Wojsko i technika 3/2021

RCV TYPE-X – BEZZAŁOGOWY CZOŁG ❙ FUTURE VERTICAL LIFT ❙ FREGATY TYPU CONSTELLATION 

Wojsko 

i Technika 

3/2021 

Marzec 

CENA 14,50 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Kolejne zestawy Piorun 

trafiły do wojska 

Przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy 

Piorun to dziś najbardziej zaawansowany 

produkt zakładów MESKO S.A. 

ze Skarżyska-Kamiennej i zarazem 

jeden z nielicznych obecnie wyrobów 

polskiej zbrojeniówki, o którym można 

powiedzieć, że jest najnowocześniejszym 

w swej klasie w państwach NATO. 

str. 12 str. 30 

Iskandery w wojnie 

o Górski Karabach 

– strzał w stopę 

Premier Paszinian obwinił za przegraną 

wojnę swoich generałów i uzbrojenie, w tym 

Iskandery, co wywołało międzynarodową 

aferę. Najbardziej odbiła się jednak czkawką 

rosyjskiemu ministerstwu obrony, które 

broniąc swego sztandarowego produktu, 

strzeliło sobie Iskanderem w stopę.

Z P R E N U M E R A T Ą S A M E K O R Z Y Ś C I 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są na naszej stronie oraz w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: cena detaliczna 14,50 zł 

Prenumerata roczna: 145,00 zł | zawiera 12 numerów 

Lotnictwo Aviation International: cena detaliczna 16,50 zł 

Prenumerata roczna: 165,00 zł | zawiera 12 numerów 

Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: cena detaliczna 18,99 zł 

Prenumerata roczna: 190 zł | zawiera 12 numerów 

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub wpłać należność 

na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa


Piorun to dziś najbardziej zaawansowany 

produkt zakładów MESKO S.A. 

ze Skarżyska-Kamiennej i zarazem 

jeden z nielicznych obecnie wyrobów 

polskiej zbrojeniówki, o którym można 

powiedzieć, że jest najnowocześniejszym 

w swej klasie w państwach NATO. 

Premier Paszinian obwinił za przegraną 

wojnę swoich generałów i uzbrojenie, w tym 

Iskandery, co wywołało międzynarodową 

aferę. Najbardziej odbiła się jednak czkawką 

rosyjskiemu ministerstwu obrony, które 

broniąc swego sztandarowego produktu, 

strzeliło sobie Iskanderem w stopę. 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

20 

24 

Vol. VII, nr 3 (66) 

MARZEC 2021, NR 3. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

RCV TYPE-X – BEZZAŁOGOWY CZOŁG 

Wojsko 

❙ FUTURE VERTICAL LIFT ❙ FREGATY TYPU CONSTELLATION 

i Technika 

3/2021 

Marzec 

CENA 14,50 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Spis treści WiT Marzec 2021 

Nowości z armii świata 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 4 

Polska światowym liderem w klasie przenośnych 

przeciwlotniczych zestawów rakietowych 

Z dr. inż. Januszem Nogą, prezesem zarządu Centrum 

Rozwojowo-Wdrożeniowego Telesystem-Mesko Sp. z o.o. 

rozmawia Andrzej Kiński str. 10 

Kolejne zestawy Piorun trafiły do wojska 

Andrzej Kiński str. 12 

Niemieckie Leopardy 2 otrzymają system Trophy AV 

Bartłomiej Kucharski str. 20 

RCV Type-X – estoński „bezzałogowy czołg” 

Bartłomiej Kucharski str. 24 

Iskandery w wojnie o Górski Karabach – strzał w stopę 

Krzysztof Nicpoń str. 30 

Rozwój karabinka MSBS GROT od wersji A0 do wersji A2 

Paweł Madej, Janusz Pawlak, Norbert Piechota, 

Ryszard Woźniak, Mirosław Zahor str. 38 

Autobox Honker AH 20.44 – projekt coraz bardziej dojrzały 

Jarosław Brach str. 44 

Zachodnioeuropejscy producenci ciężarówek na salonie IDEX 2021 

Jarosław Brach str. 46 

62 

Nowości z sił powietrznych świata 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 50 

Wspólnie z Polską stworzymy dla Sił Zbrojnych RP flotę 

śmigłowców gotową na każdą misję 

Z wiceprezesem ds. strategii i sprzedaży Bell Textron 

Stevem Mathiasem rozmawia Łukasz Pacholski str. 52 

Future Vertical Lift – nowa generacja wiropłatów coraz bliżej 

Łukasz Pacholski str. 56 

Ostatnia modernizacja C160G Gabriel 

Marek Łaz str. 62 

Agonia Antonowa cz. 2 

Adam M. Maciejewski str. 66 

Nowości z flot wojennych świata 

Tomasz Grotnik str. 74 

Miecznik rusza po raz trzeci 


Pierwsza od ponad trzech dekad 


Nowe okręty Marina Militare 


76 

Kolejne zestawy Piorun 

trafiły do wojska 

str. 12 str. 30 

Iskandery w wojnie 

o Górski Karabach 

– strzał w stopę 

Na okładce: Wizja pola walki US Army za około 

dekadę, na którym wsparcie pododdziałom lądowym 

mają zapewniać śmigłowce Bell 360 Invictus 

i Bell/Lockheed Martin V-280 Valor. 

Rys. Bell. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Łukasz Prus 

lukasz.prus@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Jarosław Ciślak, Robert Czulda, Maksymilian Dura, 

Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Krzysztof Nicpoń, Andrzej Nitka, 

Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki, 

Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, 

Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2021 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Marzec 2021 • Wojsko i Technika 3

Opinie 

Polska światowym liderem w klasie przenośnych 


Z dr. inż. Januszem Nogą, prezesem zarządu Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowego Telesystem-Mesko Sp. z o.o. 

rozmawia Andrzej Kiński. 

badań uzyskiwaliśmy zniszczenie, często w wyniku 

bezpośredniego trafienia, imitatorów celu powietrznego 

ICP-89, powstałych na bazie lotniczych rakiet 

niekierowanych S-5, a więc obiektów o długości niewiele 

ponad jednego metra i średnicy 57 mm, 

lecących z prędkością 250÷300 m/s. Możemy założyć, 

że w analogicznej sytuacji, przy strzelaniu do 

niewielkiego bezzałogowca uzyskamy jego całkowite 

zniszczenie. 

Podkreślmy – wszystkie parametry związane ze 

zwalczaniem celów są zachowane dla pełnego zakresu 

wysokości strefy efektywnego rażenia zestawu, 

a więc od 10 m do 4000 m. Jak pokazały konflikty 

zbrojne ostatnich lat – np. we wschodniej 

Ukrainie, szczególnego znaczenia nabiera skuteczne 

rażenie celów lecących na ekstremalnie małych 

wysokościach, a więc w przedziale 10÷100 m. To 

zaś bardzo ogranicza np. skuteczne działanie śmigłowców 

w strefie rażenia zestawu. 

Jeszcze niedawno parametry przestrzenne, jakie 

zapewniał napęd pocisku, przekraczały możliwości 

wykrywania głowicy. Dziś, w przypadku Pioruna, to 

charakterystyki głowicy samonaprowadzającej są 

lepsze niż te zapewniane przez napęd. 

Dzięki osiągom Pioruna, jeśli chodzi o „prawdziwe” 

przenośne przeciwlotnicze zestawy rakietowe, Polska 

znalazła się w absolutnej światowej czołówce. 

Nawet Rosjanie – bazując tylko na ogólnodostępnych 

informacjach, ale znając prawdziwe charakterystyki 

swoich najnowszych zestawów przenośnych– 

– wyrażają się na temat naszego pocisku bardzo pozytywnie. 

Mówią, że jest on „niewiele gorszy” – 

– co by to nie miało oznaczać – od ich Wierby. W tym 

samym porównaniu amerykański Stinger, co prawda 

mający już swoje lata, uzyskuje słabszą ocenę. 

Prawidłowość podjętej w Polsce decyzji o kontynuacji 

rozwoju przenośnych zestawów przeciwlotniczych 

potwierdza zapytanie o informację (RFI) Departamentu 

Wojsk Lądowych Stanów Zjednoczonych 

z 10 listopada 2020 r., inicjujące proces wdrożenia 

następcy, wprowadzonego do uzbrojenia w 1981 r., 

Stingera. Nowy system ma być na tyle lekki, by mógł 

go przenosić i użytkować jeden żołnierz, a także być 

gotowy do natychmiastowego użycia. A zatem nawet 

Amerykanie widzą konieczność dalszego utrzymania 

w linii systemu tej klasy! Takie wymagania, 

spośród konstrukcji dostępnych dziś na Zachodzie, 

spełnia tylko Piorun. Nawet w Stanach Zjednoczonych 

wiele lat temu zaprzestano dalszego 

rozwoju Stingera, czego przyczyną była zmiana 

podejścia do obrony przeciwlotniczej wojsk, jaka nastąpiła 

w US Army pod koniec ubiegłego stulecia. 

Jeśli zaś chodzi o CRW Telesystem-Mesko, Piorun jest 

dziś dla nas najważniejszym wyrobem. Naszym 

dziełem są: część optyczno-detekcyjna głowicy samonaprowadzania, 

całość elektroniki (częściowo 

cyfrowej) głowicy naprowadzającej wraz z autopilotem 

i regulacjami, czujnik zbliżeniowy, część układów 

elektronicznych zapalnika, kompletna elektronika 

mechanizmu startowego, układ autoryzacji. 

W naszej firmie powstała także koncepcja celowników 

dziennego i nocnego, choć same celowniki 

produkuje Etronika Sp. z o.o. i PCO S.A. 

Panie Prezesie, niedawno miało miejsce przekazanie 

Siłom Zbrojnym RP dwóch kolejnych partii 

przenośnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych 

Piorun, w powstaniu i produkcji których 

CRW Telesystem-Mesko odgrywa ważną rolę. 

Na czym polega innowacyjność tego wyrobu, 

jakie znaczenie miał dla rozwoju kierowanej 

przez Pana firmy? 

