PROGRAM NAUCZANIA - KOWEZiU

MINISTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCI- 

KRAJOWE CENTRUM OSWIATY ROLNICZEJ 

PROGRAM NAUCZANIA 

TYPY SZK6t DLA MCODZlE2Y I DOROSCYCH 

- TECHNIKUM NA PODBUDOWIE PROGRAMOWEJ 

SZKOtY PODSTAWOWEJ 

- SZKOtA POLICEALNA NA PODBUDOWIE PROGRAMOWEJ 

LICEUM OG~LNOKSZTA~C~CEGO 

WARSZAWA 1998 BRWINOW

KRAJOWE CENTRUM OSWlATY ROLNICZEJ 

DYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZYNSKI 

PRACOWNIA PROGRAM~W I PODR&CZNIK~W 

KIEROWNIK: mgr ini. MARIA MAJEWSKA 

Koordynacja prac programowych i opracowanie redakcyjne: 

mgr ini. MAtGORZATA RAMATOWSKA 

mgr ini. WLODZIMIERZ ZAJP,CZKOWSKi 

Autorzy: 

mgr ini. lrena Budzinska, prof. dr hab. Katarzyna Ouczkowska, 

mgr inz. Marek Maksymowicz, mgr ini. Anna Mironiuk, 

mgr ini. Tadeusz Panek, prof. dr hab. Malgomata Piasecka, 

mgr ini. Robert Platosz, mgr ini. Jolanta Stempurska, mgr ini. Marian Szumilas, 

mgr ini. Henryk Tabecki, mgr ini. Wiodzimierz Zajqczkowski 

Konsultanci i opiniodawcy: 

dr ini. Waldemar Misiak - Szkola Glowna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 

mgr ini. Marian Wiimanowicz - Wojewodzki Zarzqd Melioracji i Urzqdzen Wodnych 

w Toruniu 

Krajowe Centrum Oswiaty Rolniczej 

05-840 BrwinOw ut. Pszczeliiiska 99 

Telefony: sekretariat: 0-221 729-59-37 

centrals: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax.: 0.221 729-72-91 

Druk: KCOR w Biwinowie

Program nauczania dla zawodu: technik iniynierii Srodowiska i rnelioracji 

opiniowala Komisja Programowa dla Zawodow Rolniczych i Gospodarki tywnosciowej: 

Prrewodniczqca: - prof.dr hab. Eugenia Malewska 

Sekretarr: - mgr ini. Maria Majewska 

Czlonkowie: - mgr ini. Jozef Baicerzak 

- dr ini. Wanda Cieblak-Wojtaszek 

- mgr ini. Maria Derori 

- prof.dr hab. Malgorzata Duczkowska-Piasecka 

- prof.dr hab. Urszula ~rzeszczak-Swietlikowska 

- prof.dr hab. Tadeusz Holubowicz 

- rngr ini. Stanisiaw Lewandowski 

- prof.dr hab. Aleksander Lewczuk 

- prof.dr hab. Jan Mroczek 

- dr ini. Tornasz Skrzyczytiski 

- prof.dr hab. Zdzislaw Wojcicki 

- mgr ini. Zdzislaw Wrobel 

- mgr int. Wlodzimierz Zajqczkowski 

- prof. dr hab. Krystyna Zelazna 

- mgr ini. Melania ZyliAska-Kaczmarek

I. PLANY NAUCZANIA 

. TECHNIKUM NA PODBUDOWIE PROGRAMOWEJ 

SZKOLY PODSTAWOWEJ ........... . ............................................ 5 

SZKOW POLICEALNA NA PODBUDOWIE PROGRAMOWEJ 

LICEUM OG~LNOKSZTALC~CEGO .......... .................................... 6 

11. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH 

1. RYSUNEK TECHNICZNY ............................................................................. 7 

2. SOZOLOGIA OBSZAROW WlEJSKlC 

3. BUDOWNICTWO INZYNIERYJN 

4. GEODEZJ 

5. MELIORACJE WODNE 

6. TECHNIKA SANITARNA .......... . ............................................................ 77 

7. PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 

8. PODSTAWY EKONOMll 

9. MARKETING 

lo. ZARWDUIN 

11. PRZEDMIOT SPECJALIZACYJNY ................................................... . 140 

12. PRAKTYCZNA NAUKA ZAWOD 142 

Programy nauczania prredmiot6w ogolnoksztatcqcych dopuszcza do uiytku 

szkolnego Minister Edukacji Narodowej. Stanowiq one odrgbne opracowania.

d: lechnik intynierii Lrodowirka i melioracji 31 11191 

.idowa p,aginmowa: rzkoio podslawowa 

PLAN NAUCL4NIA 

SZKOU BREDNIA ZAWOOOWA 

TECHNIKUM 

DI~ miodziety 

KLASA I 

I o~a doroslych A' 

R31Em 

nn~,;n s"".... wnzem 

, ." 

