SÃŽYASi YA KURDAN
SÃŽYASi YA KURDAN SÃŽYASi YA KURDAN
Tirkan dest avStm talankirmS G xeDc kuştm. Ji gundên Kur- dan pez, dewar G malSn wan dianin Bitlîsê G ewan di mezatS de difrotm di dySn bac G seranande.KonsolosS Rusya yS BitHse wdia dlmvîsi : "Niha hin zSdetff hers G rUcS Kurdan ji Tirkan vebuye. Min seh kffiye ku, Kurd ew qas bêzar bûne ku dixwazm pasaportSn Rusi bigrin. Dibgm;emguh8 xwe nadm tund û tujîya Tirkan, emê xebata çekdari ya dûr u dffêj bidomînm.."(80) Li ser van rewşan dewleta TirkiyS hinek riySn din gfft ber xwe. Dixwest bira welatparSziyê bi aUki dm de bibe. Li ser vS wiha dihat gotin: "PSwiste,yekemîn gav ji bo avakffin G pSşxistma welat em bav8jm."(81) Ji bo van armancan, hi- nek Kurden bi nav û deng ySn ku h tstenbul rQdmiştm, şan- dm navçSn rojhilat di nav gel de evan belav bdcin : "Di qo- naxa nîv serxwebQniyS de şer kffm tiştekî pff bi xeter û bS feyde ye."(82) Di ser vS re jî, rQyS rewşa navçen Kurdista- nS, hS qabk negfftibG, gelek caran xebat dUiat kmn ji bo serihUdanSn çekdari. Di Adar û Nisana sala 1914 an de, bi tundi G tujî berxwe- danek hat kirin. Tirkan vS carS, fSr û fSlên af kffinê danin aHki, metodSn bS rehmî bi rikoyi bikaranin G banga ceza ki- rina hemu serokSn tevgerS G ySn beşdari kmbQn dikff. Çir- kov, di vî wari de bS sebeb nemvisiye : "Eger Kurdan, di we rewşe de h Ermenîyan bixistana, wekî dewlet dixwest hezaran kes ji wan bUcuştana,.qet kesekî ji wan serokan li sedar8nedidan."(83) Her çendin vS têkoşîna netewa Kurd, rengeki serihUdanî (80) A.n.d. (81)(NehatXwendm.) (82)Mişak 1914, 10 eNisan,hej.74. (83) A.V.P.R.,bmgeh , 1914, D.l 406, rûp. 150-151. 174
gfftibG xwe, I8bel8, rojname û weşanSn Avrupayê, bi qesti G zanîn dixwestm ewê ji rastiyS dûr u h gora daxwaza xwe bidm ber çav. PeyamnSrên îngiKz, Fransiz û heta gelek ca- ran Sn Rusya ji, vS tevgerS, wek serihUdanekî kevneperest dmivisandm. Digotm ku, ew naxwazm daniştiwanSn mesihi yen bajaren rojhUata TirkiyS bi reform û bi guherinan şad bibin. Kurdan dijmmSn Ermeniyan didan nişandan. Peyam- nSre Daîly Telegraf, vS bi eşkera nivîsiye ku : "Kuidan ban- gên xezayS (dhad6) h dgi Ermeniyan rakffiye."(84) Rojnama Times a îngîKzi, di gotarek de behsa serihUdana netewa Kurd kffibû û hemG sucSn kuştma Ermeniyan xis- tibG sitoye Kurdan. Rojname, bi awaki atayiş behsa methSn zilm G zora Tffkên Ciwan kiribG ku wS Srişa h ser Kurdan, bi awaki xwîn germi G tegUuştinekî kûr, Ii dijî islahata welat u h ser wS riyê astengek dida ber çav. Di eksS wSde, hinek rojnamSn Rusan, belîsa zilm G zora Tirkan dikinn G digotm ku ; ewan navS di rojhUata welat de islahatS bUcm. Rojnama Novoya Viremya (Wexte Nû) ya Rusi gotarek hîîja bi nav G nîşana "Ermen, Tirk G Kurd" belav kffibG.(85) Rqj- namSn Almanan G Tirican, ji bo serihildana Kurdan h yek deholS dixistm. Ewan ji bo xwe tiştekî bingehin zanibGn ku diji Rusya biaxivin. Digotm ku tiUya wan di serihiMana Kurdan de heye. Bi taybeti ji rojnama BerUner Agbolad ge- lek caran bi awakî dgmini Ii ser tevgera Kurd G bi taybeti jî h ser serihUdana BitUsS dmivisand. Di eksS wan rojnaman de, rojnamSn Ermeniyan bi başî h ser Kurdan dmivisandm. Wan rojnaman, ne ku tenS deng G behsSn serihildana Kurdan dmivisandm, gotarSn gelek hSja (84) Horizon 1914, 28 e Adar, hej. 67. (85) Novoya Viremya (Wext? NG) 1914, 24 8 Adar, 13602. 175
- Page 125 and 126: Koxonovisk kui bG ku, hay h Ebdurez
- Page 127 and 128: kiyS Q sixorSn dizi bi p6 xistm. Eb
- Page 129 and 130: di Rusya re herun TirkiyS. Konsolos
- Page 131 and 132: ya Rusya KUem, ji idara konsolosxan
- Page 133 and 134: zevî G axa nû nine u her dixwaze
- Page 135 and 136: em amadene, wek niha ez dikarim b^a