U zarania projektu, który zakończył się zamówieniem 

i obecnymi dostawami zestawów Piorun, stała koncepcja 

modernizacji starszego zestawu Grom – stąd 

też używano w stosunku do niego określenia Grom-M. 

Bez doświadczeń i kompetencji zdobytych podczas 

opracowania i produkcji Groma podjęcie się zadania 

zaprojektowania de facto nowego zestawu tej klasy 

nie byłoby możliwe. W tym przypadku lepszym określeniem 

niż „ewolucja” będzie „rewolucja”, ponieważ 

przyrost możliwości bojowych w stosunku do Groma 

jest skokowy. Z punktu widzenia CRW Telesystem-Mesko 

najważniejsza w tym przedsięwzięciu, realizowanym 

we współpracy z MESKO S.A., Wojskową Akademią 

Techniczną i innymi podmiotami polskiego 

przemysłu obronnego oraz nauki, była zmiana podejścia 

do układu detekcyjnego głowicy samonaprowadzania, 

co zmieniło w istotny sposób cały układ naprowadzania 

pocisku. Między innymi poskutkowało 

to wprowadzeniem nowych algorytmów naprowadzania 

podczas zwalczania celów różnych kategorii. 

Dzięki wymogowi rażenia celów o niewielkich rozmiarach, 

takich jak bezzałogowe statki powietrzne czy 

pociski manewrujące, i zastosowaniu w przypadku ich 

zwalczania nowego algorytmu naprowadzania, udało 

się nam uzyskać niespotykaną w tej klasie uzbrojenia 

precyzję trafienia. Potwierdziły to w pełni wyniki badań 

poligonowych. W tym przypadku działanie czujnika 

zbliżeniowego ma tylko działanie wspomagające, 

także przy zwalczaniu niewielkich obiektów! Podczas 

Zwykle przekazując nowy wyrób do produkcji, 

myśli się o jego następcy… Nad jakimi nowymi 

rozwiązaniami związanymi z rakietową obroną 

przeciwlotniczą pracuje aktualnie CRW Telesystem-Mesko? 

Co niezwykle ważne, po wdrożeniu Pioruna do produkcji 

dysponujemy tzw. zapasem technologicznym. 

Oznacza to, że nie wszystkie rozwiązania powstałe 

podczas opracowywania tego zestawu, 

praktycznie gotowe bądź bardzo zaawansowane, 

zostały w nim wdrożone. Możemy je szybko wdrożyć 

i zastosować na przykład podczas modernizacji 

tego wyrobu – przyszłego Pioruna-M, ale także 

Groma czy też zupełnie nowych, np. Pioruna-2. Przykładem 

takich opracowań może być tzw. głowica 

multispektralna, która jeszcze bardziej zwiększy 

możliwości detekcyjne i przyczyni się do wzrostu 

odporności na zakłócenia. Głowica taka jest obecnie 

na przynajmniej szóstym poziomie gotowości technologicznej 

(TRL, Technology Readiness Level). Jeśli 

już prace rozwojowe „nabiorą rozpędu”, a tak jest 

w przypadku Pioruna, to nie powinno się ich hamować, 

bo to często skutkuje utratą zdolności. My prace 

kontynuujemy, w znacznej mierze opierając się 

na własnych środkach. Równolegle z głowicą multispektralną, 

prowadzimy proces rozwoju głowicy 

innego typu – wieloelementowej (IIR), i to ze znaczną 

liczbą elementów. Taka głowica byłaby bardziej 

optymalna do mającego się charakteryzować większym 

zasięgiem [ponad 10 km – przyp. red.] pocisku 

Piorun-2, którego układ końcowego naprowadzania 

wywodzi się z zastosowanego w Piorunie, gdzie jeden 

z trybów użycia zakłada przechwycenie celu 

w locie (LOAL, Lock-on after launch). Głowica do niego 

musi mieć szersze pole widzenia. To z naszego 

punktu widzenia kolejny przeskok technologiczny. 

W perspektywie roku będziemy mogli powiedzieć, 

10 Wojsko i Technika • Marzec 2021 

www.zbiam.pl

Obrona Przeciwlotnicza 

Przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy Piorun pochodzący z partii dostarczonej w 2018 r. w całej okazałości. Zestaw został skonfigurowany do użycia w nocy i trudnych 

warunkach atmosferycznych, w związku z tym ma założony celownik termowizyjny CTP-1. 

Kolejne zestawy Piorun trafiły do wojska 

Andrzej Kiński 

Pod koniec stycznia odbyły się 

strzelania poligonowe z przenośnych 


Piorun w ramach badań odbiorczych 

drugiej partii produkcyjnej. Wszystkie 

założone sprawdzenia zostały 

zrealizowane bez zastrzeżeń. Niektóre 

osiągnięte rezultaty, szczególnie jeśli 

chodzi o precyzję trafienia pocisków, 

zdecydowanie przekroczyły stawiane 

broni tej klasy wymagania. Dzięki 

pomyślnemu przebiegowi badań 

odbiorczych, dwie kolejne partie 

zestawów Piorun, liczące łącznie 

kilkaset pocisków i 140 zestawów 

startowych, zostały przekazane Siłom 

Zbrojnym RP. Wszystko wskazuje na to, 

że kolejne dostawy Piorunów do wojska 

będą odbywały się rytmicznie, 

tym bardziej, że trwa już kompletowanie 

zestawów następnych partii. 


Piorun to dziś najbardziej zaawansowany produkt, 

należących do Polskiej Grupy Zbrojeniowej 

S.A., zakładów MESKO S.A. ze Skarżyska-Kamiennej 

i zarazem jeden z nielicznych obecnie wyrobów 

polskiej zbrojeniówki, o którym bez przesady 

można powiedzieć, że jest najnowocześniejszym 

w państwach NATO oraz jednym z najskuteczniejszych, 

jeśli nie najskuteczniejszym, MANPADS-em 

na świecie. 

❚ Od Strzały do Groma 

Piorun to najnowszy efekt procesu budowy kompetencji 

w sferze kierowanego uzbrojenia rakietowego, 

rozwijanych w zakładach ze Skarżyska-Kamiennej 

od lat 60. Rozpoczął go montaż 

z dostarczonych zespołów i licencyjna produkcja 

(aczkolwiek zawsze przy wykorzystaniu elementów 

pochodzących z importu) przeciwpancernych 

pocisków kierowanych 3M6 Trzmiel oraz 9M14 Malutka, 

a także pocisków „powietrze–powietrze” R-3S 

i „ziemia–powietrze” 9M31M (Strzała-1M). Pod koniec 

lat 70. rozpoczęto także licencyjną produkcję 

przenośnych przeciwlotniczych zestawów rakietowych 

(PPZR) 9K32M Strzała-2M, aczkolwiek kluczowe 

zespoły pocisku 9M32M – głowica samonaprowadzania 

9E46 (GSN) i silnik – były dostarczane 

z ZSRS. W połowie lat 80. polskie władze podjęły 

decyzję o uruchomieniu w ówczesnych Zakładach 

Metalowych MESKO, przy udziale Ośrodka Badawczo-Rozwojowego 

Skarżysko, licencyjnej produkcji 

PPZR nowej generacji 9K310 Igła-1E. Także w tym 

przypadku zaufanie sowieckiego licencjodawcy 

było ograniczone i nie przewidywał on uruchomienia 

w Polsce produkcji wszystkich elementów 

zestawu, w tym GSN 9E45, mechanizmu 

startowego i silnika pocisku. Na początku lat 90., 

na skutek przemian ustrojowych w Polsce, z uruchomienia 

produkcji Igły-1E w Skarżysku-Kamiennej 

zrezygnowano, choć zakupiono część dokumentacji, 

a także zespołów do skompletowania 

pierwszej partii. 

Fotografie w artykule Andrzej Kiński. 

PPZR 9K32M Strzała-2M z pociskiem kierowanym 9M32M. Licencyjną produkcję takich zestawów rozpoczęto 

w Zakładach Metalowych MESKO w Skarżysku-Kamiennej w latach 70., aczkolwiek licencjodawca sam dostarczał 

kluczowe zespołu pocisku, takie jak GSN i silnik, których dokumentacji nie sprzedano Polsce. 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Prototyp (wóz testowy) Leoparda 2 z aktywnym systemem obrony Trophy HV – docelowy czołg otrzyma oznaczenie Leopard 2A7A1. Zwraca uwagę inny niż na pierwszych 

grafikach sposób montażu systemu. 

Niemieckie Leopardy 2 otrzymają system Trophy AV 

Bartłomiej Kucharski 

Wojska lądowe Republiki Federalnej 

Niemiec wkrótce staną się kolejnym 

użytkownikiem aktywnego systemu 

obrony pojazdu Rafael Trophy HV. 

Zostanie on – przynajmniej początkowo – 

– zamontowany na kilkunastu czołgach 

podstawowych Leopard 2, które 

w nowej wersji otrzymają oznaczenie 

Leopard 2A7A1. 

Ilustracje w artykule: Federalne Ministerstwo Obrony, 

Bundeswehra, Siły Obronne Izraela, US Army, 

Rafael ADS, KMW, Rheinmetall, 

Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych. 

Leopardy 2 Bundeswehry miały pierwotnie zostać wyposażone w system Trophy HV w związku z niemieckim 

przewodnictwem w VJTF 2023. Proces ten jednak odsunie się w czasie i do VJTF trafią „zwykłe” Leopardy 2A7V. 

Wyposażenie niewielkiej liczby czołgów 

podstawowych Leopard 2 niemieckich 

Heer w aktywny system 

ochrony pojazdu Trophy HV izraelskiej firmy Rafael 

Advanced Defense Systems związany jest 

z rolą, jaką Bundeswehra i Republika Federalna 

Niemiec mają odgrywać w NATO w 2023 r. Otóż 

Niemcy obejmą wówczas rolę lidera Połączonych 

Sił Bardzo Wysokiej Gotowości (Very High 

Readiness Joint Task Force, VJTF) Sojuszu Północnoatlantyckiego. 