Pnedmioly nauciania Raicm lyyodniowo godlin 

iobowiqzk~we) godzin w 5-lcmim w 5-leinim 

w Cykl" 

oauczania w iyrlemie w syslemic 

podzialu lh,Cznych wjmiardw yadiln ~osrczegdlnych priedmiol6w na le same lala nauki co w rikole dla miodiieiy dokonuje 

dyreklai rlkohi: 

podrialu dodalkowych godzin dl2 objelych klamrqprredmioIOw wymienionych w pol. 9-12 dokonuje dyreklor srkoiy; Oily 

ieaii2acjl.8ioloyii 1 'wjmiar godzin w rikole dla mlodriety wynori m najmniej 4 yodrlny: 

yodziny pneznaczone na dodalkawe rajecia i prredmiol6w obowiq~kowch igodoie r polrrebami danei kiary isemerlrul.

dwOd: lechnik iniynierii irodowiska i melioracji 31 2[19/ 

OdbUdoWe prograrnowa: liceurn ogdlnokszlalca,ce 

1 Spol 1 3111191 / MRiG2 I2Y.a. 4398 I 

a) podzialvlqcznych wymiai6w godzin poszczeg6inych prredmiol6w na le Lame lala nauki cow rzkole dl8 mlodziety 

dokonuje dyraktor rzkohl. 

ZATWIEROZAM 

MINISTER ROLNICTWA I GOSPOD KI 

2WNOSCIOWEJ ,(?

MINISTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ 



RYSUNEK TECHNICZNY 

WARSZAWA 1998 BRWINOW 

7

Autor: 


DYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZYI(ISK1 

PRACOWNIA PROGRAMOW I PODRECZNIK6W 

KIEROWNIK: rngr ini. MARIA MAJEWSKA 

Koordynacja prac prograrnowych i opracowanie redakcyjne: 

rngr ini. MAtGORZATA RAMATOWSKA 

rngr ini. Wlodzimierz Zajqczkawski - Zespiit Szkot lniynierii Srodowiska w Toruniu 

Q Copyright by KCOR Bwin6w 1998 

Krajowe Centrum OSwiaty Rolniczej 

05-840 Elwinow ul. Pszczeliriska 99 

Telefony: sekrecaria!: 0-221 729-59-37 

centrals: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0.221 729-72-91

. .- 

KONSTRUKCJE GEOMETRYCZNE 

Podsawowe konstrukcje geometrycme. 1. Kreilenie po'dstawowych konstrukcji gmmetrycmych. 

Charakterystyka i zasto$owanie krzywych 2. Kreilenie krzywych koszowych i krzywych 

koszowych i m c h drugiego stopnia. drugiego stopnia. 

I I 

RZUTY PROSTOQTNE 

Istota i harakterystyka rzutu prostokiltnego. 1. Rzutowanie iigur i bryl na rrry piaszczyzny 

Rzuty piostokqtne punMu i odcinka na trry rmtirw. 

p4aszczvmy mtow 

Rzury prostokqtne figur plaskich i bryl na 

trq p4aszczymy nut6w. 

Zastosowanie rrutow prostokqlnych w pro- 2. Czytanie rysunlru technicmego. 

jektach budowlanych. 

I I 

PRZEKROJE 

Przeciqcia bFyl geometrycmych. 

1. Rysowanie przekroj6w poprzecmych modeli 

bryl geornetrycmych. 

Omaczenia graficme m*terialow budowla- 2. Rysowanie przekroj6w poprzecmych wynych. 

branego elementu budowlanego. 

Przekoje budowli. 

3. Czytanie rysunk6w technicmych budowli 

2 I 3 I 4 

1 

I11 

- kreSli6podstawowe konstrukcje 

geometrycme w dowku i tuszu 

- kreili6 bywe koszowe i krrywe 

drugiego stopnia 

IV 

- rysowaC mty figur i bryl na dwie i 

trq plaszczymy m6w - czyta6 rzuty prostokqtne budowlane 

na rysunkach technicmych 

V 

- rysowa6 bryty geometrycme w 

przekrojach 

- wykona6 przekroje wybranego eiementu 

budowlanego 

- czytat rysunki techniczne budowii 

wykonane w przekrojach 1 / wykonanych w przekrojach. 

RYSUNEK W PERSPEKTYWIE 

- lastosowa6 perspektywe do wyko- Zasady nutowania aksononletrycmego. 

nania rysunku technicmego Okrag i kwadrat w . perspektywie . rbieinei. ~ 

- wykona6 rysunek odrqcmy figur Zasady wykonywania rysunku w perspewplaskich 

w peispektywie 

wie zbieulej. 

- wykonat szliic wybranego upddze- Zasady xykonywania rysunk~l w peispekaynia 

lub element" w dowolnej per- wie r6~oleglej. 

spektywie 

VI 

1. Rysowanie 6gur plaskich w perspehqwie 

zbieulei. 