- Page 137 and 138: nedUcarin h hember panstigeriya wi
- Page 139 and 140: KOMELA ÇANDÎ U REWŞENBtRt:GtHAND
- Page 141 and 142: eya Erebî, ji bo ku hmek dengSn zm
- Page 143 and 144: zorS pereji wan nestandibG.(71) Bi
- Page 145 and 146: istanS de hebG."(75) Simko Ii ber m
- Page 147 and 148: Di wi wari de Almanan ji dest avStm
- Page 149 and 150: Di dawiya sala 1913 an de, rS dane
- Page 151 and 152: Her çend programa Ebdurrezaq h Pet
- Page 153 and 154: dunezaq. Ewan her tenS dixwestin ar
- Page 155 and 156: PeyamnSrSh kovara Ermeniyan Ararat
- Page 157 and 158: meha TebaxS de, ji TirkiyS ji Wezar
- Page 159 and 160: Kurdan dUcffm G xwe ji ji bo diji S
- Page 161 and 162: xistin*(18) Ajans G deng G behsSn A
- Page 163 and 164: vok Q baiçewazSn h dgî zibn Q zor
- Page 165 and 166: meşîyan. Mffov, bi wan dUieaya ku
- Page 167 and 168: Buyera h BitKse hat pSş, bi awayek
- Page 169 and 170: i tu kesi neddcffm. Girtigeha BitKs
- Page 171 and 172: yimî, aza G netffs diçGn ser seda
- Page 173 and 174: ku bi nûnerê Rusya G yS Ermeniyan
- Page 175: Talat Paşa, WezirS Hindur ê Tffk
- Page 179 and 180: ni dUan ku, tevgera Kurdan ne fanta
- Page 181 and 182: çe kffm G h ser axa tmparatoriya O
- Page 183 and 184: Kurdistan, yekemin rojnameye ku, te
- Page 185 and 186: tevgera azadixwaz a Kurdan bû. Xwe
- Page 187 and 188: BlBLlYOGRAFYA A.V.P.R. Arşiva Siya
- Page 189 and 190: )i[.C.Myca3JiHH, M. , 1963. CeHle C
- Page 191 and 192: "HsBecTHH inTa6a KaBKascKor BoeHHor
- Page 193 and 194: lixotin M. Rusya Di Asya TffkiyS Di
- Page 195 and 196: Xalfin N.A. Zordestiya Li Ser Kurdi
- Page 197 and 198: SEROKANIYEN BI ZMANE EREBl.TIRKl, K
- Page 199 and 200: SEROKANl BI ZMANE ERMENl A.D.Wani,
- Page 201 and 202: Ziya Kökalp, LekoKnSn Civakî Li S
- Page 204: f^ k*. Dr. CELtLÊ CELIL Dr. CeBlê
Tirkan dest avStm talankirmS G xeDc kuştm. Ji gundên Kur-<br />
dan pez, dewar G malSn wan dianin Bitlîsê G ewan di mezatS<br />
de difrotm di dySn bac G seranande.KonsolosS Rusya yS<br />
BitHse wdia dlmvîsi : "Niha hin zSdetff hers G rUcS Kurdan<br />
ji Tirkan vebuye. Min seh kffiye ku, Kurd ew qas bêzar<br />
bûne ku dixwazm pasaportSn Rusi bigrin. Dibgm;emguh8<br />
xwe nadm tund û tujîya Tirkan, emê xebata çekdari ya dûr<br />
u dffêj bidomînm.."(80)<br />
Li ser van rewşan dewleta TirkiyS hinek riySn din gfft ber<br />
xwe. Dixwest bira welatparSziyê bi aUki dm de bibe. Li ser<br />
vS wiha dihat gotin: "PSwiste,yekemîn gav ji bo avakffin G<br />
pSşxistma welat em bav8jm."(81) Ji bo van armancan, hi-<br />
nek Kurden bi nav û deng ySn ku h tstenbul rQdmiştm, şan-<br />
dm navçSn rojhilat di nav gel de evan belav bdcin : "Di qo-<br />
naxa nîv serxwebQniyS de şer kffm tiştekî pff bi xeter û bS<br />
feyde ye."(82) Di ser vS re jî, rQyS rewşa navçen Kurdista-<br />
nS, hS qabk negfftibG, gelek caran xebat dUiat kmn ji bo<br />
serihUdanSn çekdari.<br />
Di Adar û Nisana sala 1914 an de, bi tundi G tujî berxwe-<br />
danek hat kirin. Tirkan vS carS, fSr û fSlên af kffinê danin<br />
aHki, metodSn bS rehmî bi rikoyi bikaranin G banga ceza ki-<br />
rina hemu serokSn tevgerS G ySn beşdari kmbQn dikff. Çir-<br />
kov, di vî wari de bS sebeb nemvisiye : "Eger Kurdan, di<br />
we rewşe de h Ermenîyan bixistana, wekî dewlet dixwest<br />
hezaran kes ji wan bUcuştana,.qet kesekî ji wan serokan li<br />
sedar8nedidan."(83)<br />
Her çendin vS têkoşîna netewa Kurd, rengeki serihUdanî<br />
(80) A.n.d.<br />
(81)(NehatXwendm.)<br />
(82)Mişak 1914, 10 eNisan,hej.74.<br />
(83) A.V.P.R.,bmgeh , 1914, D.l 406, rûp. 150-151.<br />
174
Change language