VJTF powołano do życia 

podczas szczytu Paktu Północnoatlantyckiego 

w walijskim Newport we wrześniu 2014 r. Ich 

rdzeń stanowić ma brygada ogólnowojskowa, 

wspierana przez wydzielone komponenty lotnicze, 

morskie i wojsk specjalnych – ponadto 

NATO ma wystawiać ekwiwalent dwóch kolejnych 

brygad zdolnych do szybkiego wzmocnienia 

rdzenia VJTF w razie zaistnienia poważnego 

kryzysu. Republika Federalna Niemiec już dwukrotnie 

była państwem ramowym VJTF (w 2015 

i 2019 r.) i zebrane wówczas doświadczenia nie 

nastrajały do optymizmu. Bundeswehra nie 

zdołała wystawić kompletnej brygady wojsk lądowych 

do realizacji przewidzianych zadań – 

– każdorazowo tworzone zgrupowanie było doraźną 

zbieraniną pododdziałów (czasem wręcz 

pojedynczych żołnierzy) i sprzętu, „powyciąganych” 

z różnych związków taktycznych oraz oddziałów. 

W 2023 r. ma już być lepiej – „szpica” 

Bundeswehry miałaby zostać sformowana na 

bazie jednej z brygad wysokiej gotowości, a jej 

wyposażenie ma być z „najwyższej półki”. Podstawowym 

środkiem transportu piechoty zmechanizowanej 

mają być najnowsze SPz Puma (z czego 

co najmniej 41 zmodyfikowanych, z nowymi 

kamerami termowizyjnymi i systemami łączności), 

obronę przeciwlotniczą miałby zapewniać 

nowy mobilny system przeciwlotniczy SysFla 

(tzw. kwalifikowana obrona przeciwlotnicza), za 

świadomość sytuacyjną miałyby odpowiadać 

powietrzne bezzałogowce systemu HUSAR (Hocheffizientes 

Unbemanntes System zur Aufklärung 

mittlerer Reichweite), następcy systemów 

KZO i LUNA, i wiele innych systemów 

uzbrojenia oraz wyposażenia z listy „tego, co Bundeswehra 

ma najlepsze i najnowsze”. 

Dziś już wiadomo, że na pewno nie uda się 

w pełni osiągnąć założonych celów. Jest to efekt 

wieloletnich zaniedbań, jakich dopuściły się 

niemieckie władze federalne w kwestii obronności 

państwa i modernizacji sił zbrojnych (choć 

z drugiej strony Niemcy mogą się pocieszać, że 

u niektórych, nie tak wcale odległych terytorialnie 

sojuszników, jest gorzej…). Jednym ze sposobów 

na wzmocnienie VJTF 2023 miała być także 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

RCV Type-X – estoński „bezzałogowy czołg” 

Bartłomiej Kucharski 

Powstała w 2013 r. niewielka estońska 

prywatna firma Milrem Robotics, dzięki 

sukcesowi bezzałogowego pojazdu 

TheMIS, w ciągu kilku lat zbudowała 

potencjał naukowy i finansowy 

do realizacji znacznie poważniejszych 

projektów. Wiele wskazuje, 

że wóz bojowy wiozący współczesne 

armie ku przyszłości będzie 

bezzałogowy – i może mieć 

logo firmy z Tallinna. 

Ilustracje w artykule Milrem Robotics. 

Estonia to niewielkie, lecz bardzo otwarte na 

nowości techniczne państwo – dość napisać, 

że bardzo wcześnie rozpoczęto tam 

cyfryzację administracji państwowej. Nie powinno 

więc dziwić, że inżynierowie z Estonii również 

postawili na rozwój najbardziej perspektywicznych 

rozwiązań technicznych, jak chociażby bezzałogowych 

pojazdów naziemnych. Symbolem 

rozwoju tej dziedziny w tym nadbałtyckim państwie 

jest firma Milrem Robotics, powstała 

w 2013 r. Najbardziej znanym jej „dzieckiem” jest 

THeMIS (Tracked Hybrid Modular Infantry System, 

pol. gąsienicowy hybrydowy modułowy 

system piechoty), który zadebiutował podczas 

londyńskiej wystawy DSEI 2015. Jest to średniej 

wielkości – 240×200×115 cm – i masy – 1630 kg 

– gąsienicowy pojazd bezzałogowy z napędem 

hybrydowym. W większości sytuacji wymaga sterowania 

czy kontroli przez operatora (dotyczy to 

zwłaszcza prac z wykorzystaniem narzędzi roboczych 

czy uzbrojenia), ale systemy i algorytmy 

mające zapewniać wzrost autonomii platformy 

są stale rozwijane. Na razie bezpieczny dystans, 

z jakiego można sterować rozwijającym do 

20 km/h wozem, wynosi 1500 m. Czas pracy wynosi 

od 12 do 15 godzin, zaś w trybie czysto elektrycznym 

0,5÷1,5 h. Zasadniczo THeMIS to platforma 

bezzałogowa, którą można skonfigurować 

z dużą dowolnością. Na przestrzeni lat był prezentowany 

z różnego typu zdalnie sterowanymi 

stanowiskami uzbrojenia i lekkimi wieżami bezzałogowymi 

(np. Kongsberg Protector RWS), wyrzutniami 

pocisków kierowanych (np. Brimstone) 

czy amunicji krążącej (rodzina Hero), w konfiguracji 

nośnika bezzałogowców powietrznych, transportowej 

(np. do transportu moździerza 81 mm) 

itd. Istnieją również warianty cywilne, które mają 

wspierać takich użytkowników jak straż pożarna, 

służby leśne, a także wariant rolniczy – lekki ciągnik 

rolniczy. Skupiając się na odmianach wojskowych, 

warto odnotować, że jest to dziś jeden 

z najbardziej rozpowszechnionych (jeśli nie najbardziej 

rozpowszechniony) pojazdów w swojej 

Starszy i znacznie mniejszy brat RCV Type-X, THeMIS, niemały sukces komercyjny – zakupiło go dziewięć 

państw, przede wszystkim do celów testowych. 

Demonstrator bezzałogowego wozu bojowego RCV Type-X z wieżą John Cockerill CPWS Gen. 2. Zwracają uwagę 

pojemnikowe wyrzutnie przeciwpancernych pocisków kierowanych zamocowane po prawej stronie wieży. 

klasie na świecie. Dotychczas THeMIS znalazł 

dziewięciu ujawnionych użytkowników, z czego 

sześć to państwa należące do NATO: Estonia, 

Niderlandy, Norwegia, Wielka Brytania, Republika 

Federalna Niemiec oraz Stany Zjednoczone 

Ameryki. Pojazd był testowany w warunkach 

bojowych przez kontyngent Estońskich Sił 

Zbrojnych podczas misji w Mali, gdzie brał 

udział w operacji „Barkhane”. 

Ponadto firma Milrem Robotics zajmuje się 

opracowywaniem i rozwojem systemów związanych 

ze wsparciem systemów bezzałogowych. 

Można w tej sferze wskazać choćby IS-IA2 (Intelligent 

Systems Implementation Analysis and Assessment, 

pol. analiza i ocena wdrażania inteligentnych 

systemów), który ma wspierać klientów 

od etapu planowania wdrożenia systemów wykorzystujących 

elementy sztucznej inteligencji aż do 

etapu eksploatacji wdrożonych rozwiązań. Dużym 

osiągnięciem Estończyków jest też system MIFIK 

(Milrem Intelligent Function Integration Kit, pol. 

zestaw integracji funkcji inteligencji Milrem) – jest 

to w gruncie rzeczy zestaw narzędzi i urządzeń, 

pozwalający na budowanie wokół niego dowolnej 

klasy bezzałogowych pojazdów naziemnych. 

Korzysta z niego zarówno THeMIS, jak i bohater 

niniejszego artykułu. Nim jednak do niego przejdziemy, 

wspomnieć wypada o bodaj największym 

sukcesie firmy – zawarciu z Komisją Europejską 

umowy na opracowanie systemu iMUGS (integrated 

Modular Unmanned Ground System, pol. zintegrowany 

modułowy bezzałogowy system lądowy) 

w czerwcu 2020 r. W ramach programu 

o wartości 32,6 mln EUR (z czego jedynie 2 mln to 

środki własne państw uczestniczących w programie, 

pozostałe fundusze pochodzą ze środków 


www.zbiam.pl

Broń rakietowa 

Armeńskie Iskandery na defiladzie z okazji 25. rocznicy uzyskania niepodległości w Erywaniu. Wielu armeńskich polityków i wojskowych postrzegało Iskandery jako 

cudowną broń, zapewniającą skuteczne odstraszanie lub gwarancję pokonania przeciwnika w razie konfliktu zbrojnego. Ich użycie zaszkodziło zarówno armeńskiemu 

premierowi, jak i rosyjskiemu resortowi obrony. 

Krzysztof Nicpoń 

„Zostały one użyte, ale okazały się 

całkiem bezużyteczne – albo nie 

eksplodowały przy uderzeniu, albo tylko 

w 10%.” Te słowa premiera Armenii 

Nikola Pasziniana, wypowiedziane 

23 lutego 2021 r. podczas wywiadu 

dla centralnego kanału armeńskiej 

telewizji, stały się początkiem afery 

o międzynarodowym zasięgu 

z systemem rakietowym Iskander w tle, 

a w Erywaniu doprowadziły nawet do 

wystąpień ulicznych. Chyba najbardziej 

odbiły się jednak czkawką rosyjskiemu 

ministerstwu obrony, które broniąc 

swego sztandarowego produktu 

„strzeliło sobie Iskanderem w stopę”. 

Fotografie w artykule: Kancelaria Prezydenta Armenii, 

Ministerstwo Obrony Armenii, Arms News, 

Armen Media, Baku Media, Ministerstwo Obrony 

Federacji Rosyjskiej, Internet. 