2. Szkicowar~ie wybranego model" lub elementu 

w perspektywie zbieinej i i6wnolegtej

2 I 3 I 4 

RYSUNEK ODRQCZNY 

- wykonat szkice budowli wodno- Zasady wykonywania rysunk6w odrpnych. Rysawanie szkic6w wybianych budowli wcdmelioracyjnych, 

wodociagowych, Odr~cmekre6lenie linii prostych i krry- no-melioracyjnych, wodociagowych i kanaliiakanaiizacyjnych 

wych. 

cyjnych. 

Szkice budowli wodno-melioracyjnej, wodociagowej 

i kanalizacyjnej. 

Szkic budowli w perspehtywie zbieinej. 

WYMIAROWANR? 

- porlugiwat sie nom~atywnymi Cel wymiarowania. 

I. Wymiarowanie wybranej budowli wodnookreileniami 

elemenr6w wymiar6w Ogolne zasady wymiarowania na rysumku melioracyjnej, wodocisowej i kanalizacyjtechnicmym. 

nej. 

Sposoby wymiarowania. 

Wymiarowanie bryi. 

- wymiarowat, opisywat i czytat Zasady wymiarowania budowli. 

rysunki technicme 

Wymiarowanie elementow ielbetonowych. 2. Wymiarowanie element6w ielbeionowych. 

I I 

POWIERZCHNIE TOPOGRAFICZNE 

- wykonaC pnekr6j dowolnej po- Pojwia: powierzchni topograficmej, warwieachni 

topograficmej piaszczy- rlwic mapy warrtwicowej. 

mqpoziomqnutujilcqq 

Przekrbj powiwienchni topograiicmej piaszczyznqpoziamo 

rwtujqc+ 

- interpolowat i wykreifab warsnvice Zasady i sposoby interpolowania wantwic. 1. Interpolowanie i wykreilanie warstwic popowierzchni 

topograficmej 

wienchni topograficmej. 

- czyta~ mapy warshvicowe i rozpo- Zasadnicze formy terenu w postaci prze- 2. Czytanie mapy warstwicowej i rozpoznawamawat 

zasadnicze formy terenu krojow poprzecmycb. 

nie zasadniczych form ierenu. 

- zastosowat maki topograficme . 

Oznaczenia graficme stosowane na rnapach. 3. Rozpomawanie mak6w topograficmych. 

I I 

Vm 

1X

IORACYJNYCH 

1 

XI 

UVC" ~.-L. 

Lysowanie cimdzen i budowli wodao- 

~elioiacyjnych oraz wadocirtgowcanalizacyjnych 

rneiodami iradycyjnymi i pn) 

omocy piogam6w kompulerowych. 

1 I 3 

KREsLENIE URZ~DZEN I BUDOWLl WODNO-k1 

ORAZ WODOCl4COWO-KANALIZAC 

- wykonywat rysM um,dze~i i bu- Siet urqdzen nawadniajwdowli 

wodno-melioracyjnyeh oraz odwadniajilcych na mapic sytuacyjnowodociilgowo-kanalizacyjnych 

me- wysokoiciowej. 

todami tiadycyjnymi i przy pomocy Przekioje podluhe i popmczne ciek6w z 

program6w komputcrowych umiejscowieniem brreg6w. 

SieE drenarska na mapie sytuacyjnowysokoiciowej 

Przek6j podlu2ny ruraciilgu. 

Rysunki konstrukcyjne budowli wodoomelioracyjnych. 

Siei. upddze6 wodocirtgowych na mapie 

sytuacyjno-wysokokiowej 

Schemat rieci wodociilgowo-kanaliucyjnej 

w zagrodzie wiejskiej.

UWAGI 0 REALIZACJI MATERIALU NAUCZANIA 

Nauczanie przedrniotu naleiy rozpoczaC od zapoznania ucznidw z zakresem materialu 

nauczai~ia, klndqc inacisk na to paAe malerialu, kt6w potrzebne bpdq w toku rcslizowa~lia 

Cwiczeli projeklowycb w przedmiotach zawodowych. 

Tcmaty progialnil oauczania rysunku teclmicznego s;i ze sob* odpowiednio powiqza- 

ne. Program nauczania dzial6w I do VUI zawiera treSci og6lne dotyczqce zasad lysuiku 

lechnicznego, jak r6wniei szczeg6lowe dostosowujace do specyiiki zawodu. TreSci pro- 

gramowe dzial6w M i XI pozwalajq ucznioin na opanowanie urniejgtnoici poprawnego 

wykonania i odczflywania rysunk6w stanowiqcych czpSci sktadowe projektu bi~dowianego 

dla inwestycji specjalistycznych. 

Zrealizowanie treSci dziah X powinno umoiliwiC uczniom opanowanie umiejptnoici 

wykorzystania program6w kornputerowych wspomagajqcych projektowanie do wykany- 

wania rysunk6w technicznych. 

~wiczenia wymienione w poszczeg6lnych dziafacli precyzujq tematykp prac rysunko- 

wych wykonywanych samodzielnie przez uczniow lub tematykp rysunkbw bpdqcych pod- 

stawq Cwiczeii polegajqcych na odczytywaniu gotowych, prawidlowycli, graficznych roz- 

wiqztznii projektowych. 

