Λάμπρος Λιάβας “Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν” Τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...] Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία
ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ
συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ
κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες
τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ
ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς
κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ
ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο.
Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ
μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς
καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ
τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις
παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου
καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...]
Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Τὸ ἕβδομο κεφάλαιο μᾶς μεταφέρει τὸν ἀπόηχο τῆς Ἐπανάστασης στοὺς φιλελληνικοὺς
κύκλους στὴν Εὐρώπη, ὅπου πολλοὶ ἐκφραστὲς τοῦ ρομαντισμοῦ εἶδαν στὸν
ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων τὴ μάχη ἀνάμεσα στὸν συντηρητισμὸ καὶ τὸν φιλελευθερισμό, τὴν
ἀντίθεση σὲ κάθε μορφῆς δεσποτισμό.
Στὸν χῶρο τῆς μουσικῆς κορυφαῖοι συνθέτες ἐμπνεύστηκαν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, ὅπως
ὁ Μπετόβεν, ὁ Μπερλιόζ, ὁ Ροσίνι καὶ ὁ Βέρντι. Παράλληλα, πολλοὶ ἀκόμη μουσικοὶ
(ἐπαγγελματίες ἀλλὰ καὶ ἐρασιτέχνες φιλόμουσοι) μελοποίησαν φιλελληνικὰ ποιήματα,
ποὺ παρουσιάζονταν σὲ εἰδικὲς ἐκδηλώσεις. Οἱ σχετικὲς παρτιτοῦρες πωλοῦνταν «ὑπὲρ
τοῦ ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων», μὲ δραματικοὺς τίτλους καὶ χαρακτηριστικὰ ἐξώφυλλα ἀπὸ
διάσημους χαράκτες τῆς ἐποχῆς.
Μετὰ τὴν ἅλωση τοῦ Μεσολογγίου καὶ τὴ Ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου κορυφώθηκε ἡ
παραγωγὴ φιλελληνικῶν ποιητικῶν, μουσικῶν καὶ θεατρικῶν ἔργων σὲ Γαλλία, Ἰταλία,
Γερμανία καὶ Βρετανία καὶ ἡ παρουσίασή τους στὰ σημαντικότερα θέατρα, ὅπως ἡ Σκάλα
τοῦ Μιλάνου, ὁ «Φοίνικας» τῆς Βενετίας κ.ἄ.
Τέλος, τὸ ὄγδοο κεφάλαιο παρακολουθεῖ τὴ μετακίνηση τῆς μουσικῆς ἀπὸ τὴν
ὕπαιθρο στὰ ἀστικὰ κέντρα καὶ ἰδίως στὴν Ἀθήνα, ὡς «βασιλικὴ καθέδρα καὶ πρωτεύουσα»
τοῦ Ὄθωνα, ὅπου τὸ δημοτικὸ τραγούδι ἄρχισε σταδιακὰ νὰ τυποποιεῖται σὲ φολκλορικὲς
ἀναπαραστάσεις καὶ νὰ ἐκτοπίζεται ἀπὸ τὸ λόγιο ρεπερτόριο. Ὁ Μακρυγιάννης στὰ
Ἀπομνημονεύματά του προφήτευε τὴ σύγκρουση ἀνάμεσα στὸν « Ἕλληνα» καὶ στὸν
«φραγκοφορεμένο», θεωρώντας πὼς «θὰ μαλώσουνε ὀγλήγορα, ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ μάθει
ἕνας τοῦ ἄλλου τὸ χορό».
Ἤδη ἀπὸ τοὺς πρώτους χρόνους τοῦ ἑλληνικοῦ βασιλείου, τέθηκαν καίρια
ἐρωτήματα ταυτότητας, ξεκινώντας ἀπὸ τοὺς συσχετισμοὺς μὲ τὴν ἀρχαία κληρονομιά,
τὴν πολιτισμικὴ συγγένεια μὲ ἄλλα ἔθνη καὶ τὴν ὁριοθέτηση τοῦ «ἐθνικοῦ» ὡς πρὸς
τὸ δίπολο Ἀνατολὴ-Δύση. Παράλληλα, ξεκίνησε ἡ «μνημειοποίηση-ἱεροποίηση» τῆς
Ἐπανάστασης μὲ τὴν προοδευτικὴ διαμόρφωση ἑνὸς ἰδεοτύπου τοῦ Ἀγωνιστῆ ποὺ ἦρθε
νὰ ἀντιπαρατεθεῖ στερεοτυπικὰ ἀπέναντι στὴ «Βαυαροκρατία-ξενοκρατία» καὶ τοὺς
«ξένους-νεήλυδες»: Βαυαρούς, λόγιους Φαναριῶτες καὶ ἀπόλεμους δυτικοθρεμμένους
ἑτερόχθονες.
Οἱ ἐπιπτώσεις αὐτῆς τῆς νέας ἐμφύλιας διαμάχης ἀναπόφευκτα ἐκδηλώθηκαν στὰ
σατιρικὰ τραγούδια στοὺς δρόμους, στὸν ἑορτασμὸ τῶν ἐθνικῶν ἐπετείων, στὶς χορευτικὲς
ἑσπερίδες στὰ Ἀνάκτορα, στὰ νεόκτιστα θέατρα μὲ τὴν εἰσβολὴ τοῦ μελοδράματος,
στὴ μεταγλώττιση δημοφιλῶν λαϊκῶν τραγουδιῶν σὲ ἄπταιστη καθαρεύουσα!
Παρ’ ὅλα αὐτά, στὶς λαϊκὲς συνοικίες καὶ διασκεδάσεις τὰ ἀνατολίτικα ἀκούσματα,
μὲ προέλευση ἀπὸ τὴν Πόλη καὶ τὴ Σμύρνη, ἐξακολουθοῦσαν ν’ ἀνταγωνίζονται τὰ
εὐρωπαϊκά. Ἐνῶ ἀπὸ τὴν περίοδο αὐτὴ χρονολογοῦνται καὶ τὰ πρώιμα ρεμπέτικα, μὲ
θέμα τὴν περίφημη φυλακὴ τοῦ Μεντρεσὲ στὴν Πλάκα καὶ τὸν πλάτανο ὅπου γίνονταν
οἱ ἀπαγχονισμοὶ τῶν καταδίκων, σύμβολα τῆς μισητῆς Βαυαροκρατίας.
| 15
Change language