Druga wojna o Górski Karabach między 

Armenią a Azerbejdżanem rozpoczęła 

się 27 września 2020 r. i zakończyła 9 listopada 

tego samego roku podpisaniem porozumienia 

o zawieszeniu broni, wynegocjowanego 

za pośrednictwem Federacji Rosyjskiej 

i Turcji. Po 44 dniach zaciętych walk, wynik konfliktu 

okazał się klęską Armenii, która utraciła tereny 

okupowane przez nią od czasu pierwszej 

wojny w latach 1992–1994, a także ok. 30% Nagorno-Karabachskiego 

Obwodu Autonomicznego, 

niegdyś części Azerbejdżańskiej Socjalistycznej 

Republiki Sowieckiej, zamieszkałego 

w większości przez Ormian (szerzej w WiT 10, 11 

i 12/2020). 

Bardzo niekorzystne dla Armenii rozstrzygnięcie 

konfliktu wywołało burzę wzajemnych 

Premier Armenii Nikol Paszinian na jednym z wieców w Erywaniu przemawia do swoich zwolenników. Po 

podpisaniu rozejmu na bardzo niekorzystnych dla Armenii warunkach, politycy i wojskowi zaczęli się nawzajem 

obarczać winą za takie rozstrzygnięcie trwającego od kilkudziesięciu lat konfliktu o Górski Karabach. 

Iskandery w wojnie o Górski 

Karabach – strzał w stopę 

oskarżeń pomiędzy lokalnymi politykami a wojskowymi. 

Były prorosyjski prezydent i premier 

Serż Sarkisjan, odsunięty od władzy w kwietniu 

2018 r. i zastąpiony w fotelu premiera przez Nikola 

Pasziniana, publicznie i dobitnie skrytykował 

sposób prowadzenia wojny przez rządzącą 

ekipę. 16 lutego w wywiadzie dla ArmNewsTV 

poddał krytyce m.in. użycie przeciwko Azerbejdżanowi 

starych i niecelnych pocisków systemu 

Elbrus, które trafiły w zamieszkałe rejony kilku 

miast, co według niego uczyniło tylko 

azerbejdżańskie ataki bardziej bezwzględnymi. 

Natomiast najnowocześniejszych w armeńskim 

arsenale pocisków balistycznych Iskander, zakupionych 

za jego kadencji, wojskowi użyli dopiero 

w ostatnim dniu wojny, atakując siły przeciwnika 

w zajętym przez nie armeńskim mieście 

Szusza, zamiast wykorzystać je przeciwko celom 

na terenie Azerbejdżanu już na początku wojny. 

Wywołany do tablicy Paszinian odpowiedział 

publicznie na te zarzuty 23 lutego. Według niego 

Iskandery zostały rzeczywiście użyte, ale okazały 

się bezużyteczne, bowiem albo nie eksplodowały, 

albo działały prawidłowo tylko w ok. 

10% [co by to nie miało oznaczać – przyp. red.]. 

Dodał też, że to były prezydent powinien odpowiedzieć, 

dlaczego tak właśnie się stało. Pytany 

o to przez dziennikarzy zastępca szefa Sztabu 

Generalnego Sił Zbrojnych Armenii gen. por. Tiran 

Chaczatrian, wypowiedział się lekceważąco 

o „rewelacjach” premiera na temat skuteczności 

Iskanderów, nazwał je nonsensem, za co w konsekwencji 

został zdymisjonowany. Ministerstwo 


www.zbiam.pl

Broń strzelecka 

Paweł Madej, Janusz Pawlak, 

Norbert Piechota, 

Ryszard Woźniak, Mirosław Zahor 

Pod koniec 2017 r. Fabryka 

Broni „Łucznik” – Radom Sp. z o.o., 

wchodząca w skład Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej S.A., dostarczyła Wojskom 

Obrony Terytorialnej pierwszą 

partię 5,56 mm karabinków 

standardowych (podstawowych) 

MSBS GROT C 16 FB M1 (w tzw. 

wersji A0), inicjując wprowadzanie 

nowej broni do uzbrojenia 

Sił Zbrojnych RP. Karabinek został 

opracowany przez polskich 

konstruktorów i technologów 

z FB Radom i Wojskowej Akademii 

Technicznej, z którymi żołnierze 

przez dwa i pół roku użytkowania 

karabinków – za pośrednictwem 

gestora sprzętu – Dowództwa WOT – 

– dzielili się swoim doświadczeniem, 

przekazując propozycje i uwagi 

wynikające z eksploatacji sprzętu. 

5,56 mm karabinek standardowy (podstawowy) w układzie klasycznym MSBS GROT w wersji A2. 

Rozwój karabinka MSBS GROT 

od wersji A0 do wersji A2 

Ilustracje w artykule: Fabryka Broni „Łucznik” – 

– Radom Sp. z o.o., Ministerstwo Obrony 

Narodowej. 

Były one wnikliwie analizowane i omawiane 

podczas cyklicznych spotkań z udziałem 

przedstawicieli: Dowództwa WOT, Jednostki 

Wojskowej Nil z Dowództwa Komponentu Wojsk 

Specjalnych (zamawiającego), Centralnego Organu 

Logistycznego (COL), 3. Rejonowego Przedstawicielstwa 

Wojskowego. Na podstawie przyjętych 

wniosków i wyników przeprowadzonych badań 

teoretycznych oraz instrumentalnych proponowanych 

do zastosowania rozwiązań, karabinki MSBS 

GROT konsekwentnie udoskonalano, uzyskując 

obecnie produkowaną seryjnie broń w wersji A2. 

Podczas XXV Międzynarodowego Salonu Przemysłu 

Obronnego w Kielcach, 5 września 2017 r. 

podpisano umowę na zakup i dostawę ok. 

53 000 karabinków standardowych (podstawowych) 

w układzie klasycznym (kolbowym) MSBS 

GROT C16 FB M1 (w wersji A0). Jej wartość wynieść 

miała ok. 500 mln PLN (przy wykorzystaniu 

zapisanych w umowie opcji kontraktowych). 

30 listopada 2017 r. odbyło się symboliczne 

przekazanie żołnierzom WOT pierwszej partii karabinków 

MSBS GROT C16 FB M1 (w wersji A0). 

Zgodnie z zapisami umowy, do 15 grudnia 2017 r., 

FB Radom dostarczyła WOT wszystkie 1000 karabinków 

MSBS GROT przewidzianych do przekazania 

w tamtym roku. Dostawy kontynuowano 

w następnych latach i w połowie pierwszego 

kwartału 2021 r. Wojsko Polskie miało w swoim 

uzbrojeniu już ponad 43 000 karabinków MSBS 

GROT C16 FB M1 w wersjach A1 i A2. 

5,56 mm karabinek standardowy (podstawowy) w układzie klasycznym MSBS GROT w wersji A0; widok z prawej 

(góra) i lewej strony (dół): 1 – tłumik płomienia, 2 – lufa wymienna, 3 – zaczep noża-bagnetu, 4 – dwupozycyjny 

regulator gazowy, 5 – obustronny napinacz suwadła, 6 – komora zamkowa z szyną Picatinny (zgodną ze 

standardem STANAG 4694) na całej długości, 7 – obustronne okno wyrzutowe umożliwiające zmianę kierunku 

wyrzucania łuski, 8 – kolba teleskopowa (regulowana w pięciu pozycjach) składana na prawą stronę wraz z 

regulowanym podpoliczkiem, 9 – obustronny przełącznik rodzaju ognia-bezpiecznik, 10 – chwyt pistoletowy 

wymienny typu AR15/M16 (import), 11 – obustronny zatrzask magazynka, 12 – obustronny zatrzask zatrzymywania 

zamka, 13 – magazynek typu AR-15/M16, 14 – łoże z szynami (przyłącze MOE) umożliwiającymi m.in. 

mocowanie chwytu przedniego, latarki lub granatnika podwieszanego kal. 40 mm. 

Już na etapie przygotowywania umowy na 

zakup i dostawę karabinków zdecydowano, że 

eksploatacja broni będzie starannie monitorowana 

przez Dowództwo WOT, jako gestora 

sprzętu, a uwagi użytkowników będą prezentowane 

i dyskutowane podczas corocznych spotkań 

z udziałem przedstawicieli: gestora, Centralnego 

Organu Logistycznego (tj. Szefostwa 

Służby Uzbrojenia i Elektroniki Inspektoratu 

Wsparcia Sił Zbrojnych), Dowództwa Komponentu 

Wojsk Specjalnych, 3. RPW, WAT i FB Radom. 

Spotkania te miały na celu formułowanie 

wniosków na temat możliwych kierunków udoskonalania 

karabinków MSBS GROT z wersji A0, 

poprzez wersję A1 do wersji A2. 

❚ Karabinek MSBS GROT w wersji A0 

Karabinek standardowy MSBS GROT C16 FB M1 

w wersji A0 składa się z ośmiu podstawowych 

zespołów i mechanizmów: kolby, komory zamkowej 

(z przyłączanymi mechanicznymi przyrządami 

celowniczymi), lufy, mechanizmu powrotnego, 

komory spustowej, suwadła z zamkiem, 

magazynka i łoża. 


www.zbiam.pl

Pojazdy wojskowe 

Jarosław Brach 

Pomimo nadal niewygasającej 

pandemii COVID-19, pomiędzy 

21 a 25 lutego w Abu Zabi 

w Zjednoczonych Emiratach Arabskich 

odbył się salon IDEX 2021, jedna 

z największych na świecie imprez 

targowych poświęcona sprzętowi 

wojskowemu. Wzięło w niej udział 

kilku producentów ciężarówek 

z krajów europejskich, w tym Tatra, 

Daimler – Mercedes-Benz Trucks 

i Iveco DV, które zaprezentowały 

tam swoje nowości. 

Fotografie w artykule: Tatra, CSG, 

Mercedes-Benz, Iveco DV. 

