SÃŽYASi YA KURDAN
SÃŽYASi YA KURDAN SÃŽYASi YA KURDAN
kov G Y.A.Petrosyan weha dibSn; salSn dawiye yen şoreşa TirkSn Ciwan, salSn jiyan G geşböna jiyana civaki, siyasi û çandî ya welat bûn. Di wan salan de bir u baweriya netewi ya Tuk, bi yek cari di nav rewşenbirSn Tuk de bi hêztu- G xurtu- bG.(28) Evê ji di nav netewSn dm de riya diji Tirkan vekir. Peydabûna bi Kurdi mvisandin gaveki mezm bQ. Ew8, caman xwe dUcu- astengek mezm Ii ber pêşveçûna çanda Kurdi. TekoşerSn Kurd, Ii ser rQpelen Roji Kuni , bi he- mu awayi vS meselS nivisandm û raberizin li serdikirm. Ew guherandinSn dawiyS ya şoreşa TirkSn Ciwan ku di nivisan- dmSn Tu-ki de dUiatm peşkSş kirm, tesheki wan a pu mezin Ii ser mvisandmSn Kurdi ku û ewan ber bi pSş ve bir. Di vS navS re Kurdan, h tstenbul Komela Başkirm, Belav Ki- rm û Hin Kirma Alfabê damezffandin. Kar û baren ve ko- melS, çSkinna alfabekî nû ya Kurdi bQ. TekoşerS KunJ Ab- durrehman Beduxan, di vi wari de weha mvisiye : "Ji ber ku alfabeya Kurdi bingeha w8 Erebi ye, sistema fonetika zma- ne Erebi ji bo KurdiyS bi ker nay8 û ji ber vê ji danîna p8- wistiya vê alfabS hatiye hoIS".(29) Di yekemin hejmara Roji Kurd de Mesud SUêmani di gotara bi navê Herfen Me Q HSsanku-ma Xwendma Wan de bi vî awayî h ser vS me- sele nivisandiye:"PSwiste carek din h ser alfabeya Kurdi bS sekmandm."Li gor nivîskar: sebebe aloziya di warS nivisandi- nS de ewe ku, gelS Kurd bi zanisti negUuştiye şaristaniyet (28) A.D.Jeltyakov, Y.A.Petrosiyan, Dkoka Rewşenbiri Li Tirkîyê. (29) Kurte Xeberek Netewên CiranSn Hev, Roji Kurd, hej. 4 >1913,rGp. 11. CBOflKa cBefleHHH o conpeflejibHHX cTpanax ", N? 4 , IbI3, CTp.II. 104
û pSşkevtma AvrupayS, HSjayS gotin6ye ku niviskar ji bo başkirma alfabeya Kurdi qet tu pSşniyarek ji neaniye. Di vi wari de M.S.Eziz (Salih Beduxan), programekî ji bo guherandm û temam kirina alfabeya Kurdi pSşnîyar kiriye G ew peşniyar ji bi d hatiye. Ji bo xwendm G nivisandmeki rasteqini, afirandina alfaba Kurdi, geleki diqqeta xelqS ki- şaye.(30) Ew alfaba ku Salih Bedirxan li ser bingeha alfaba Erebi dani'bQ Q pêşniyar kmbû, dixwest; têde heşt herfSn din Sn dengSn zman ben danin Q ew ji bikevin ser herfên b8 deng yen alfabS. Di rasti de, ew pêşniyar di warS xebate de ew qas ne rehet bQ. Niviskar Q xwecUyS peşniyarS bi xwe di wS meselS de baş gUiişti bu Q bi vi awayi digot : "Ez doze li biraySn Kurd dUcim, ew h ser mesela alfabS bisekinm û ji bo we ji dan Q sitandma bh û rayS bira bS kmn." Her weha, dozS ji kovara Roji Kurd di ku- ku quncekî taybeti ji bo çareserkirma ve meselê bS amade kmn. KovarS buhayeki pu" mezm daye vekmna dibistanên nû. Her wek ku tS zanin, dibistanên