Realizacja cel6w ksztalcenia wymaga stosowania metod opariych na dziatalnoici 

praktycznej uczni6w i w zwiqzku z tym niezbpdne jest zastosowanie jako podstawowej 

formy organizacyjnej zajpi Cwiczeniowych. Lekcje p0wi~y by6 realizowane w przezna- 

czonej do tego celu pracowni rysunku technicmego. LiczebnoSC grup uwarunkowana jest 

iloSciq stanowisk komputerowych. Wskazane jest aby przy jednym stanowisku by1 jeden 

uczeli. 

W dziale XI ,,KreSlenie unqdzeii i budowli wodno-melioracyjnycli oraz wodociilpo- 

wo-kanalizacyjnych" naleq przede wszystkiln zwroci.5 uwagp na poprawnoSC techniki kre- 

Slenia gotowych rozwi;lza~i projektouych oraz rozwijanie umicjptnoSci ich odczytywania i 

interpretow~nia pnez uczni6w. 

W programie nauczania zostaiy uwzglpdnione godziny do dyspozycji nauczyciela. 

Powinny one by6 pneznaczone na realizacjp treici ksztalcenia nie objptych programem na- 

uczania, a wynikajqcych ze stalego rozwoju nauki i teclmiki oraz wprowadzanie nouycll 

1 ronviqmzali teclmicznych i normatywnych.


SOZOLOGIA OBSZAROW WlEJSKlCH 

ZAWOD: TECHNIK INZYNlERll SRODOWISW I MELIORACJI 311[19] 


17

Autor: 



PRACOWNIA PROGRAMOW I PODR~;CZNIK~W 

KIEROWNIK: mgr ini MARIA MAJEWSKA 


mgr in2 MAtGORZATA RAMATOWSKA 

mgr in2 WtODZlMlERZ ZAJP,CZKOWSKI 

mgr ini. lrena Riidriiiska - Zesp61 Szkd lniynierii Srodowisks w Toruniu 

Krajowe Centrum Oswiaty Roiniczej 

05-840 Bwin6w ul. Pszczeiiliska 99 

Telefony: sekrelarial: 0-221 729-59-37 

centraia: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0.221 729-72-91 

Druk: KCOR w Brwinowie

ILP. 1. Dzial 

I 

I 

1 ll 

Gospodarowanie zasobaini przyrody 

Podstawy hydrometeorologii 

/ 

Ill K~.;lzenie wody w przyrodzie 

IV Pomiary lhydrometrycme 

PODZIAL MATERIALU NAUCZANIA 

V Zasoby i jakoSC wody 

I 1 ir6dla i rodzaje zanieczyszczeli w6d 

VI 

/ Vli /~tmosferajako sktadnik Srodowiska naturalnego 

'. VIII Czynniki ksztaituja.ce glebe 

IX Procesy zachodza.ce w glebie 

Systematyka i klasyfikacja uzytkowa gleb 

Degradacja i zanieczyszczenie gleb 

Rekultywacja i zagospodarowanie irodowiska dla 

zr6wnowaionego ronvoju 

XI11 Ochrona zasob6w wody , powietrza atmosferycznego 

i gleb 

XIV Utytkowanie grunt6w na obszarach wiejskich 

' Ixv XVI 1 

Altername kiemki utrzymania tnvaloici system6w 

przyrodniczych 

Wamnki iycia i stan zdrowia luduobci 

' XVII Ocena oddzialywania na Srodowisko 

1 

, XVIlI 

I 

Zarzqdzanie Srodowiskiem 

Do dyspozycji nauczyciela 

TISpod - ki. I - 76 godzin, kl. II - 114 godzin i kl. ID - 68 godzin 

* Olientncyjna liczba godzin 

! TISpod 1 Spol 

Spol - sem. I - 120 godzin i sem. I1 - 84 godziny 

' W szkotach dla dorostych (w systemie dziennym, wieczorowym i zaocznym) wymiary 

godzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dia cyklu nauczania dzielone sq odpowiednio 

na te same lata nauki cow szkolach dla mtodzieiy.

-.- 

2 I 3 I 4 

ZASOBY I JAKOSC WODY 

- sklasyfikowaf jakoif w6d 

Nomy i kryteria klasyfikacji jakoici w6d. 

- okreilif cechy jakokiowe w6d stojqcych i piy- Kllsy czystaici w0d powienchniowych. 1. Ocenianie czystoSci pr6bek wody na 

,>? 

nqcych 

podstawie obsenuacji makroskopowych. 

- scharakteryzowal jakoif whd podziemnych Sm czystoici wad podziemnych. 

- rou6ini.5 organimy siedlisk wodnych Njhtralne wskainiki stanu czysroSci wad. 