Za podjęciem decyzji o uczestnictwie w tej 

imprezie stało kilka powiązanych ze sobą 

przesłanek. Przede wszystkim nie ustają 

prace badawczo-rozwojowe, w tym nad zupełnie 

nowymi modelami i kolejnymi odmianami już znanych 

samochodów bazowych. Tutaj pandemia co 

najwyżej mogła wpłynąć na spowolnienie realizacji 

wybranych projektów, ale ich nie zastopowała. Do 

tego w ubiegłym roku nie odbyły się prestiżowe targi 

Eurosatory w Paryżu, na które przygotowano 

część premier. Wreszcie rejon Zatoki Perskiej sam 

w sobie stanowi ważny rynek zbytu. Jeśli więc odbywa 

się w nim jedna z kluczowych imprez w branży, 

dla podmiotów robiących interesy w tej części świata, 

pomimo nadal obowiązujących różnorakich 

obostrzeń i ograniczeń, pokazanie się w Abu Zabi 

stanowi składową większej strategicznej układanki 

biznesowej. Innymi słowy, z punktu widzenia tych 

graczy, na IDEX 2021 trzeba było po prostu być. 

❚ Tatra 

Podczas tegorocznego IDEX-u czeski wytwórca, 

należący do holdingu Czechoslovak Group, a.s., zaprezentował 

m.in. czteroosiowy pojazd logistyczny. 

Był to, należący do linii Tatra Force 8×8, ciężki 

terenowy transporter logistyczny, wyposażony 

w premierową długą kabinę integralnie opancerzoną 

produkcji Tatra Defence Vehicle. 

Kabinę wykonano z blach pancernych i szkła. Jej 

kształty w maksymalnym stopniu przypominają 

formę nieopancerzonego odpowiednika, co podnosi 

stopień tzw. naturalnego maskowania. Zachowano 

m.in. charakterystyczny dla linii Force, mocno 

ścięty ku tyłowi stalowy zderzak przedni. Ściany 

kabiny są generalnie płaskie. Przednia składa się 

z dwóch partii – dolna pionowa, podnoszona przy 

pomocy trzech solidnych górnych zawiasów, pośrodku 

mieści znak firmowy, natomiast w górnej, 

mocno pochylonej ku tyłowi, umieszczono dwie 

pancerne szyby. Szyby są przedzielone pionowym 

stalowym panelem i mają lekko ścięte boczne górne 

naroża. Z boków drzwi, zamocowanych na 

dwóch solidnych zawiasach i mających obrotowy 

uchwyt klamki, wstawiono asymetryczną szybę 

pancerną o zredukowanej powierzchni. Do wnętrza 

kabiny wchodzi się po dwóch stopniach, 

w tym dolnym uchylnym, a wchodzenie ułatwia 

zamocowany za drzwiami pionowy uchwyt. Ponadto 

w dachu jest luk ewakuacyjny, mogący stanowić 

także podstawę do zdalnie sterowanego 

stanowiska uzbrojenia lub obrotnicy karabinu maszynowego. 

Kolejnym wyróżnikiem tej kabiny jest 

Tatra, jak i zresztą cały czeski przemysł zbrojeniowy, stosuje bardzo dobrą strategię internacjonalizacji geograficzno- 

-produktowej. Jej składnikami są m.in. dobre wyroby, odpowiadające potrzebom licznych odbiorców, renoma i marka 

na rynku międzynarodowym oraz realne wsparcie ze strony władz w Pradze. Czego przykładem była tegoroczna 

ekspozycja na salonie IDEX 2021. 

Zachodnioeuropejscy producenci 

ciężarówek na salonie IDEX 2021 

Tatra konsekwentnie poszerza swoją ofertę w sektorze militarnym. Jednym z najnowszych posunięć jest 

proponowanie własnych kabin integralnie opancerzonych, podczas gdy wcześniej współpracowano z rodzimą 

firmą SVOS bądź izraelskim Plasanem. 

tzw. wyższy dach, z lekko ściętymi górnymi bocznymi 

narożami i dodatkowymi reflektorami z przodu. 

Wprowadzenie takiego dachu, co do samej idei 

od kilku lat proponowanego na rynku cywilnym 

jako element z tworzywa sztucznego, zdecydowanie 

podnosi objętość przestrzeni we wnętrzu. 

W przypadku zastosowań wojskowych pozostaje 

to o tyle istotne, że obecnie w kabinach przewozi 

się wiele elementów wyposażenia, w tym środki 

łączności, a sami żołnierze nieraz muszą wykonywać 

zadania mając założone kamizelki kuloodporne. 

Wyższa kabina zapewnia im większą swobodę 

ruchów. Przy tym kompletacja kabiny obejmuje 

wydajne układy: ogrzewania, klimatyzacji i filtrowentylacji. 

Oficjalnie Czesi nie podali gwarantowanych 

stopni ochrony balistycznej i przeciwminowej 

zgodnie ze STANAG 4569A/B. Niemniej można 

spekulować, że seryjnie dla balistycznej poziom 

ten wynosi 2, a dla przeciwminowej 1 lub 2. 

Bazę samochodu stanowi 4-osiowe, klasyczne 

podwozie w układzie Tatra, czyli z centralną rurą 

nośną i wahliwymi, niezależnie zawieszonymi półosiami. 

Dwie pierwsze osie są skrętne, a na wszystkich 

kołach założono pojedyncze ogumienie 

z bieżnikiem terenowym. Samochód ma centralny 

system regulacji ciśnienia w oponach. 

Dopuszczalna masa całkowita omawianego wariantu 

może dochodzić do 38 000 kg, a ładowność 

do prawie 20 000 kg, uwzględniając fakt, że na tylnym 

zwisie zainstalowano żuraw hydrauliczny 

o udźwigu prawie sześciu ton. W stalowej skrzyni 

ładunkowej z opończą można zabrać do ośmiu 

standardowych palet NATO lub, alternatywnie, zamocować 

składane ławki dla 24 żołnierzy. Do napędu 

służy sześciocylindrowy, rzędowy, chłodzony 

cieczą silnik wysokoprężny Cummins o mocy 

325 kW/441 KM, połączony z w pełni automatyczną, 

sześciobiegową skrzynią przekładniową 

Allison serii 4500. 


www.zbiam.pl

Opinie 

Wspólnie z Polską stworzymy dla Sił Zbrojnych RP 

flotę śmigłowców gotową na każdą misję 

ważną częścią historii Bella, ale pamiętajmy, że to tylko jej fragment. To 

właśnie u nas powstał Bell X-1, który z Chuckiem Yeagerem za sterami 

14 października 1947 r. po raz pierwszy przekroczył barierę dźwięku. 

Zbudowaliśmy pierwszy amerykański samolot myśliwski o napędzie 

odrzutowym – P-59 Airacomet i zmiennowirnikowiec XV-3, który otworzył 

drogę do rozwoju takich konstrukcji jak XV-15, V-22 Osprey, a obecnie 

V-280 Valor. Historia naszych nowatorskich rozwiązań sprawiła, że 

Bell jest liderem w segmencie pionowzlotów. Nie stoimy w miejscu 

i bazując na wieloletniej spuściźnie rozwijamy nowe rozwiązania i technologie 

przeznaczone do następnych generacji statków powietrznych. 

Z wiceprezesem ds. strategii i sprzedaży Bell Textron Stevem 

Mathiasem rozmawia Łukasz Pacholski. 

Bell jest producentem wielu słynnych śmigłowców, które znalazły swe 

miejsce także w kulturze masowej. Prawdopodobnie dla większości 

Polaków, ale i zapewne Amerykanów, wojna koreańska kojarzy się 

z H-13 oraz filmem i serialem M.A.S.H., a wojna wietnamska z UH-1 

Iroquios, który jest „aktorem” licznych filmów dotyczących tego konfliktu. 

Czy to ułatwia działania marketingowe i promocyjne firmy Bell? 

Ciekawe pytanie. Zacznę od tego, że w Bellu postrzegamy siebie jako 

lidera i jedną z najlepszych firm lotniczych z ponad 85-letnim doświadczeniem, 

zwłaszcza w sferze konstrukcji pionowego startu i lądowania. 

Jesteśmy też dumni z naszego operacyjnego wsparcia dla Sił Zbrojnych 

Stanów Zjednoczonych na wszystkich teatrach działań i we wszystkich 

strefach klimatycznych. Kultowe śmigłowce UH-1 Huey i AH-1 Cobra są 

Jednym z atutów śmigłowca AH-1Z Viper, wymaganych przez US Marine Corps, 

ale przydatnych także w Polsce, jest integracja z kierowanymi pociskami 

„powietrze–powietrze” AIM-9 Sidewinder. 

W ramach programu Kruk Bell oferuje Polsce śmigłowce bojowe AH-1Z 

Viper. Czy mógłby Pan przybliżyć główne atuty tej konstrukcji? 

AH-1Z Viper jest obecnie najnowszym śmigłowcem bojowym na rynku. 

Został opracowany i wdrożony do służby w XXI wieku. Jest zdecydowanie 

czymś więcej niż prostą modernizacją wcześniejszych wersji AH-1. 

Został zaprojektowany w celu sprostania współczesnym zagrożeniom 

pola walki. AH-1Z Viper ma niezrównaną przewagę nad konkurencją 

w zakresie walki „powietrze–powietrze” dzięki możliwości przenoszenia 

i wykorzystania kierowanych pocisków rakietowych AIM-9X Sidewinder. 

Dodatkowo Viper może przenosić szeroki wachlarz uzbrojenia 

precyzyjnego, pozwalającego na zwalczanie celów naziemnych, w tym 

pojazdów opancerzonych. Atutem konstrukcji jest wielofunkcyjny system 

obserwacyjno-celowniczy TSS, zapewniający załodze doskonałe 

zobrazowanie sytuacji, w tym identyfikację celów z dużych odległości. 

Nie ma śmigłowca bojowego, który łączyłby prędkość, możliwości 

ofensywne i udźwig tak jak „Zulu”. 

