Λάμπρος Λιάβας “Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν” Τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...] Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία
ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ
συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ
κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες
τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ
ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς
κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ
ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο.
Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ
μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς
καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ
τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις
παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου
καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...]
Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ὁ θάνατος τοῦ Κολοκοτρώνη λίγο πρὶν τὴν ἐξέγερση τῆς 3ης Σεπτεμβρίου 1843 τὸν
προστάτεψε ἀπὸ τὸ νὰ βιώσει τὴν πιὸ ταπεινωτικὴ περίοδο τῆς βασιλείας τοῦ Ὄθωνα,
ὅταν τὸ 1854-1857 ἡ χώρα βρέθηκε ὑπὸ διπλὴ γαλλικὴ καὶ βρετανικὴ κατοχή, ποὺ ὁδήγησε
καὶ στὴν ἐξάπλωση ἐπιδημίας χολέρας. Τότε ὁ «ἥρωας τῆς πλατείας Συντάγματος»
Δημήτριος Καλλέργης, διορισμένος πλέον ὡς ὑπουργὸς τῶν Στρατιωτικῶν, παρέθεσε
μέσα στὸν Παρθενώνα δεῖπνο μετὰ μουσικῆς πρὸς τιμὴν τῶν ἀξιωματικῶν τῶν συμμαχικῶν
στρατευμάτων!
Ἡ ἀντίστροφη μέτρηση γιὰ τὴν ἔξωση τοῦ Ὄθωνα τὸ 1862 συνοδεύτηκε ἀπὸ τὸ
δημοφιλὲς λαϊκὸ ἐμβατήριο τῆς Ναυπλιακῆς Ἐπανάστασης Ἕως πότε ἡ μαύρη ἀκρίδα;,
ὑπονοώντας τοὺς Βαυαροὺς στρατιῶτες, ποὺ φοροῦσαν μαῦρες ρεντιγκότες. Ἔτσι, τὸ
τελευταῖο δραματικὸ κεφάλαιο τῆς πρώτης μετεπαναστατικῆς περιόδου συνδέθηκε κι
αὐτὸ μ’ ἕναν λαϊκὸ θούριο, παραπέμποντας στὸ Ὣς πότε τοῦ Ρήγα Φεραίου ποὺ ξεσήκωσε
τοὺς ἀγωνιστὲς τοῦ ’21!
Στὸν ἐπίλογο τῆς ἔκδοσης ἐπιλέξαμε ν’ ἀποδώσουμε φόρο τιμῆς σὲ δύο λιγότερο
προβεβλημένες μορφές, ποὺ θεωροῦμε ὅτι ἐκπροσωποῦν τὸ βαθύτερο ἦθος τοῦ ἀγώνα
καθὼς καὶ τὴ βιωματικὴ σχέση μὲ τὸ τραγούδι:
Ὁ ἕνας εἶναι ὁ ὁπλαρχηγὸς ἀπὸ τὸ Μεσολόγγι Δημήτριος Μακρής. Ἀπροσκύνητος
στὸν Ἀλὴ Πασὰ καὶ τοὺς Τούρκους, διατήρησε ἀποστάσεις ἀπὸ τὶς ἀντιμαχόμενες
πλευρὲς στὴ διάρκεια τοῦ ἐμφυλίου πολέμου καὶ διέθεσε ὅλη τὴν περιουσία του στὸν
ἀγώνα. Ἀρνήθηκε νὰ γίνει ὑπασπιστὴς τοῦ Ὄθωνα, λέγοντας «Δὲν ξέρω γὼ νὰ τσακάω
τὴ μέση μ’!», κι ἐπέλεξε νὰ ζήσει ὡς γεωργός. Λίγο πρὶν τὸν θάνατό του, τὸ 1841, ζήτησε
ἀπὸ τὴ γυναίκα του νὰ τοῦ τραγουδήσει τὸ ἀγαπημένο του κλέφτικο τραγούδι καὶ μὲ τὸ
τραγούδι αὐτὸ παρέδωσε τὴν ψυχή του!
Ὁ δεύτερος εἶναι ἕνας ἀνώνυμος ἀγωνιστὴς ἀπὸ τὰ παλικάρια τοῦ Καραϊσκάκη στὴ
μάχη τοῦ Φαλήρου, ὅπου ὁ Στρατηγὸς ἔχασε τὴ ζωή του καὶ ὁ ἴδιος τυφλώθηκε. Ἀφοῦ
ἀναγκάστηκε νὰ πουλήσει τὰ ἄρματά του, κατέληξε ἐπαίτης στὴν ὁδὸν Αἰόλου ὅπου
«ἔψαλλεν ἄθλους ἀνδρῶν ἡρώων» συνοδεύοντας μὲ τὴ λύρα του τὸ τραγούδι γιὰ τὸν
ἥρωα ἀρχηγό του! Ὁ πίνακας τοῦ Διονυσίου Τσόκου ζωντανεύει τὴν ἱστορία τοῦ τυφλοῦ
λυράρη.
Τέλος —ὡς κατακλείδα τοῦ βιβλίου— ἐπιλέξαμε τὸν πίνακα τοῦ Θεόδωρου Βρυζάκη, μὲ
τὸν ἀνάπηρο ἀγωνιστὴ ποὺ στηρίζεται συμβολικὰ πάνω σ’ ἕνα μικρὸ παιδὶ ποὺ κρατάει
στὰ χέρια του ἕνα μουσικὸ ὄργανο. Συνδέεται μὲ τὴν τελικὴ φράση, συμπέρασμα ἀπ’ ὅλη
αὐτὴ τὴν περιήγηση ποὺ ἐπιχειρήσαμε στὰ τραγούδια καὶ στὶς μουσικὲς τοῦ 1821:
Ξέρεις πὼς κι ἂν ἀκόμη ξαφνικὰ πυροβολήσουν
ὄργανα, καὶ μουσικούς, καὶ ἀκροατές,
ἡ μουσικὴ δὲν πρόκειται νὰ σταματήσει.
16 |
Change language