Λάμπρος Λιάβας “Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν” Τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...] Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία
ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ
συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ
κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες
τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ
ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς
κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ
ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο.
Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ
μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς
καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ
τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις
παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου
καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...]
Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Μέσα ἀπὸ τὰ κλέφτικα ἀναζωογονήθηκε ὄχι μόνον ἡ ποίηση ἀλλὰ καὶ ἡ μουσικὴ
τοῦ Ἔθνους, καθὼς οἱ ἀνώνυμοι λαϊκοὶ βάρδοι ἀνέσυραν ἀπὸ τὴν ψυχὴ τοῦ λαοῦ τὸ
αἴτημα γιὰ «ἐλευθερία καὶ γλώσσα», τοῦ ἔδωσαν μορφὴ καὶ τὸ ἔφεραν στὸ στόμα καὶ
στ’ αὐτιὰ τῆς κοινωνίας τους. Παρέχουν πολλὰ κοινωνικὰ κι ἀνθρωπολογικὰ στοιχεῖα
ἀποκαλυπτικὰ γιὰ τὴν ἱερότητα τῶν συμβόλων, γιὰ τὴ μυστικὴ ἐπικοινωνία μὲ τὰ
στοιχεῖα τῆς φύσης καὶ τὶς ὑπερφυσικὲς δυνάμεις, γιὰ τὴ βιωματικὴ ταύτιση τῆς ζωῆς
μὲ τὴν ἐλευθερία ἀπ’ ὅπου ἀπορρέει ἡ ἀξιοπρέπεια ἀπέναντι στὸν θάνατο.
Συνιστοῦν «τὸ πρῶτο ἁδρὸ σχεδίασμα τῆς καινούριας Μορφῆς τοῦ Ἕλληνα» καὶ
ἀναδείχτηκαν σὲ διαχρονικὰ σύμβολα τῆς νέας ἑλληνικῆς ἐθνικῆς ἰδεολογίας. Ἔτσι
λειτούργησαν συχνὰ ὡς «μουσικοὶ μύθοι», ποὺ ἐπανέρχονται σὲ ἐξίσου κρίσιμες ἱστορικὲς
περιόδους (ἀπὸ τὴ ληστοκρατία μέχρι τὸ Πολυτεχνεῖο) χρησιμοποιώντας τὰ ἴδια ἢ
συγγενικὰ ποιητικὰ καὶ μουσικὰ μοτίβα ποὺ διατηροῦν ἔντονο συμβολικὸ χαρακτήρα
καὶ συγκινησιακὴ φόρτιση.
Ἐπίσης, στὸ ἴδιο κεφάλαιο γίνεται ἀναφορὰ στὴν ξεχωριστὴ μουσικὴ δομὴ ποὺ
διακρίνει τὰ κλέφτικα τραγούδια, μὲ τὴν ἰδιάζουσα σχέση ἀνάμεσα στὴν ἀνάπτυξη τῆς
μελωδίας καὶ στὸ ποιητικὸ κείμενο. Ἡ σχέση αὐτὴ τὰ συνδέει μὲ τὰ ριζίτικα τῆς Δυτικῆς
Κρήτης καὶ τὰ διαφοροποιεῖ ἀπὸ τὰ «ἀληπασαλίτικα» τραγούδια ποὺ συνέθεταν οἱ
τσιγγάνοι μουσικοὶ στὴν αὐλὴ τοῦ Ἀλὴ Πασᾶ.
Ὁρισμένες μαρτυρίες σχετικὰ μὲ τὴ δημιουργία δημοτικῶν τραγουδιῶν ἀπὸ τοὺς
ἴδιους τοὺς ἥρωες τῆς Ἐπανάστασης (Μακρυγιάννη καὶ Κολοκοτρώνη) ἔρχονται νὰ
φωτίσουν τὸν τρόπο τῆς μουσικῆς σύνθεσης στὸ πλαίσιο μιᾶς προφορικῆς λαϊκῆς
παράδοσης. Ἔτσι, συχνὰ οἱ τραγουδιστὲς ἐξιστοροῦσαν τὴν ἐπικαιρότητα συνθέτοντας
νεότερες παραλλαγές, στὶς ὁποῖες προσάρμοζαν παλαιότερα δημοφιλῆ ποιητικὰ καὶ
μουσικὰ σχήματα.
Τὸ κεφάλαιο γιὰ τὸν ἦχο τῶν κλεφτῶν κλείνει μὲ μιὰν ἀναφορὰ στὰ κλέφτικα
σφυρίγματα, ποὺ λειτουργοῦσαν ὡς κωδικοποιημένα, ἀναγνωρίσιμα ἠχητικὰ σήματα,
διευκολύνοντας τὴν ἐπικοινωνία ἀνάμεσα στοὺς ἀγωνιστὲς σὲ μακρινὲς ἀποστάσεις!
Στὸ τρίτο κεφάλαιο, μέσα ἀπὸ ἐπιλεγμένες ἱστορικές, λογοτεχνικὲς καὶ εἰκονογραφικὲς
μαρτυρίες, ἐπιχειρεῖται ἡ παρουσίαση τῶν λαϊκῶν μουσικῶν ὀργάνων ποὺ συνόδευαν
τὰ τραγούδια καὶ τοὺς χοροὺς ἀλλὰ καὶ τὶς πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις στὰ χρόνια
τῆς Ἐπανάστασης.
Ἰδιαίτερη ἀναφορὰ γίνεται στὰ ὄργανα τῆς οἰκογένειας τοῦ ταμπουρᾶ, μὲ τὴ
διαχρονικὴ παρουσία τους στὴν ἑλληνικὴ μουσικὴ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ἕως τὶς μέρες
μας (πανδούρα-θαμπούρα-ταμπουράς). Αὐτὰ συνδέονται καὶ μ’ ἕνα ἀπὸ τὰ παλαιότερα
σωζόμενα ὄργανα αὐτοῦ τοῦ τύπου, τὸν ταμπουρὰ τοῦ Μακρυγιάννη, ποὺ φυλάσσεται
στὸ Ἐθνικὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο τῆς Ἀθήνας.
Στὴ συγκεκριμένη περίπτωση ἔχουμε τὴν τύχη νὰ γνωρίζουμε ἀκόμη καὶ τὸν
κατασκευαστὴ τοῦ ὀργάνου, χάρη στὰ σχέδια ἑνὸς Δανοῦ περιηγητῆ ποὺ μᾶς μεταφέρουν
τὸ 1835 στὸ πρῶτο γνωστὸ ἀθηναϊκὸ ὀργανοποιεῖο!
| 11
Change language