Polska jest państwem graniczącym z obwodem kaliningradzkim, 

a więc Rosją. Obydwie główne bazy śmigłowców bojowych w Polsce 

znajdują się w zasięgu systemów rakietowych „ziemia–ziemia” potencjalnego 

przeciwnika. Z tego powodu, w przypadku ewentualnego 

konfliktu, Kruki będą musiały operować z dala od stacjonarnej infrastruktury 

wsparcia. Czy jest to duży problem dla AH-1Z Viper, konstrukcji 

zaprojektowanej zgodnie z wymaganiami US Marine Corps? 

AH-1Z Viper został zaprojektowany z myślą o prowadzeniu operacji ekspedycyjnych 

z dala od dużych baz logistycznych i stacjonarnego wsparcia. 

Ma to właśnie związek z wymaganiami US Marine Corps, o których Pan 

mówił, i które zakładały możliwość skutecznego działania z pokładów 

okrętów wojennych, baz lądowych i wysuniętych punktów operacyjnych. 

Te cechy sprawiają, że AH-1Z Viper jest najlepiej przystosowany do działania 

w surowym klimacie. Uogólniając, nasz śmigłowiec, zaprojektowany 

zgodnie z wymaganiami Marines, jest w stanie skutecznie operować 

w środowisku zagrożeń związanych z położeniem geograficznym Polski. 

Czy sukces firmy Bell w Republice Czeskiej może ułatwić nawiązanie 

współpracy z przemysłami innych państw Europy Środkowej? 

Każde państwo ma specyficzne wymagania dotyczące potrzeb i zasad 

współpracy przemysłowej, nawet w tym samym regionie. Bell rozmawia 

i będzie kontynuował debaty z polskim rządem i innymi interesariuszami 

w celu opracowania oferty w pełni spełniającej oczekiwania oraz wymagania. 

Obecność firmy Bell w Republice Czeskiej, a w przyszłości śmigłowców 

AH-1Z Viper i UH-1Y Venom, daje innymi państwom Europy Środkowej 

wyjątkowe możliwości współpracy, wymiany zasobów i szybkiego wsparcia 

ze strony naszego personelu technicznego. 


www.zbiam.pl

Wiroplaty wojskowe 

Future Vertical Lift – nowa generacja 

wiropłatów coraz bliżej 

Łukasz Pacholski 

Początek roku przyniósł ważne 

informacje w globalnej dyskusji odnośnie 

przyszłości wojskowych wiropłatów 

w siłach zbrojnych świata. Z jeden strony 

można odnotować postępy amerykańskich 

programów FLRAA i FARA, 

rozwijanych w ramach Future 

Vertical Lift. Z drugiej zaś pierwszą 

reakcję na progres amerykańskich 

przedsięwzięć ze strony firm 

europejskich, których zarządy widzą 

w nich zagrożenie na przyszłość 

ze względu na brak konkurencyjnych 

rozwiązań na Starym Kontynencie. 

Ilustracje w artykule: Lockheed Martin, Sikorsky, 

Bell, Leonardo, US Air Force, 

US Army/ Staff Sgt. Vernell Hall. 

Program Future Verrtical Lift (FVL) zaczął budzić 

większe zainteresowanie w Polsce po 

ubiegłorocznym Międzynarodowym Salonie 

Przemysłu Obronnego w Kielcach. W jego 

trakcie przedstawiciele firmy Bell poinformowali, 

że widzą w Polsce jednego z potencjalnych użytkowników 

swoich wiropłatów nowej generacji. 

Udział w projektach FLRAA (Future Long Range 

Assault Aircraft) czy FARA (Future Attack Reconnaissance 

Aircraft) może przynieść nam korzyści 

gospodarcze, gdyż amerykański producent proponuje 

wybranym państwom współpracę gospodarczą 

przy rozwoju i produkcji nowej konstrukcji. 

Oczywiście, kluczem do tego jest 

podpisanie Letter of Interest z rządem Stanów 

Zjednoczonych Ameryki i wybór Bella w jednym 

lub obydwu programach nad Potomakiem. Tak 

owoc programu FLRAA, jak i FARA może wzbudzić 

zainteresowanie Ministerstwa Obrony Narodowej 

(o czym dalej), a jednocześnie dołączenie 

W ramach programu Future Vertical Lift realizowane są postępowania mające wyłonić dostawców perspektywicznych 

wiropłatów FLRAA (Future Long Range Assault Aircraft) i FARA (Future Attack Reconnaissance Aircraft), które 

w niedalekiej przyszłości mają w lotnictwie US Army zastąpić jego obecne konie robocze – śmigłowce Sikorsky/ 

/Lockheed Martin UH-60 Black Hawk i Boeing AH-64 Apache. Rysunek przedstawia śmigłowiec Bell 360 Invictus, 

rywalizujący w programie FARA. 

do amerykańskich programów na wczesnym 

etapie mogłoby przyczynić się do rozwoju krajowego 

sektora przemysłu lotniczego – cały czas 

czkawką odbija się choćby zaniechanie, gdy było 

to możliwe, dołączenia do programu Joint Strike 

Fighter, co powoduje, że obecnie polskie firmy 

nie mają co liczyć na przemysłowe, a więc i finansowe 

korzyści związane z zakupem przez Polskę 

samolotów Lockheed Martin F-35A Lightning II. 

Co ważne, FVL (a przede wszystkim FLRAA) 

budzi coraz większe zainteresowanie poza Stanami 

Zjednoczonymi, w tym wśród europejskich 

państw NATO, oficjalnie można dziś wymienić: 

Wielką Brytanię, Włochy i Norwegię jako 

potencjalnych nabywców. W każdym z tych 

państw władze polityczne i wojskowe wskazują 

na potrzebę zakupu wielozadaniowych wiropłatów 

transportowych nowej generacji, które 

mogłyby zastąpić obecnie używane maszyny 

różnych typów (m.in. Bell 412, SA.330 Puma). 

Przedstawiciele Departamentu Obrony Stanów 

Zjednoczonych wskazują nawet na 16 państw, 

które wstępnie wyrażają zainteresowanie projektami 

wiropłatów przyszłości. 

21 stycznia, w czasie międzynarodowej konferencji 

brytyjskiego Royal Aeronautical Society 

(Królewskie Stowarzyszenie Aeronautyczne), 

przedstawiciele koncernu Airbus oświadczyli, 

że w ich opinii szansą na zatrzymanie sukcesów 

amerykańskich firm na światowym i europejskim 

rynku śmigłowców jest wyłącznie współpraca 

wewnątrzeuropejska. Koncepcja ta oznacza, 

że dwaj główni producenci wiropłatów na 

Starym Kontynencie – Airbus i Leonardo – powinni 

poważnie myśleć o wspólnych działaniach. 

Ich rywalizacja, przy kurczącym się rynku, 

powoduje brak ekonomii skali przy rosnących 

kosztach rozwoju. Obecnie tego typu współpraca 

już trwa, choćby w ramach programu wielozadaniowych 

śmigłowców NH90. 

Bell, korzystając m.in. z doświadczeń programu V-22 Osprey, zdecydował się zbudować 

FLRAA w układzie zmiennowirnikowca. Na zdjęciu demonstrator V-280 Valor. 

Wysoka prędkość przelotowa FLRAA ma umożliwić tworzenie wspólnych ugrupowań 

nawet z odrzutowymi samolotami bojowymi. 


www.zbiam.pl

Rozpoznanie lotnicze 

Ostatnia modernizacja C160G Gabriel 

Marek Łaz 

Samoloty rozpoznania elektronicznego 

SIGINT (Signal Intelligence), mimo że 

wykorzystywane przez siły powietrzne 

wielu państw, należą do najbardziej 

utajnionych rodzajów sprzętu 

wojskowego, podobnie jak jednostki 

pływające i systemy naziemne 

o analogicznym przeznaczeniu. 

Francuskie lotnictwo wojskowe w tym 

obszarze działań, określanych jako 

ROEM (Renseignement d’origine 

eléctromagnétique, rozpoznanie 

elektromagnetyczne) ma tradycje 

sięgające lat 50. i maszyn typu C-47 

Gabriel IV. Jednym z najmniej znanych 

samolotów współczesnych Armée de l’air 

et de l’espace od lat były i nadal 

pozostają samoloty walki elektronicznej 

– według francuskiej nomenklatury GE 

(Guerre eléctronique, wojna 

elektroniczna) – C160G Gabriel 

(Groupement aérien de brouillage, 

recherche et identification électronique). 

Wkrótce maszyny te mają zostać 

zastąpione przez nowe samoloty 

o analogicznym przeznaczeniu. 

Fotografie w artykule: Armée de l’Air et de l’Espace, 

Dassault Aviation, Combined Joint Task Force- 

Operation „Inherent Resolve”, Patrick Bigel. 

Używane obecnie przez Armée de l’air et 

de l’espace maszyny rozpoznania elektronicznego 

powstały na bazie samolotu 

transportowego Aérospatiale MBB C160 Transall 

(Transporter Allianz), wspólnej francusko-niemieckiej 

konstrukcji, wprowadzonej do służby 

jeszcze w połowie lat 60. Przebudowie w drugiej 

połowie lat 80. poddano dwa egzemplarze o numerach 

F216 (nr seryjny 219) i F221 (nr ser. 224), 

Dwa samoloty C160G Gabriel z jednostki EEA 1/54 Dunkerque – F216 i F221. Najbardziej znane i jedno z nielicznych 

zdjęć ukazujących obydwa samoloty w locie. Samoloty na fotografii nie mają oznaczeń taktycznych. 

które noszą oznaczenia odpowiednio „GT” i „GS”. 

Weszły one do eksploatacji u schyłku lat 80. 