Kurdistane ySn kevnare, her ew hicrSn medresSn dîni bûn. Ji ber v8, armanca Roji Kurd ew bG ku qimet bi zanistiya dinyayS b8te dan. Di wi wari de AbduUcerimê serniviskarê kovarê di gotara wxe ya Mindal Bo Çi Zû FSrê Xwendm Nabi de, rexne h ri- ya ders gotm û hinkmna hicrSn medresan digre G weha di- bêje : " Di ser vS re, di hicran de demeki du-ej t8 xwendin, lê, di destpSkS de hini xwendmS nabm" û weha didomine; " ji bo xwendma ilim melaySn wan mizgeftan destpêkS de emir dUcin ku bi çend cari Cami bixwinm, demSn duSj ni- visandinSn Usameddin, Ebdulxefur, Ebdulhekun G Miher- rem Efendi dixwimn G bi wan mijGl dibm. Ew hînS vS dibm (30) Roji Kurd 1913, hej. 2 , röp. 12. 105
- Page 55 and 56: her du milan;ên Kurdan û Ermeniya
- Page 57 and 58: kiU xebata pêşkevtixwazên hemû
- Page 59 and 60: ji rastiye hes dUcimJi we re dU>êj
- Page 61 and 62: kare rojname peşgotm ji bo vê bel
- Page 63 and 64: tin h Londraye hevpeyvinek bi biray
- Page 65 and 66: Zana, serok Q mu-ovSn bi nav u deng
- Page 67 and 68: ti gehandme ku, eger netewSn dran j
- Page 69 and 70: Dewleta TirkiyS bi hemu hêzêh xwe
- Page 71 and 72: KOMELA HEVKARÎ U PEŞKETIN A KURD
- Page 73 and 74: Turknasê Sovyeti Y.A.Petrosiyan h
- Page 75 and 76: wUia bG, ku TirkSn Ciwan dUcarm mes
- Page 77 and 78: çSkmn. (15) Çina h ser kar G dewl
- Page 79 and 80: J '^*- .V> j''^' 'j>> 't/-*r 'J*
- Page 81 and 82: Bi wi awayi rojname zSdetir gotarSn
- Page 83 and 84: kes ji endam G mSvanan hazu^ bûn.
- Page 85 and 86: kirm. Pir diser de neçG, wan kulub
- Page 87 and 88: armanca wan ne ewbû ku di hSla siy
- Page 89 and 90: j^C j\:^ .^,',~ ^^U ^,,-.^ ^ jf-^:
- Page 91 and 92: ti di KurdistanS de, wezifeki pir p
- Page 93 and 94: Peywendiya danina vê komelS ji aUy
- Page 95 and 96: \ : jtj /^/ T}j^ \ J^ \ : J.U. xrr^
- Page 97 and 98: hukumeta TirkSn Ciwan de ji wezirS
- Page 99 and 100: ha biîn ; qanuna di warS weşan de
- Page 101 and 102: yer zSdetff ji ber rewşa objektîf
- Page 103 and 104: dozS ji gelS Kurd dUce : "Sedsala e
- Page 105: mara xwendewar G nexwendewaran, pey
- Page 109 and 110: elav kmn. Ji bo minaki ; serniviska
- Page 111 and 112: Rizaye Telebani Q çendin Sn dm Sn
- Page 113 and 114: ya Kurdan de. Her wek mesela zamsti
- Page 115 and 116: di handan û peydabQna weşanan di
- Page 117 and 118: Pişti vS bûyerS, eskerên RusyaSr
- Page 119 and 120: Q hesabS wan dUiate kmn. Meselek di
- Page 121 and 122: izgar bUce. Di tlona sala 1894 an d
- Page 123 and 124: Lutfi,dirok nivisek Ibû ku di wi w
- Page 125 and 126: Koxonovisk kui bG ku, hay h Ebdurez
- Page 127 and 128: kiyS Q sixorSn dizi bi p6 xistm. Eb
