Λάμπρος Λιάβας “Φάγαμεν ψωμί, τραγουδήσαμεν κι εγλεντήσαμεν” Τα τραγούδια και οι μουσικές του 1821
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο. Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...] Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
Σὲ μιὰ περίοδο κρίσιμη καὶ μεταβατική, ἡ ἐπέτειος τῶν 200 χρόνων ἀπὸ τὴν Ἐθνεγερσία
ὀφείλει ν’ ἀποτελέσει ἀφορμὴ γιὰ ἕναν οὐσιαστικὸ ἀναστοχασμό, σὲ σχέση μὲ τὴ
συγκρότηση τῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ταυτότητας καὶ τὴ δόμηση τοῦ σύγχρονου ἑλλαδικοῦ
κράτους, ἀποφεύγοντας τὰ νεοκλασικὰ στερεότυπα καὶ τὶς φολκλορικὲς ἁγιογραφίες
τοῦ παρελθόντος. Πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση, ἡ μελέτη καὶ ἀνάδειξη τοῦ ρόλου ποὺ
ἔπαιξε στὸν ἀγώνα τὸ παραδοσιακὸ τρίπτυχο τραγούδι-μουσικὴ-χορός, ὡς βασικὸς
κώδικας ἔκφρασης κι ἐπικοινωνίας τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ, θεωροῦμε ὅτι ἀποτελεῖ
ἕνα ἐξαιρετικὰ χρήσιμο ἐργαλεῖο.
Γιὰ τοὺς Ἕλληνες τὸ τραγούδι ἀντιπροσωπεύει κάτι πολὺ περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ
μουσικὸ-ποιητικὸ εἶδος. Λειτουργεῖ διαχρονικὰ ὡς ἰσχυρὸ σύμβολο τοπικῆς, ἐθνικῆς
καὶ κοινωνικῆς ταυτότητας, κιβωτὸς γιὰ τὴ συλλογικὴ μνήμη, σημεῖο ἀναφορᾶς γιὰ
τὴν κοσμοθεωρία καὶ τὴν ἰδεολογία τῆς ὁμάδας. Ὑπῆρξε —καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις
παραμένει— λειτουργικὰ ἐνταγμένο στὶς ἐπιτελεστικὲς πρακτικὲς στὸν κύκλο τοῦ χρόνου
καὶ στὸν κύκλο τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.[...]
Το Flipbook περιέχει ένα μικρό δείγμα 30 σελίδων από το σύνολο των 208 σελίδων του εντύπου. (στην έκδοση περιέχεται και Audio CD)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Μουσικῆς «Φοῖβος Ἀνωγειανάκης» μὲ τὸ Κέντρο Ἔρευνας γιὰ τὶς Ἀνθρωπιστικὲς Ἐπιστῆμες.
Ἕνα μέρος ἀπὸ τὸ ὑλικὸ αὐτό, ἀποδελτιωμένο ἀπὸ τὸν ἐθνομουσικολόγο Χάρη
Σαρρή, ἔχει ἐνταχθεῖ στὸ πολυδιάστατο Ψηφιακὸ Ἀρχεῖο τοῦ 1821, ποὺ συγκρότησε τὸ
ΚΕΑΕ σὲ συνεργασία μὲ διάφορους ἐρευνητικοὺς φορεῖς, καὶ ποὺ εἶναι προσβάσιμο στὴν
ἠλεκτρονικὴ διεύθυνση https://1821.digitalarchive.gr.
Τὰ δύο τελευταῖα χρόνια ἡ ἔρευνα συνεχίστηκε πάνω σὲ εἰδικότερες θεματικές,
συνεισφέροντας καινούριο ἀξιόλογο ὑλικό, τὸ ὁποῖο διεύρυνε κατὰ πολὺ τὶς ἀρχικές μας
γνώσεις κι ἐκτιμήσεις γιὰ τὴ λειτουργία καὶ τὴ σημασία τῆς μουσικῆς στὸν ἀγώνα. Ἀξίζει
νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ παρούσα εἶναι ἡ πρώτη ἐκδοτικὴ προσπάθεια ποὺ πραγματοποιεῖ
μιὰ τόσο ἐκτεταμένη συγκέντρωση μουσικῶν πληροφοριῶν ἀπὸ τὶς ἑτερόκλητες καὶ
διάσπαρτες πηγές, ἐπιχειρώντας ταυτοχρόνως καὶ μιὰ συνοπτικὴ ἀποτίμηση τῆς
ἱστορικῆς καὶ κοινωνικῆς τους διάστασης.