Pierwszy seryjny samolot transportowy C160 

Transall (w Luftwaffe używano oznaczenia C-160) 

opuścił wytwórnię w 1965 r. i dał początek serii 50 

maszyn C160F (do służby weszły dodatkowo trzy 

przedseryjne) przeznaczonych dla Francji i 113 

C160D dla Niemiec. Część niemieckich maszyn 

(20) trafiła później do lotnictwa tureckiego jako 

C160T, a kolejnych dziewięć nowo wyprodukowanych 

C160Z (Zuid-Afrika) do lotnictwa Republiki 

Południowej Afryki. Na początku lat 70. Armée de 

l’air zamówiły 29 nowych egzemplarzy w wariancie 

NG (Nouvelle generation). W maszynach tych 

w centropłacie zostały zamontowane dwa dodatkowe 

zbiorniki (tzw. zbiorniki C), zwiększające zapas 

paliwa z 19 050 do 27 000 litrów. Kolejną, tym 

razem dobrze widoczną, zmianą była zabudowa 

sondy do tankowania w locie i przez to samolot 

otrzymał nazwę Licorne (jednorożec). Nowe maszyny 

wyposażono dodatkowo w dwa reflektory – jeden 

na sondzie do tankowania, a drugi pod przodem 

kadłuba w celu poprawienia widoczności 

podczas lotów nocnych. Właśnie na maszynach 

wersji NG bazują dwa samoloty rozpoznania elektronicznego. 

Maszyny C160G należą do najmłodszych 

egzemplarzy tej wersji Transalla i najprawdopodobniej 

zostaną wycofane ze służby jako ostatnie. 

Samolot C160G „GS” w locie z wysuniętą podkadłubową osłoną aparatury Epicéa. Widoczne anteny systemu ASTAC 

na grzbiecie kadłuba. 

Przebudowa C160NG na C160G objęła przede 

wszystkim kadłub samolotu – tylna rampa ładunkowa 

została unieruchomiona w pozycji zamkniętej. 

Wejście do samolotu jest możliwe obecnie jedynie 

przez boczne drzwi. Komora główna, 

ulokowana w ładowni, izolowana dźwiękowo i zamknięta 

grodzią na wysokości drzwi bocznych, 

umożliwia pracę 12 operatorów. Dodatkowo 

w kadłubie znajdują się toalety, strefa odpoczynku 

i kuchnia, niezbędne w czasie długotrwałych lotów 

patrolowych. Samoloty mogą wykonywać 

sześciogodzinne misje bez uzupełniania paliwa 

w locie, a po tankowaniu w powietrzu czas lotu 

wzrasta aż do 20 godzin. Uzyskanie takiej długotrwałości 

lotu wymaga jednak trzykrotnego uzupełniania 

paliwa w locie. Samoloty C160G mogą 

być tankowane w locie przez inne Transalle (15 

maszyn NG zostało przystosowanych do tego 

celu), jak również KC-130 Hercules, należących do 

innych państw NATO. Dopiero w 2019 i 2020 r. 

francuskie lotnictwo wprowadziło do służby dwa 

egzemplarze tankowca Lockheed Martin KC-130J 

Super Hercules. 

Samoloty odróżniają od maszyn transportowych: 

wysuwana osłona w dolnej przedniej części 

kadłuba mieszcząca anteny systemu Thomson-CSF 

Epicéa (lokalizacja emisji środków łączności U/VHF), 

anteny na grzbiecie kadłuba oraz zasobniki na końcach 

skrzydeł systemu Thomson-CSF ASTAC (Analyseur 

superhétérodyne tactique) do wykrywania, 

identyfikacji i lokalizacji systemów radiolokacyjnych 

oraz antena pomiędzy tylną częścią kadłuba a statecznikiem 

pionowym (system łączności HF). Po 

obydwu stronach tylnej części kadłuba, za bocznymi 

drzwiami, znajdują się owiewki mieszczące panoramiczne 

kamery OMERA 51. Dzięki tym ostatnim, 

oprócz podstawowego zadania, jakim jest 

rozpoznanie elektroniczne ROEM, samoloty wykonują 

misje rozpoznania fotograficznego ROIM (Renseignement 

d’origine image). Modyfikacje w awionice 

i innych systemach pokładowych nie są znane. 

Wiadomo tylko, że każdy z samolotów w stosunku 

do seryjnych maszyn NG otrzymał dwie dodatkowe 


www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

Adam M. Maciejewski 

Firma Antonow próbowała w XXI wieku 

szukać swojego miejsca na rynku 

lotniczym. Jednym z kierunków miały 

być regionalne samoloty pasażerskie 

i zupełnie nowa linia modeli An-1x8. 

Konstruowano je jednak w czasach 

strukturalnego kryzysu Ukrainy, który 

wydarzenia po 2014 r. tylko pogłębiły. 

Swój negatywny wkład ma też reforma 

Ukroboronpromu, wymuszona 

przez Unię Europejską. 

Agonia Antonowa cz. 2 

Ilustracje w artykule: DP Antonow (Meljoe Ferreira), 

Inszi Mereżi, DP PDPRONDIAWIAPROM, 

Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych FR, 

Ministerstwo Obrony FR, Ukroboronprom, Google 

Earth, OAK, Pierwyj kanał, Cubana de Aviación 

(facebook.com/aviacioncuba), NGU. 

Ale prócz dewastującej politycznej niestabilności, 

doszedł jeszcze czynnik gospodarczy, 

czyli zerwanie więzi kooperacyjnych 

z Federacją Rosyjską, co w zasadzie sparaliżowało 

produkcję, modernizowanie i serwisowanie samolotów 

na Ukrainie. Jej przemysł lotniczy stracił dostęp 

nie tylko do rosyjskich części, ale nawet do 

stopów aluminium czy tytanu. Symbolem załamania 

produkcji samolotów może być 10 nieukończonych 

od 2014 r. płatowców An-148/-158. Ich zablokowana 

wartość to ok. 60 mln USD. 

❚ Ostatnie modele Antonowów 

W latach 90. Antonow zdecydował o wejściu na rynek 

małych samolotów pasażerskich. Pierwszym 

był turbośmigłowy An-140, pomyślany jako następca 

An-24, zarazem ostatni seryjny wyrób ChDAWP, 

gdzie zostały dwa niedokończone An-140-100 

(nr. seryjne 04-03 i 04-05). Początki programu An-140 

były bardzo obiecujące ze względu na umowę eksportową 

(3 grudnia 1995 r.) z irańskim przedsiębiorstwem 

HESA na licencyjną produkcję (pod oznaczeniem 

IrAn-140) w zakładach w Szahinszahr 

Licencyjna linia montażowa An-140/IrAn-140 w irańskich zakładach HESA w Szahinszahr. 

Porównanie sylwetek samolotów An-132D i An-178 pokazuje, że choć obydwie maszyny oblatano w tym samym czasie 

i są zbliżonej wielkości, to konstrukcyjnie dzielą je dekady. 

w ostanie Isfahan. Od 2000 r. za 195,2 mln USD miało 

powstać 80 licencyjnych samolotów. Wraz 

z większą lokalizacją produkcji An-140 Iran miał 

mieć prawo rozwoju konstrukcji (plany wspominały 

o wersji morskiego samolotu patrolowego, a nawet 

wczesnego ostrzegania i dowodzenia AEW&C). 

Zakłady w Iranie wybudowano w latach 1996– 

–1998, w czym uczestniczyły ukraińskie firmy, 

np. DP PDPRONDIAWIAPROM, specjalizująca się 

w przemysłowej infrastrukturze lotniczej. Lokalizacja 

produkcji An-140 w Iranie ostatecznie wyniosła 

50%. W latach 2000–2011 r. powstało tylko 11 samolotów, 

z czego sześć wdrożono do eksploatacji. 

W 2007 r. Iran ogłosił, że Ukraina nie dostarczyła 

części i zespołów do montażu An-140, za które Iran 

już zapłacił 120 mln USD (orientacyjna cena An-140 

wynosiła ok. 20 mln USD). Z końcem maja 2015 r. 

Iran zamknął program IrAn-140 z powodu zerwania 

przez Ukrainę współpracy. 

W 2011 r. umowę na współprodukcję An-140 

Ukraina podpisała z Kazachstanem. Jej wdrożenie 

nigdy jednak nie nastąpiło. Licencyjną produkcję 

An-140 rozpoczęto też w Rosji, na mocy umowy 

z 2003 r. Moskwa chciała zamówić 25 An-140-100 

dla Aerofłotu i ok. 25 dla Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. 

Oficjalnie współpracę przerwano wiosną 

2014 r., ale w rzeczywistości trwała do marca 2016 r. 

(ukraińskie firmy dostarczały m.in. kadłuby, skrzydła 

i silniki, łącznie było to 34 poddostawców), kiedy 

Awiakor zmontował ostatni An-140-100 dla Wojenno-Morskowo 

Fłota. We wrześniu 2015 r. DP Antonow, 

na polecenie władz w Kijowie, wycofał się 

z rosyjsko-ukraińskiej spółki joint venture OAK–Antonow, 

powołanej do licencyjnej produkcji i obsługi 

An-140 w Rosji. Rosyjski resort obrony zamówił też 

zestaw konwersyjny do An-140-100, aby pełnił rolę 

samolotu fotogrametrycznego – modyfikację opracował 

EMZ im. W. M. Miasiszczewa. Na przyszłości 

An-140 (i innych Antonowów) negatywnie zaważyło 

odejście nowych władz w Kijowie od integracji 

Ukrainy z Euroazjatycką Unią Celną. Aż pięć z 36 

wyprodukowanych maszyn An-140 utracono 

w wypadkach (dwa z winy załogi), w tym trzy irańskie 

(dwa na skutek awarii silników), po jednym 

ukraińskim i azerbejdżańskim (w grudniu 2005 r., 

jeden z trzech linii lotniczych Azerbaijan Airlines, 

które po tej katastrofie wycofały dwa pozostałe). 

Przejściowym modelem pasażerskim był oblatany 

w 2001 r. An-74TK-300D – bezrampowa wersja 

rozwojowa transportowego An-74 z silnikami na 

pylonach pod skrzydłami. Powstały tylko trzy, 

jako salonki, w tym jedna dla Mu’ammara Kaddafiego. 

Nie ukończono trzech samolotów. Katalogowym 

następcą An-74TK-300D został An-148 – 

– pierwszy z linii rozwojowej An-1x8, do której należą 

też An-158 i An-178. Rosja kupiła licencję na montaż 

końcowy An-148 w zakładach Woroneskiego 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 

Jedna z najnowszych wizualizacji fregaty wielozadaniowej USS Constellation. 

