðir skemmtiferðaskipa
eru einnig merktar með punktum. Finndu nöfnin á upphafsstað og lokastað
hjólaleiðarinnar. Reyndu að finna nöfnin á ferjustöðunum.
Svar: Brottfararstaður er Sortland og áfangastaður er Å. Það gengur ferja á milli
Straumsnes og Stokmarknes, Melbu og Fiskebøl. Einnig verður að taka ferju á
milli Leknes og Napp.
33. æfing
Finndu líka nokkrar ljósmyndir og líttu á þær. Veldu bæði litmyndir og svarthvítar
myndir

Teikna / mála
Þú getur teiknað og málað á pappír eða hlut (tréhlut eða postulín) með aðstoð
stækkunartækis. Þegar þú fæst við slíkt er best að hafa lausa plötu sem þú getur
fjarlægt. Hér er mikilvægt að draga úr stækkuninni til að fá yfirsýn yfir það sem
þú ætlar að gera og auka stækkunina þegar þú þarft að vinna með smáatriði. Þú
getur líka notað stækkunartækið til að skoða mynstur.
34. æfing
Gerðu einfalda strikateikningu af húsi, tré og manni.
Handavinna
Hægt er að nota stækkunartæki við handavinnu eins og að prjóna, hekla,
bródera og festa tölur. Við handavinnu kjósa margir að hafa frístandandi
myndavél sem hægt er að hreyfa til og fá þannig bestu mögulega vinnustellingu.
Ef notað er tæki með les- og vinnuplötu getur verið gott að festa plötuna alveg.
Oft er betra að nota litla stækkun við hin ýmsu handavinnuverkefni til að fá góða
yfirsýn.
35. æfing
Taktu fram handavinnuna þína og athugaðu hvort að þú getir notað tækið við
þessa vinnu.
36. æfing
Finndu nál, tvinna, efni og hnapp. Prófaðu að festa hnappinn.
Til að þræða nálina mælum við með svokölluðum nálaþræðara.

Smærri viðgerðir / samsetning módela / lóðun
Smærri viðgerðir á ýmsum hlutum er einnig hægt að framkvæma í
stækkunartæki. Hægt er að lóða og setja saman módel með hjálp tækisins. Í
þessu tilfelli er tækið notað á sama hátt og áður hefur verið lýst.
Frímerkjasöfnun / myntsöfnun / spil
Stækkunartæki gefur þér möguleika á að halda áfram með slík áhugamál.
Þú getur rannsakað smáatriði á bæði frímerkjum og mynt. Smápeningar geta
aftur á móti verið vandamál þar sem þeir eru oft glansandi og gefa mikið
endurkast. Þá getur hjálpað að draga lítið eitt úr ljósmagninu í tækinu.
37. æfing
Hér að neðan eru sýnd tvö frímerki. Horfðu gaumgæfilega á þau og reyndu að
finna út t.d. hvert upprunaland þeirra er og af hverju myndin er. Prófaðu það
sama á alvörufrímerkjum.
38. æfing
Hér að neðan er teiknaður ferhyrningur. Honum er deilt upp í marga þríhyrninga.
Hvað þarf mörg bein strik til að tvöfalda fjölda þríhyrninga. (Svarið er undir
myndinni)
Svarið við æfingu er 38: Tvö strik skáhallt frá horni til horns.

8 Aðrar upplýsingar
Gardínur og hjálparlínur
Sum stækkunartæki eru útbúin með hjálparlínum og / eða gardínum.
Hjálparlínurnar eru oft notaðar sem línustuðningur við lestur og skrift.
Einnig er hægt að nota þær sem stuðning við að lesa reikninga og tölur.
Hægt er að nota gardínuna til að hylja hluta af skjánum þannig að aðeins lítið
svæði eða lína birtist á skjánum í einu. Hægt er að láta gardínuna hylja bæði
lóðrétt og lárétt.
Ljóssíun
Margir notendur stækkunartækja eru viðkvæmir fyrir ljósi eða kjósa af öðrum
ástæðum aðra litasamsetningu en svarthvítt þegar þeir lesa. Á þessu eru til
margar lausnir:
1. Nokkrar tegundir hafa sértaka stillingu þar sem hægt er að velja
mismunandi liti á bókstöfum og bakgrunni. Hægt er að prófa sig áfram og
finna þá litasamsetningu sem hentar best.
2. Það er líka hægt að nota gleraugu með lituðu gleri. Prófaðu þig áfram í
samráði við sjónfræðing eða ráðgjafa til að finna það sem hentar þér best.
Birtuskil
Á nútímalitatækjum er hægt að velja myndina í lit eða svarthvítu, með skörpum
birtuskilum og fáa eða enga grátóna.
Til að skoða ljósmyndir eða vinna við marga hagnýta hluti erum við háð
litaandstæðum og grátónum. Þess vegna verður oft að velja stillingu sem birtir
myndina í lit, jafnvel þó að hún sé í svarthvítu.
Skörp birtuskil eru oft notuð við lestur og skrift. Þannig fæst skýr svarthvít mynd
án margra grátóna. Þessi aðgerð er gagnleg þegar lesa þarf texta með lélegum
prent- og / eða pappírsgæðum, t.d. dagblöð og símaskrár

