Λάμπρος Λιάβας “Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν” Τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...] Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία
ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ
συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ
κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες
τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ
ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς
κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ
ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο.
Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ
μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς
καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ
τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις
παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου
καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...]
Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Παράλληλα, μὲ ἀφετηρία τὴν πολύτιμη μαρτυρία τοῦ Κολοκοτρώνη ὅτι τὰ τραγούδια
ἦσαν ὕμνοι-ἐφημερίδες στρατιωτικὲς καὶ «τὰ ἔκαμναν οἱ χωριάτες, οἱ στραβοὶ μὲ τὲς
λύρες», παραθέτουμε μιὰ σειρὰ ἀπὸ παλαιότερα κείμενα ἀποκαλυπτικὰ γιὰ τὸν ρόλο
ποὺ ἔπαιζαν στὴ δημιουργία καὶ διάδοση τῶν τραγουδιῶν οἱ τυφλοὶ περιπλανώμενοι
λυράρηδες, τοὺς ὁποίους ὁ Φωριὲλ χαρακτήριζε ὡς «λαϊκοὺς ἱστορικοὺς τῶν Ἑλλήνων».
Ἐπίσης γίνεται ἀναφορὰ στὰ ὄργανα ποὺ συνόδευαν τὰ γλέντια καὶ τὶς γαμήλιες
τελετές, καθὼς καὶ στὰ ὄργανα ποὺ χρησιμοποιοῦσαν Ἕλληνες καὶ Ὀθωμανοὶ στὶς
πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις, ὅπως ἡ ζυγιὰ ζουρνὰς-νταούλι, οἱ ἄσκαυλοι (τσαμπούνα καὶ
γκάιντα) καὶ τὰ διάφορα κρουστὰ (μικρὰ καὶ μεγάλα τύμπανα καὶ τουμπελέκια).
Στὸ τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μιὰ συνοπτικὴ ἀναφορὰ στοὺς χοροὺς τῶν
κλεφτῶν. Μέσα ἀπὸ ἱστορικὰ ἀνέκδοτα σχετικὰ μὲ τὸν Καραϊσκάκη, τὸν Ἀνδροῦτσο καὶ
τὸν Κολοκοτρώνη καταγράφεται ἡ σχέση τους μὲ τὸν χορό.
Ἐπίσης, ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν κλασικὴ πρώτη ἔκδοση τοῦ Φωριὲλ γιὰ τὰ
ἑλληνικὰ δημοτικὰ τραγούδια μᾶς ταξιδεύει στὰ τοπικὰ πανηγύρια τῆς περιόδου, μὲ
ἐνδιαφέρουσες μαρτυρίες γιὰ τὸν τρόπο διασκέδασης, τοὺς χορούς, τὰ μουσικὰ ὄργανα
καὶ τοὺς μηχανισμοὺς διάδοσης τῶν τραγουδιῶν στὰ χωριὰ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς.
Τὸ πέμπτο κεφάλαιο ἑστιάζει στὴν ἰδιαίτερη σημασία ποὺ ἀπέδιδαν ὁ Κοραὴς καὶ οἱ
ἐκπρόσωποι τοῦ ἑλληνικοῦ Διαφωτισμοῦ στὴν ἔρευνα καὶ διδασκαλία τῆς μουσικῆς. Συμμετεῖχαν
ἐνεργὰ τόσο στὴν καταγραφὴ τῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν ὅσο καὶ στὴν ἐξέλιξη
τῆς μορφολογίας καὶ σημειογραφίας τοῦ βυζαντινοῦ μέλους, μέσα ἀπὸ τὴ ριζικὴ ἀναθεώρηση
τοῦ παλαιοῦ συστήματος ψαλτικῆς ποὺ δρομολογήθηκε τὴν περίοδο αὐτὴ (1815).
Ἔτσι καὶ ὁ Καποδίστριας, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τῆς ἐκλογῆς του ἔδωσε
ἰδιαίτερη βαρύτητα στὴν παιδεία, ἐνδιαφέρθηκε ἄμεσα γιὰ τὴν καθιέρωση καὶ ἀνάπτυξη
τῆς μουσικῆς παιδείας στὸ νεοσύστατο κράτος. Εὐνόησε τὴ συστηματοποίηση τῆς
διδασκαλίας μέσα ἀπὸ τὴν ἐκπόνηση τῶν πρώτων μουσικῶν ἐγχειριδίων καὶ διόρισε
σημαντικὲς προσωπικότητες ὡς δασκάλους τόσο γιὰ τὴ δυτικὴ-εὐρωπαϊκὴ μουσικὴ ὅσο
καὶ γιὰ τὴ βυζαντινὴ-ψαλτικὴ τέχνη.
Στὸ ἕκτο κεφάλαιο, ποὺ μᾶς μεταφέρει στὸ Ναύπλιο τοῦ 1827, μετὰ τὴ Ναυμαχία
τοῦ Ναβαρίνου καὶ ἐνόψει τῆς ἵδρυσης τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους, συναντᾶμε μιὰ σπαρταριστὴ
ἀλλὰ καὶ γλυκόπικρη σμικρογραφία τῆς νέας πολιτισμικῆς πραγματικότητας, ἔτσι
ὅπως ἀποτυπώθηκε στὴ θεατρικὴ κωμωδία τοῦ Δημητρίου Βυζαντίου Βαβυλωνία. Οἱ
ἑτερόκλητες ἐθνοπολιτισμικὲς ὁμάδες, φυλὲς καὶ ταυτότητες ἀπὸ τὶς ἐπιμέρους περιοχὲς
τοῦ ἑλληνισμοῦ ποὺ κλήθηκαν νὰ ἐνταχθοῦν κάτω ἀπὸ μιὰ κοινὴ «γαλανόλευκη σκέπη»
ὁδηγοῦνται σὲ μιὰ ἐπικοινωνιακὴ Βαβέλ! Φυσικὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν πολυγλωσσία δὲν
θὰ μποροῦσαν νὰ λείπουν καὶ τὰ τραγούδια, οἱ χοροὶ καὶ τὰ μουσικὰ ὄργανα, ἐνῶ ὁ καθαρευουσιάνικος
βαρβαρισμὸς τοῦ ἀρχαιόπληκτου Σοφολογιότατου προαναγγέλλει τὸν
μελλοντικὸ καταδυναστευτικὸ ρόλο του στὴν ἐπίσημη παιδεία τοῦ νεοσύστατου κράτους.
14 |
Change language