Pierwsza od ponad trzech dekad 


Stępkę ostatniej fregaty dla US Navy 

położono niemal dokładnie 34 lata 

temu – 30 marca 1987 r. Był to 

USS Ingraham (FFG 61), okręt 

zamykający serię 51 amerykańskich 

jednostek typu Oliver Hazard Perry. 

Obecnie trwa faza krytycznego 

przeglądu projektu technicznego 

nowej generacji jednostek tej klasy 

przeznaczonych dla Marynarki Wojennej 

Stanów Zjednoczonych. Jeśli pandemia 

COVID-19 nie wpłynie nazbyt 

negatywnie na dzisiejsze plany, 

w końcu tego roku powinno rozpocząć 

się palenie arkuszy blach do produkcji 

pierwszych sekcji kadłubowych 

przyszłego USS Constellation (FFG 62). 

Ilustracje w artykule: Fincantieri, Marina Militare, 

US Navy/Josiah J. Kunkle, Brett Cote. 

Poprzednie amerykańskie fregaty zakończyły 

definitywnie kampanię w 2015 r. (ostatnią 

wycofaną była USS Simpson FFG 56, 

która spuściła banderę 29 września). Wcześniej 

US Navy uznała te jednostki za nieperspektywiczne 

i nieprzystające do współczesnych realiów, 

nie podjęła zatem wobec nich działań 

modernizacyjnych. Wręcz przeciwnie. Część 

z nich w ostatnim okresie służby rozbrojono, 

usuwając kierunkową wyrzutnię uniwersalną 

Mk 13, a wraz z nią zasadniczy oręż rakietowy 

jednostek (kierowane pociski przeciwlotnicze 

SM-1MR Standard i przeciwokrętowe RGM-84 

Harpoon), czyniąc z nich „przerośnięte patrolowce”. 

Zresztą typ Perry Amerykanie zaczęli wycofywać 

już w latach 90. minionego wieku. Niektóre 

z fregat nie przesłużyły nawet pod banderą 

w gwiazdy i pasy 15 lat. Przydały się później 

w charakterze magazynów części zamiennych 

do jednostek siostrzanych i jako prezenty dla 

biedniejszych sojuszników. U niektórych z nich 

zdobyły nawet status „kultowych”. 

Jednak już w grudniu 2016 r., w wyniku analizy 

strukturalnej sił (FSA, Force Structure Analysis), 

w perspektywie kolejnych 30 lat US Navy przyjęła 

za cel osiągnięcie i utrzymanie liczebności floty 

na poziomie 355 jednostek. W tym wymiarze 

przewidziano 52 tzw. SSC, czyli małe nawodne 

okręty bojowe (Small Surface Combatants). Tak 

amerykańska marynarka klasyfikuje fregaty, 

okręty do działań przybrzeżnych LCS (Littoral 

Combat Ships), jednostki przeciwminowe i patrolowe. 

Obecnie SSC to 22 LCS-y i osiem niszczycieli 

min typu Avenger. Zgodnie z aktualnym 

planem, do roku podatkowego 2034 w kampanii 

mają być 52 SSC: 34 klasy LCS i 18 – z 20 planowanych 

– klasy fregata. W przyszłości liczba ta 

jednak może wzrosnąć do nawet 70. Wynika to 

ze znowelizowanej FSA, według której w nadchodzących 

latach US Navy może przejść na 

nową strukturę sił nawodnych, obejmującą m.in. 

większy odsetek SSC. Ponadto Biuro Sekretarza 

Obrony przeprowadziło własną analizę, efektem 

której jest rekomendacja redukcji liczby lotniskowców 

z 11 do dziewięciu, wprowadzenie 65 

dużych bezzałogowych lub opcjonalnie załogowych 

jednostek nawodnych, ograniczenie stanu 

dużych okrętów do ok. 80–90 i zwiększenie liczby 

SCC do 55–70. Ocena ta jest częścią przeglądu 

struktury sił US Navy prowadzonego przez 

Departament Obrony. I powiela sugestie Marka 

Espera, sekretarza obrony w administracji Donalda 

Trumpa, o potrzebie zmniejszania nacisku na 

lotniskowce jako centralny element projekcji siły 

marynarki i przeniesieniu akcentu na jednostki 

bezzałogowe, które można łatwiej poświęcić 

w trakcie konfliktu, a ich misje są nieporównanie 

bardziej efektywne kosztowo od dużych okrętów 

z załogami na pokładach. 

Fiasko i wynikająca stąd redukcja skali programu 

LCS wraz z wycofaniem przestarzałych fregat 

utrudniają szybkie osiągnięcie powyższego 

zamierzenia. W tych okolicznościach czynnik 

czasu związany z pozyskaniem nowych fregat, 

w przyszłości zasadniczego rodzaju SSC, stał się 

kluczowy. 

❚ Fregaty przyszłości z przeszłością 

W celu realizacji programu FFG(X), w ramach 

NAVSEA (Naval Sea Systems Command, Dowództwo 

Wojskowych Systemów Morskich) powołano 

biuro wykonawcze PMS 515. Jest ono 


www.zbiam.pl

Siły morskie 

Wizja artystyczna okrętu podwodnego typu U212NFS. 

Nowe okręty Marina Militare 


Ostatnie tygodnie przyniosły kilka 

wydarzeń związanych z planem 

modernizacji włoskiej Marina Militare. 

W tym czasie zawarto ważne umowy 

na nowe okręty podwodne i ich systemy, 

jak też przyjęto do służby jednostkę 

wsparcia logistycznego oraz zwodowano 

kolejną fregatę. Podobne kumulacje 

w Europie zdarzają się nader rzadko, 

jeśli już, to w Federacji Rosyjskiej, 

zaś dla naszych marynarzy pozostają 

jedynie w sferze marzeń. 

Ilustracje w artykule: Fincantieri, Naval Group. 

26 

lutego włoska grupa stoczniowa 

Fincantieri S.p.A. i OCCAR (Organisation 

conjointe de coopération en 

matière d’armement, Organizacja Jednoczącej 

Współpracy w Dziedzinie Uzbrojenia) podpisały 

umowę na budowę pary okrętów podwodnych 

nowej generacji typu U212NFS dla Marynarki 

Wojennej Republiki Włoskiej. Kontrakt, którego 

Fincantieri będzie głównym wykonawcą, przewiduje 

też opcję na dwie dodatkowe jednostki. 

Łączna wartość umowy na pierwszą parę 

wraz ze wsparciem logistycznym wynosi 

1,35 mld EUR netto. Projekt U212NFS (Near Future 

Submarine) jest ewolucją programu U212A, 

zrealizowanego we współpracy z niemieckim 

holdingiem stoczniowym thyssenkrupp Marine 

Systems GmbH (tkMS). W wyniku programu 

U212A wyprodukowano cztery okręty podwodne 

dla Włoch: Salvatore Todaro (S 526), Scirè 

(S 527), Pietro Venuti (S 528) i Romeo Romei (S 529), 

dostarczone przez Fincantieri w dwóch transzach 

w latach 2006–2007 i 2016–2017. 

Przekazanie pierwszej pary U212NFS zaplanowano 

na 2027 i 2029 r. Taki harmonogram wynika 

z potrzeby zapewnienia odpowiedniego poziomu 

zdolności do działań, biorąc pod uwagę przyszłe 

złożone scenariusze operacji podwodnych, jak też 

Okręt wsparcia logistycznego Vulcano. Ta udana konstrukcja posłużyła do zaprojektowania francuskiego odpowiednika. 

zbliżający się ku końcowi okres eksploatacji czterech 

zaprojektowanych i zbudowanych we Włoszech 

okrętów podwodnych typu Salvatore Pelosi 

(wersja rozwojowa serii Nazario Sauro), które rozpoczęły 

kampanię w latach 1988–1995. Równie 

istotna jest też chęć utrzymania i dalszego rozwoju 

zdobytej przez Fincantieri strategicznej i innowacyjnej 

wiedzy branżowej, jak również konsolidacja 

przewagi technicznej i technologicznej 

wdrożonej przez firmę, a także jej łańcucha dostaw, 

zwiększających zastosowanie w okrętach 

podwodnych zaawansowanych technicznie podzespołów 

opracowanych przez przemysł włoski. 

Wykorzystanie wspomnianej opcji kontraktowej 

jest niemal pewne i związane z potrzebą wycofania 

ostatniej pary jednostek typu Pelosi. 

Lutowa umowa jest konsekwencją ogłoszenia 

9 grudnia ub.r. na stronie internetowej Tenders 

Electronic Daily (Dziennik Elektroniczny Zamówień 

Publicznych Unii Europejskiej) zamiaru zakupu 

dwóch jednostek typu U212NFS przez włoskie 

Ministerstwo Obrony reprezentowane przez 

Zarząd Uzbrojenia Marynarki Wojennej NAVARM, 

będący głównym organem techniczno-finansowym 

Marina Militare, wchodzącym w skład Generalnego 

Sekretariatu Obrony i Krajowej Dyrekcji 

Uzbrojenia. Już wówczas było oczywiste, że 

wykonawcą zamówienia będzie Fincantieri (zastosowano 

tryb negocjacji z jednym oferentem). 

Główne prace wykonają zakłady spółki w Muggiano 

koło La Spezii, gdzie powstały wszystkie 

okręty typu 212A eksploatowane w Italii. 

W ślad za tym, również 26 lutego, spółka Leonardo 

S.p.A. i Fincantieri S.p.A. podpisały umowę na 

dostawę systemów kierowania walką do dwóch 

okrętów podwodnych typu U212NFS. Kontrakt 

o wartości 150 mln EUR dotyczy zaprojektowania 

i opracowania systemu zarządzania walką do wspomnianych 

jednostek. Ponadto Leonardo dostarczy 


www.zbiam.pl

Wojsko i technika 3/2021

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?