Fjarmyndavél
Hægt er að tengja myndavél til fjarnotkunar við margar gerðir af
stækkunartækjum. Þetta veitir notandanum tækifæri til þess að fá hluti sem eru
langt í burtu inn á skjáinn, til dæmis töflu í skólastofu. Skjánum er þá skipt upp
í tvo hluta, annan fyrir nærmynd og hinn fyrir fjarlægð. Myndavélin er höfð á
hreyfanlegum fæti þannig að hægt er að skanna alla töfluna.
Flytjanlegar lausnir
Það eru líka til einföld, flytjanleg stækkunartæki. Tilgangurinn með þeim er
að hægt sé að taka þau með á fundi eða í ferðalög. Í slíkum tilfellum hefur
vinnuplatan að mestu verið fjarlægð en í staðinn er notuð handmyndavél sem
er færð yfir textann. Notkun handmyndavélar krefst þjálfunar. Það eru jafnvel til
lausnir þar sem myndavélin er föst á léttum fæti. Flestar flytjanlegar lausnir eru
ætlaðar fyrir nærvinnu, sérstaklega lestur, en það eru einnig til flytjanlegar lausnir
með fjarmyndavél, til dæmis til að geta séð á töflu.
Sum þessara tækja hafa lítinn skjá en önnur eru ætluð til að tengja við sjónvarp,
sem getur nýst vel á ferðalögum. Það eru einnig til lausnir þar sem tengt er
í fartölvu þannig að fartölvuskjárinn er bæði nýttur sem skjár fyrir tölvuna og
stækkunartækið.
Viðgerð / trygging
Ef tækið skemmist við almenna notkun er viðgerðin kostuð af stofnuninni.
Hafðu samband við stöðina eða sjónráðgjafa þinn. Stækkunartæki sem fengið
er að láni hjá stofnuninni er eign ríkisins og þarf þess vegna ekki að tryggja
sérstaklega.
Þrif
Þrífðu tækið reglulega. Skjáinn á að þrífa varlega með skjáhreinsiefni eða
gleraugnahreinsiefni. Það eru til sérstök skjáhreinsiefni fyrir tölvuskjái sem gott
er að nota. Þurrka skal alla aðra hluti tækisins með rökum klút sem vættur hefur
verið í sápuvatni. Vittu klútinn vel áður en þú þurrkar af tækinu.

9 Prófun
Leturgerð og stækkun
Hér að neðan eru nokkrir brandarar í mismunandi leturstærð.
Leturstærðin er gefin upp í sviga í fyrirsögninni. Tilgangurinn með
þessu er að sjá hvaða stækkun þú þarft fyrir mismunandi leturstærð
og hve smátt letur þú getur lesið.
Á spássíunni er reglustika. Með því að mæla hve stór 1 cm á
reglustikunni er á skjánum er auðvelt að sjá hvaða stækkun þú þarft
fyrir mismunandi leturstærð.
Elis i Taserud (20 punktar)
Sögur Münchaussen eru þekktar í mörgum
löndum. Utan við Arvika í Svíþjóð bjó á
árunum 1856 – 1936 maður sem um margt
svipaði til Münchaussen í frásagnarstíl.
Hann hét Elis Eriksson, kallaður ”Elis í
Taserud”. Hér á eftir eru tvær af sögum hans
og fleiri úr öðrum heimildum
Hjólaferð (16 punktar)
Elis i Taserud var að hjóla heim til sín að kvöldi til. Á
leiðinni var hann stöðvaður af lögreglumanni vegna
þess að ekkert ljós var á hjólinu. ”Þú verður að hafa
lukt á hjólinu þegar þú ert á ferð í myrkri”, sagði
lögreglumaðurinn.
Svarar þá Elís: ”Æ það er svo margt sem maður ætti að
hafa. Maður ætti til dæmis að hafa vettlinga.”