Στὸ πρῶτο κεφάλαιο, ξεκινᾶμε μὲ τὸν «Θούριο» τοῦ Ρήγα, τὸ σημαντικότερο
ἐπαναστατικὸ τραγούδι μὲ τὸ παμβαλκανικὸ-οἰκουμενικό του ὅραμα. Γίνεται ἀναφορὰ
στὴν εὐρύτατη διάδοσή του σὲ ὅλο τὸν ἑλληνισμὸ μὲ τὴ δύναμη τῆς προφορικότητας καὶ
παρουσιάζονται οἱ διαφορετικὲς ἐκδοχὲς (λαϊκὲς καὶ λόγιες) γιὰ τὴ μουσική του ἀπόδοση
στὸν ἑλλαδικὸ καὶ στὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο.
Ὅμως ἐκτὸς ἀπὸ τὸν Ρήγα ὑπῆρξαν καὶ ἄλλοι ἐπώνυμοι βάρδοι τοῦ ἀγώνα (Κωνσταντίνος
Κοκκινάκης, Στέφανος Κανέλλος, Παναγιώτης Ἀνδρόνικος-Μακρὴς) τοὺς
ὁποίους ἀξίζει νὰ γνωρίσουμε. Τὰ φλογερά τους ποιήματα δὲν προορίζονταν νὰ μείνουν
στὸ χαρτὶ ἀλλά, τονισμένα πάνω σὲ δημοφιλεῖς δημοτικὲς ἢ ἀστικὲς μελωδίες, ἐξαπλώθηκαν
ταχύτατα ὡς ἐμβατήρια τῶν τακτικῶν καὶ φιλελληνικῶν δυνάμεων καθὼς
καὶ στὶς ἰδιωτικὲς συγκεντρώσεις. Οἱ δημιουργίες αὐτὲς συμπίπτουν μὲ τὴν ἔναρξη τῆς
ἀκμῆς τοῦ νέου ἑλληνισμοῦ, τὴν οἰκονομικὴ ἄνθηση καὶ ἀνάπτυξη τοῦ ἐμπορίου, τὴ
δημιουργία ἀστικῶν οἰκισμῶν καθὼς καὶ μὲ τὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση ποὺ ἔφερε ὁ
ἑλληνικὸς Διαφωτισμός.
Τέλος, γίνεται λόγος γιὰ δύο πολὺ ἰδιαίτερες περιπτώσεις ἐπαναστατικῶν τραγουδιῶν,
ποὺ συνδέονται μὲ τὴν ἡμιλόγια δημιουργία:
— Τὸν «Θρῆνο τῆς Ρούμελης», ποὺ κατέγραψαν στὴ Μάνη οἱ ἀδελφοὶ Dimo καὶ Nicolo
Stephanopoli, ἀπεσταλμένοι τοῦ Ναπολέοντα μὲ καταγωγὴ ἀπὸ τὸ ἑλληνόφωνο χωριὸ
Καργκέζε τῆς Κορσικῆς, καὶ
— Τὰ ἡρωικὰ τετράστιχα ποὺ τραγουδοῦσε ὁ περίφημος Τσοπανάκος, ὁ ἀνάπηρος
βάρδος καὶ ἀκόλουθος τῶν ἀγωνιστῶν στὸν Μοριά. Πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ πέρασαν στὰ τοπικὰ
δημοτικὰ τραγούδια!
Τὸ δεύτερο κεφάλαιο ἐπικεντρώνεται στὰ ἱστορικὰ καὶ κλέφτικα τραγούδια, στὸ περιεχόμενο
καὶ στὴν κοινωνική τους σημασία. Στὰ τραγούδια αὐτὰ ἀποτυπώνονται λιτὰ
καὶ περιεκτικὰ τὰ πολεμικὰ γεγονότα καὶ ἡ ἀπήχηση τῶν ἡρώων τῆς Ἐπανάστασης στὴ
συλλογικὴ συνείδηση καὶ μνήμη, ἐνῶ ὁ ἀπόηχός τους ἐπεκτείνεται ὣς τὶς μέρες μας,
καθὼς κατέχουν ξεχωριστὴ θέση σὲ πολλὲς τοπικὲς παραδόσεις.
10 |
Change language