- okreilii proces twomnia osad6w w r6mych hdy deme lzek i jezior. 

warunkach topoklimatycznych 

- 0kreBlif role wody w funkc;ach iyciowych ro- Funkcje wody w procesach biologicmych. 2. Por6wnywanie siewek roilin prry r62- 

Slin 

nym stopniu dostepnoici wody. 

- olcreBli6 cechy wody pitnej i cele stosowania ~rddla wody pitnej i moiliwoici jej uzdat- 

,abiegow uzdatniajqcych 

nimia. 

- scharakteryzowaf formy uiytkawania wody i ich Wp+ gaspodarczego wykorrystania wody 

racjonalne wykorrystanie 

na jej jakasf i zasoby. 

- prredstawif wsp6lzaleinoi6 mi& wskahi- Uzaleinienie stanu jakoici w6d od roruojrt 

kami jakoeci wody a radzajem 4ciek6w gcspodarczego terenaw wiejskich. 

RODL LA 1 RODZAJE ZANIECZYSZCZEN WOD 

- wyr6ZniC skutki zanieczyszczei antropogenicz- Zrbdla i stopie6 mieczyszczenia w6d. 

nych i naturainych 

- wyjainic proces pnenikanii mieczyszczei! do Chuaklerystyka ir6del zanieczyszczeri obwod 

ptowych 

szarowych. 

- prognozowaf wpw zanieczyszcze6 bakteriol* Enisja i srruklura zanieczyszczeri z obszar6w 

gicmych , biologicmych i chemicmych na naa- wkjskich. 

ralne ekosystemy 

Zaoieczyszczenia pochodzqce z rolnictwa. 

- scharakleryzowal pozaro1ni:ze formy dziafalno- hieczyszczenia pochodqce z dzialalnoSci Sporzqdzanie wniosku o wydanie pozwole- 

Bci na wsi i ich wplyw na stan w6d ~owierrch- pozaralniczej. 

nia wodno-prawnego. 

niowych i gruntowych 

- stosawal pmpisy prawne doryczqce gospodarki Gospodarka wodno - iciekowa w gminach. 

wodao-iciekowej 

Prawo wodne. 

1 

V 

V1

1 / 2 I 3 I 4 

Wpkyw zanieczyszczeri w6d na inne elementy 

irodowiska. 

- pizedstawiC zakiocenia w iaicuchu pokarmowvm 

oraz kumulacie . i roz~izestnenianie sie 

I nviqkow w glebie 

VII I ATMOSFERA JAKO SKZADMK SRODOWISKA NATURALNEGO 

1- wyjaPniC konsekwencje pnyrodnicze wynikajq- 1 W&w skladu pwietna atrno~ferycvle~o na / 

/ ce ze mian skladu ~owietrza atrnorferycznego . - / ksnahowanie pogody . . i klimani. 1 

I 

/ Wplyw zanieczyszczeh powietrza na organi- 

1. Ocenianie stanu zdiowotnego naturalnvch 

siedlisk roilio zalemie ad i-irdel 

wieczyszczeri powietrza. 

?. Wymaczanie stref zanieczyszczeli na 

podstawie monitorinou z wykorzvstaniem 

porost6w. 

okresllc rodzaje zan~eczyszczei powietrza oraz 

i ir6dia zanie- 

1- 563ii;ch cwistani; 

- scharakTeryzowal gt6-e Wdta wieczyszczei Wpiyw rolnictwa i gospodarki iywnoiciowej 

pochodzqce z zrohictwa 

na stan czystoici powietlza. 

- przedstawiai: laicuchy pokamowe uktad6w Uzalcvlienie uprav polowych od rodzaju 

ekologicmych i konrekwencje zanieczyszczeri zanieczysuzen atmosfeiycmych . 

dla organimow wytszych 

- przewidywac n&repstwa zapylenia oraz ernisji Skutki zanirczyerczeriemitowanych prrez 

i imisji gaz6w ~ - i Nil&6w chemicmych zagrody wiejskie . 

- wykazaC skutki rnokrej i suchej depozycji i ich Mechanim powstawania oraz naslepstwa 

bezpairednie i poirednie oddziaiywanie na bio- smogu i LwaSnych opad6w. 

cenozy 

I 

- pzeprowadziC bioindykacj? i pomiar iizyko- Pyky pochodzenia antropo?genicmego. 

chemicmy wieczyszczeri powietrza Metody badan zanieczyszczeri powietrza na 

obs~rach wieiskich. 

CZYNN~~ KSZTALTUJqCE GLEE& 

- okreilit wytp warunk6w zewnetrmych na Rola biocenoz i czymikow zewnqtmych w 

procesy glebotw6rcze 

twoneniu gleb. 

Wplyw klimatu i topoklimatu na procesy 

glebotw6rcze. 

- okreilil czyrmiki warunkujqce wietnenie skal Wpiyw skai macieizystych na procesy gle- 

VIII 

1. Por6wnywanie odczynu ronworu glebowego 

gleb powstatych zr6znych skat 

macieqstych.

- 

3 

Charakterystyka i wiaSciwoPci skal. 