Afmæli (12 punktar)
Elis var eitt sinn boðið í fimmtugsafmæli til nágrannans. Þangað komu
fleiri en reiknað hafði verið með og þegar Elis mætti þá hafði frúin blandað
kokteil í vatnskönnur, salat í vaskinum og sinnep í sápuskálinni.
Elis virti þetta fyrir sér um stund og sagði. “Ef það verður boðið upp á
eftirrétt þá ætla ég að afþakka.
Viska (10 punktar)
Í viðtali var ráðherra spurður út í hvaða tvo kosti góður stjórnmálamaður þyrfti til að bera
- Réttlæti og visku!
- Hvað meinar þú með réttlæti?
- Halda loforð sín.
- En visku?
- Aldrei að gefa loforð
Kýr á beit (8 punktar)
Listmálari að útskýra mynd sem hann kallaði “Kýr á beit í engi”.
- En það er ekkert grænt í myndinni.
- Nei, kýrnar eru búnar að éta allt grasið.
- Kýrnar? En það eru engar kýr á myndinni heldur.
- Nei, þú hlýtur að skilja að engin belja er svo vitlaus að vera á beit þar sem ekkert gras er að finna.
Myndir (6 punktar)
Þessar konur sem auglýsa eftir kynnum eru bara að blekkja. Þær eru sko ekki að sækjast eftir kynnum, þær vilja bara safna myndum. Um leið og
maður sendir þeim mynd þá hætta þær að skrifa.
Lespróf fyrir lestrarhraða og skilning
Hér eru tveir textar sem eru ætlaðir til að prófa lestrarhraða og lesskilning; bæði
með notkun sjónglerja og stækkunartækja. Textarnir eru prentaðir með 10 pt.
letri. Notandinn á að lesa eins langt og hann getur á 3 mínútum. Síðan á hann að
merkja hve langt hann komst í textanum. Því næst er allur textinn lesinn.
Tölurnar í textanum vísa til lestrarhraða. Þú reiknar út lesin orð á mínútu út frá
tölunni sem stendur neðst í hlutanum sem var lesinn. Bættu síðan við einum
þriðja af þeim orðum sem lesin voru í hlutanum sem byrjað var á.
Ef hlutinn var lesinn á innan við 3 mínútum skal skrá tímann. Fjöldi orða á mínútu
er reiknaður á eftirfarandi hátt:

Fjöldi orða x 60
Notaður tími í sek
T.d.: 525 x 60
150
Eftir textann koma spurningar sem gefa til kynna hvort að lesandinn hafi skilið
innihaldið.
Fæddur Snorri
= orð á mín.
= 210 orð á mín.
Árið fæddist barn í Hvammi í Dölum á vestanverðu Íslandi. Við vitum
ekki á hvaða árstíma þetta var, en skulum ímynda okkur að það hafi verið
snemma vors.
(29)
Og fyrst við erum á annað borð farin að ímynda okkur eitthvað getum við
haldið áfram og sagt að þetta hafi verið snemma morguns. Ljósmóðirin
bankaði fast og lengi á lokrekkjuna þar sem Sturla Þórðarson í Hvammi,
faðir barnsins, svaf.
(69)
Hann var reyndar ekki sofandi en heyrði illa til hennar. Hann hafði troðið
ull í eyrun og vafið brekáni um höfuðið til að reyna að fá svefnfrið. Honum
hafði ekki orðið svefnsamt um nóttina út af hljóðunum í Guðnýju konu
sinni. Þess vegna hafði hann fært sig yfir í þessa lokrekkju sem var dálítið
afsíðis og eiginlega ætluð gestum.
(128)
En hann var orðinn gamall og slitinn og átti hvort sem er oft dálítið erfitt með
svefn. Hann var goði, það er að segja einn af höfðingjunum. Veldi og embætti
goðanna nefndust goðorð. Sturla í Hvammi réð yfir Snorrungagoðorði sem
var kennt við afkomendur Snorra goða Þorgrímssonar.
(175)
Sturla átti í sífelldum deilum við menn út af valdabrölti og vígaferlum.
Hann sá eftir ýmsu sem hann hafði gert áður eða látið ógert og kveið fyrir
öðru sem framundan var. Út af þessu öllu var hann oft andvaka. Loks
þegar hann heyrði bankið skaut hann lokunni frá rekkjunni, leysti brekánið
af höfðinu, vafði því utan um sig neðanverðan, gægðist út og sagði
geðvonskulega:
(239)