- Page 129 and 130: di Rusya re herun TirkiyS. Konsolos
- Page 131 and 132: ya Rusya KUem, ji idara konsolosxan
- Page 133 and 134: zevî G axa nû nine u her dixwaze
- Page 135 and 136: em amadene, wek niha ez dikarim b^a
- Page 137 and 138: nedUcarin h hember panstigeriya wi
- Page 139 and 140: KOMELA ÇANDÎ U REWŞENBtRt:GtHAND
- Page 141 and 142: eya Erebî, ji bo ku hmek dengSn zm
- Page 143 and 144: zorS pereji wan nestandibG.(71) Bi
- Page 145 and 146: istanS de hebG."(75) Simko Ii ber m
- Page 147 and 148: Di wi wari de Almanan ji dest avStm
- Page 149 and 150: Di dawiya sala 1913 an de, rS dane
- Page 151 and 152: Her çend programa Ebdurrezaq h Pet
- Page 153 and 154: dunezaq. Ewan her tenS dixwestin ar
- Page 155 and 156: PeyamnSrSh kovara Ermeniyan Ararat
û pSşkevtma AvrupayS, HSjayS gotin6ye ku niviskar ji bo<br />
başkirma alfabeya Kurdi qet tu pSşniyarek ji neaniye.<br />
Di vi wari de M.S.Eziz (Salih Beduxan), programekî ji bo<br />
guherandm û temam kirina alfabeya Kurdi pSşnîyar kiriye<br />
G ew peşniyar ji bi d hatiye. Ji bo xwendm G nivisandmeki<br />
rasteqini, afirandina alfaba Kurdi, geleki diqqeta xelqS ki-<br />
şaye.(30)<br />
Ew alfaba ku Salih Bedirxan li ser bingeha alfaba Erebi<br />
dani'bQ Q pêşniyar kmbû, dixwest; têde heşt herfSn din Sn<br />
dengSn zman ben danin Q ew ji bikevin ser herfên b8 deng<br />
yen alfabS. Di rasti de, ew pêşniyar di warS xebate de ew<br />
qas ne rehet bQ. Niviskar Q xwecUyS peşniyarS bi xwe di<br />
wS meselS de baş gUiişti bu Q bi vi awayi digot : "Ez doze li<br />
biraySn Kurd dUcim, ew h ser mesela alfabS bisekinm û ji<br />
bo we ji dan Q sitandma bh û rayS bira bS kmn." Her weha,<br />
dozS ji kovara Roji Kurd di ku- ku quncekî taybeti ji bo<br />
çareserkirma ve meselê bS amade kmn.<br />
KovarS buhayeki pu" mezm daye vekmna dibistanên nû.<br />
Her wek ku tS zanin, dibistanên Kurdistane ySn kevnare, her<br />
ew hicrSn medresSn dîni bûn. Ji ber v8, armanca Roji<br />
Kurd ew bG ku qimet bi zanistiya dinyayS b8te dan. Di<br />
wi wari de AbduUcerimê serniviskarê kovarê di gotara wxe<br />
ya Mindal Bo Çi Zû FSrê Xwendm Nabi de, rexne h ri-<br />
ya ders gotm û hinkmna hicrSn medresan digre G weha di-<br />
bêje : " Di ser vS re, di hicran de demeki du-ej t8 xwendin,<br />
lê, di destpSkS de hini xwendmS nabm" û weha didomine;<br />
" ji bo xwendma ilim melaySn wan mizgeftan destpêkS de<br />
emir dUcin ku bi çend cari Cami bixwinm, demSn duSj ni-<br />
visandinSn Usameddin, Ebdulxefur, Ebdulhekun G Miher-<br />
rem Efendi dixwimn G bi wan mijGl dibm. Ew hînS vS dibm<br />
(30) Roji Kurd 1913, hej. 2 , röp. 12.<br />
105
Change language