Frakcje i grupy granuiometryczne. 

Cechy morfalogicu~e gleb. 

Banva, strukura gleby i konkrecje glebowe. 

2 

- ocharakeryzowvt wlaiciwoici skal magmowych, 

osadowych i metamorficmycl~ 

- okreilit slriad granulometrycmy gleby 

- okreiliC cechy morfologicme gleb 

(W!%Sciwoici fizyczne i chemiczne gleb 

- zinterpretowa(. wyniki obrenvacji , badari chemicznych 

i organoieptycmysil 

us.:~i., ru'. .,::wC, zwi$zloiC, plastyczno56 

i IepkoSC glcby. 

- wyjaSni6 zaieinoSci cech fizycznych i cllemi~x- 

nych gleb od przebiegu proces6w glebotw6rczych 

3. Ocenianie wiaiciwoici wodnych, powietmych 

i cieplnych wybianej prabki 

gleby. 

Pgcmienie i kuiczenie sig gleb. 

WlaQiwoBci wodne gleb. 

WIa4ciwoSci powietme i cieplne. 

Rozhvov wodne w glebie. 

Mineralne i organiczne koloidy glebowe. 

- okreSliC siiy adhezji i kohezji oraz ron6iniC 

etapy i fazy wymiany wodno-gazowej 

- wyjaPniC. Mcje i maczenie koloidow oraz ich 

wpiyw na wh5ciwohi gleby 

I. Poi6wnywanjr budowy romych typow 

glzb. 

PROCESY ZACHODZ4CE W GLEBIE 

- scharakeryzowat przebieg powstawania i bu- Zjawiska wodne wystgpuj+ce w glebie. 

dowc koloid6w glebowych orazproces peptyza- Przepiyw wody i podsiqk kapilarny. 

cji i koagulacji koloid6w 

- wyjainiaC powstanie pieter w6d podziemnych Lurtro wody czynnej. 

i ich udzial w procesach glebowych 

- wykazat r6mice miedzy kaloidami mineralnymi WIaiciwoici sorpcyjne gleb. 

i organicmymi 

Przemiany organicme w glebie i iola 

prochnicy glebowej 

- okreiiib wtaiciwoici sorpcyjne i rodzaje sorpcji Sorpcja ijej rodzaje. 

gleb

~J~V~JI~!MO~-~U~OM M?FSOIS e[azfnZaz 

-hozejo[a!~ pefv Luozoyz ayereqal?) 

Lqal8 ?sou 

Lqa18 n!mmoyelzq M qaks -qosez ! uKz3po eu M ~M qa! ! q 3 M MOW 

-zb ut[sol ! q3hoqa[8 rn?W!ue%~o elox -!ireSlo az3l?rmoqa[8 al3~~unj ?emozhaqezeq3s 

euz~La!io~pLq ! euua!u~h ??OMOS~M> 

Lqa[8 e!uazseMyez ueis ?!uaao 

!who, 

.8!U -0jnq !WV!3sOM!3?e[M !bu[r(5&0s k!3?0uruarod 

-8MoyunJeMn q3! ! amoiojnq ! a?o~!~?ey~ e qaPB!~?ouqosez Lzp>!rn !asowajez ?!i?aqo 

E 

Z 

-9!qai4 M 

-u![?ol 

eip qnhouueyod Mgy!upafys ?poud31soa 

'qsem 

-alsLsoya ipLu[e~nieu M qal8 er>eygLse[> 

urkameuzoqa[8 urap3[8zm pod qaLuzq3oloya 

MOpelW qaLuie~nleu 3z!yeue ?!zpe~o~daud 

Lqq8 !rnLu!einqm~s ! !mLuz3!maqa '!mLuzsLz(zll 

!ure!3?oM!3sefM Xzp3!rn !Drowajez ?ezqh 

-qa@ oaauz~LaetualsLs nye!zpod spa* 

.!yslod qal8 auzd~ema~sLs !ylsoupal 

-qal8 !yLlewalsLs heapad 

'MOXLAZ~ vr~\ixldnsvw I 

\sxnLvMiaLsns 

-q~hoqa18 

MOI'JOJ~ areaLlsua8 Lruo!zod 

qaf8 LdLl azs[a!we~r~rr ?e~ozhau@req:, 

qa18 

ipLm~LlewaasLs M?[e!zpod hsaspod ?!~aqo 

qa18 ~ o de!lre[?aryo h e[p 

aurahemalsLs !y~soupa[awmad ?eMoSolsa

Rondtnianie skutkow erozji wietmej 

i wodnej oraz powienchniowej i liniowej. 

. Analizowanie stopnia degradacji i lokalizowanie 

prryczyn tych zjawisk na wybmnym 

obszarze. 