– Hvað á þessi fyrirgangur eiginlega að þýða?
En þegar hann áttaði sig á að þetta var ljósmóðirin varð hann strax
spenntur. Hann sá að hún var að segja eitthvað og var glaðleg á svip, allt
hafði því vonandi gengið vel.
(279)
En hann heyrði ekkert í henni út af ullinni í eyrunum. Hann seildist upp á
hillu inni í rekkjunni og þreifaði fyrir sér uns hann fann dálítinn krók sem
gerður var úr ýsubeini og tók að kroppa ullina burt.
(318)
– Nú nú? sagði hann þegar hann hafði náð mest allri ullinni úr betra eyranu.
– Nú verðurðu hissa, sagði ljósmóðirin. Það var ekki stúlka eins og þú hafðir
spáð, heldur drengur. Feitur og pattaralegur.
– Hissa? sagði Sturla. Eins og ég hafi ekki vitað að það yrði annaðhvort
drengur eða stúlka!
(406)
En hann var svo glaður yfir að allt skyldi hafa gengið vel að hann nennti
ekki að vera önugur áfram.
(426)
Hann kláraði að toga ullina út úr hinu eyranu og lét kalla á griðkonu sem
kom strax hlaupandi með fötin hans og klæddi hann í sokka og skó.
(454)
Hann steypti yfir sig kuflinum og flýtti sér inn í svefnhús þeirra hjóna þar
sem Guðný kona hans lá með litla drenginn á brjósti. Hann heyrði ekki
betur en hún væri strax farin að raula eitthvað fyrir hann.
Hún leit upp til hans og brosti.
(499)
– Ég held hann verði skáld þessi. Sérðu hvernig hann sperrir upp augun við
kveðskapinn.
Sturla beygði sig stirðlega yfir rúmið. Hann lagði hramminn á höfuð litla
drengsins og klappaði honum varlega.
– Hér er Snorri lifandi kominn. Snorri skaltu heita. Velkominn í heiminn
Snorri goði, sagði hann og hló.
(547)
0

Reyndu nú að svara eftirfarandi spurningum
. Hvar fæddist Snorri?
a) Borg á Mýrum
b) Hvammi í Dölum
c) Stað í Landssveit
. Hverju tróð Sturla í eyrun til að fá svefnfrið?
a) Eyrnatöppum
b) Hálmi
c) Ull
. Hver var höfðingjatitill Sturlu?
a) Sýslumaður
b) Goði
c) Landshöfðingi
. Hvernig vakti ljósmóðirin Sturlu?
a) Hún bankaði í lokrekkjuna
b) Hún hellti yfir hann vatni
c) Hún kleip hann í eyrað
. Hvað hét móðir Snorra?
a) Guðbjörg
b) Guðný
c) Guðrún
Svör við spurningum: 1b, 2c, 3b, 4a, 5b

Við óskum þér til hamingju með
stækkunartækið þitt og vonum að það
geti orðið þér til gagns og gleði.
Til hamingju!

Krister Inde
SEnior-verkefnið við háskólann í Kalmar hefur árið 2008
þróað efni fyrir einstaklinga sem hafa aldursbreytingar í gula
blett augans og faglega ráðgjafa þeirra. Verkefnið er styrkt af
Synskadades Riksförbund, Norges Blindeförbund, Dansk
Blindesamfund, Ekhagastiftelsen och Centrer for Syn og
Kommunikation í Kaupmannahöfn, Blindravinafélaginu og
Blindrafélaginu, samtökum blindra og sjónskertra á Íslandi.
Aðferðir og efni sem kemur út á norrænu tungumálunum er
styrkt af Nordisk Utvecklingscenter för Handikapphjälpmedel í Helsinki. Efnið hefur
einnig verið styrkt af fyrirtækjum sem vinna með sjónskertum á Norðurlöndum.
Verkefnishópurinn fyrir SEnior samanstendur af Krister Inde verkefnisstjóra ásamt
sjónráðgjöfunum Jörgen Gustafsson, Kirsten Kobberø, Gaute Mohn Jenssen, Jytte
Mejlvang, Arne Tömta, augnlækninum Kirsten Baggesen og Kristínu Gunnarsdóttur.
Verkefnahópurinn er norskur-sænskur-danskur hópur sem í samvinnu við Ísland
hefur unnið saman við alla hluta efnisins. Sjónstöðvar og aðrar stofnanir á
Norðurlöndum hafa hjálpað til með prufunotkun og notkunarpróf og hafa miðlað
mikilvægum sjónarmiðum. Í SEnior-röðinni eru eftirfarandi hefti: KOMDU NÆR, LESTU
MEIRA, ALLT MÖGULEGT ásamt handbók um stækkunartæki.© Háskólinn í Kalmar og
verkefnahópurinn fyrir SEnior.
Það má ekki afrita efnið á einn eða annan hátt en það má gjarnan vísa til SEnior-
efnisins þegar um er að ræða AMD.
Vision Enabling Laboratory. www.hik.se/senior
Vision Enabling Laboratory
www.hik.se/senior
© Háskólinn í Kalmar og verkefnahópurinn fyrir SEnior.
Það má ekki afrita efnið á einn eða annan hátt en það má gjarnan vísa til SEnior-efnisins þegar um er að ræða AMD.