2 I 3 

DEGRADACJA I ZANIECZYSZCZENIE GLf 

wkmC zwiwki zkiprryczynowo-skutkowe ... mie- I Erozia - i pmcesy . niszczace --. &be. 

dzy pmcesami erozyjnymi a jakoiciq gleb 

ocenii: rnoiliwoici apniczania dzialair erozyj- Erozja wietrma. Eiozja wodna i jej skutki. 

nych Przeksztdcenia rnecha~cme gleby. 

okreilit wpiyw dziaialnoSci cziowieka na mia- Lugowanie i mineralizacja prachnicy gleny 

gleb bowej. 

Substancje toksycme w glebie. 

Wplyw uprawy roli na miany gleb. 

Rolnicze i porarolnicze prryczyny degradacji 

i zanieczyszczania gleb. 

dobra= zabicgi upnuowe I rnelioracyjne zalsz- 'Zasady SlOSOWaIUd 7abtcgou uprhwowych 

nlc od iom crozyjnych i herwku rwytko~ania / I melioiacyjnyclt. 

ocenit skutki nieracjonalnego stosowania zabie- Wplyw nawozenia i ocluony roSlin na migow 

agrotechnicznych kroorganimy glebowe i jakoSe gleb. 

~OWAZONEGO ROZWOJU 

~ - 

stopnia i sposobu degradacji 

. Projektowanie zagospodarowania terenu 

uwzglqdniajqcego zabiegi agrotechniczne. 

Zasady pnywracania wartoici uzytkowej 

gleb dla celow rolniczych. 

zaprojektowaC. zagospodarowanie wybmego Zabiegi biotechniczne zwiqzane z rekultyobszaru 

wiejskiego dobierajqc melody biotech- wacjqgrunt6w. 

nicme 

okre

- charakteryzowae pioblcnly zwiqzme z utrry- Regionalne probleo~y zwiqzaile z otnymarnaniem 

wartoici gleb wystqptj+ce na obszane niem wanoSci gleb. 

grniny lub iegionu 

- okreilit odpomoil siedlisk naturainych eko- OdpornoP6 siedlisk glebowych na dzialal- 2. Wykieilmie krzywej zalchoici intenrpvsystemow 

na rodzaj i sklad emitowanych a- noif cziowieka. noici zanieczynzcze" glrb i waiimk6w iynieczyszczeii 

cia w ekosyst

- .. 

.- 

4 

3. Wykonanie pomiarow i ocrnianie stopnia 

zanieczyszczenia wody pobranej ze srudni 

pnyzagrodowej i r~jpC wody pitnqi. 

~ , - ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ 

4. Porownanie zasad funkcjonowania eiektrowni 

wodnej i wiatrowej. 

5. Zaprojekiowal iozwiqzanie iikwidujqce iut 

unniejszajqcce uci@liwail najwipkszego 

, , 

my r6mych sposobach uzylkowania 

2 3 

dobrae metody i sposoby uzdatniania wody do Ochrona ir6dei wody pitnej. 

celow konsumpcyjnych 

ocenil jab096 wody pitnej JakoSc wody w studniach wiejskich. 

zaproponowal sposoby osz-zpdzania wody Oszupdne gospodarowanie wodq na obsza. 

rach wieiskich 

podai: pnykiady niekonwencjonalnych roz- Rozwiwnia technicme oganiczajqce emiwiwh 

technicmych ograniczaj4cych emisjp I sjp zanieczyszcze6. 

zanieczyszczen 

okre5lil wpfyw u6bicowania gatunkowego Zntuenie kombinacji kultui uprawowych 

ekosystemu na jego tnuatoE lasoq i niszy ekologicmych dla ochrony 

Srodowiska. 

zartosowaC nowoczesne rozwiwia technicz- Roziiiqzania technicme i technologicme 

ne i technologicme umoiliwiajqce unniejsze- oraz urzqdzenia odpylaj;lce moiliwe do 

nie emisji zanieczyszcze" stosowania na obszarach wiejskich. 

UZYTKOWANIE GRUNTOW NA OBSZARACH V 

stosowal przepisy prawne cotyczqce pozaral- Strukura uiylkowania gruntow. 

niczego wykonyrtania gnu.t6w 

oceniC stan zalesienia i sporoby wykonysty- Stocien zalesienia i jego u6bicowanie. 

wania obrzarbw leinych w :minie 

wyjaSnit zaIeboSci mipdzy tradycjami kuihl- Leine konlplekry promocyjne. 

rowymi i utrzymaniem obszar6w chmnionycb Parki rezenvaty i pomniki przyrody na wsi. 

i rehacyjne gun16w. 

znaczenie gmnt6w pod zaklady przemysio- 

t6w dla pozarolniczych fknkcji wsi

Z 3 

4 

scharakteryzowaC przeksnatcenia struktuialne Uzytkowanie rezydmcyjne. 

przestrzeni wiejskiej 

okreilic przyczyny powstawania nieuzytkbw Nieuiytki. 

occniC moiliwoici romojo obszar6w wiej- Rozw6j obszaibw wicjskich o uainicowaskch 

zaleinie od zasob6w i walor6w 4rodo- nych waloiach Srodowiska naturalnego. 

wisita \ I 

ALTERNATYWNE IUERUNKI UTRZYMANIA TRWALOSCI SYSTEMOW PRZYRODNICZYCH 

przeprowadzit analizq stanu Srodowiska w / Lokalne uwarwrkowania uiytkowania iro- / 

dowiska. 

Podobizhstwa i rbznice warunkbw bytu 

ludnoici miejskizj i wiejskiej. 

Metody podnoszenia Pwiadomoici ekologicmej 

spolecmoici lokalnej. 

Wielofiulkcyjny rozwbj obszarow wiejskich. 

Rolnictwo ekologicme. 

1. Analizowanie zasad prowadzenia gospodairtwa 

ekologicmego. 

JnieGcu zamieszkania lub szkoty 

scharakteryzowa6 formy pracy, -cia i wypczynku 

ludnoici miejskizj i wiejskiej 

okreilie maczenie edukacji i iwiadomoici 

ekologicmej 

okreiliC moiliwo9ci wielafmkcyjne, 00 rozwoju 

wsi 

charaberyzowat natualne rnetody produkcji 

rolniczej 

dokonaC analizy zaleinoici metod upmwowych 

od naturalnych cech biosfery 

Wptyw naturalnych sposobhw uprawy gieby 

na jej jakoit. 

Rolnictwo integrowane. 

Zbiorowiska trawiaste w romoju obszarhw 

wiejskicl~. 

lstota ekosystemu trawiastego. 

rou6plia6 typy zbiorowisk trawiastych 

Roinorodnoit gatunkowa runi i rnoiliww 

ici jej wzbogacania. 

ocenit dynamikq ronvaju szarj roilinnej i&nych 

siedlisk 

wskazat na mozliwo9C wykonystania odpad6w 

w uprawie ekosystemOw trawiastych 

.. . 

ska I

' I 5 I 4 

- dostosowal gatunki roilin do stopnia uksnat Dobor roilin do rekulrywacji nieuzytk6w. 2. Dobieianie gatunkow i odmian railin 

towania warshvy glebowej i mikrokiimatu zaleinie od funkcji jakqpelniq w iiodowisku. 

- zaprojeMowaC kaskadowe zabezpieczenie skai- Uprawy zabezpieczajqce skarpy i ograni- 

PY czajqce erozjp. 

- zaprojektowa6 trawnik zgodnie z cechami od- Dobor gatunkowy miesmek iraw M tereny 

mianowymi traw i sposobem wykoqstania rekreacyjne i pola golfowe. 

WARUNKl ZYCIA I STAN ZDROWIA LUDNOSCI 

- zinterpretowal wpiyw bodicow zewnetrmych ~. I Wpm otoczenia na stan zdrowia ludzi. 1 

~ ~ 

na rownowagq psychofizycmqorganiunu 

- okreilii zasady lokalizacji pmsirzennej i inh- Zagospodamwanie zagrody wiejskiej z 1. Wykonanie pianu sytuacyjnego projekstrukturalnej 

zgodnie znaturalnqodpomoici~ uwzglednieniem wad6w sanitamych. towanej zagrody wiejskiej. 

srodowiska na degradacjp 

- okre9lit zdolnoSci organimu do regenerowania Roia i maczenie wypoczynku w iyciu czlosil 

wieka. 

- zaprojektowal zagorpodaiowanie terenow Tereny rekeacyjne i wypoczynkowe na ob- 2. Projektowanie zagospodarowania terenu 

o szczeg6lnych walorach pnyrodniczych szarach wiejskich. o szczegalnych u~alorach prryrodniczych. 

- zaprojebowal . . zaepspodarowanic -. zamody -. Prakhjcme zastosowanie ocen oddziaivwawiejskiej 

bezpiecmej dla irodowiska /nia na irodowisko w ramach ekoronuoju. 1 

OCENA ODDZIALYWANIA NA SRODOWISKO 

. . " .. . 

zagospodarowania wybranego obszaru wiej- sobow. 

skiego 

- przedstawil racjonalne rozwiqzanie inwestycji Wplyw inweslycji wodnych na miatiy b- Analizowaoie oddziaiywaniil na irodowihydrologicn~ycych 

w regionie drologiczne. sko wybianej iilwestycji. 

- wyjasniC piogrespmy wplyw infrastrukt~~ Konflikt~ inreresaw w rozwoju intiastruktoi 

technik regulacyjnych na kompleksy naturaine 'Y wsi. 

Elenlenty i rozwiqzania kampensujqcc slraty 

irodowiskowe.

1 

2 

3 

4 

- scharakteryzowat role samorqdu w przeciw- Warianrowe rozwiqzania inwesrycji na obdziataniu 

degradacji gleb i ograniczaniu skaieii szarach wiejskich 

2ywnoSei 

Metody analiz oddzialywaii infrastruh.roral- 

- okreslil robice w zagospodarowaniu . . prze- nych na czy~iki irodowiska. 

~~ 1 strzennym osiedla miejskiego i wiejskiego I Koncepcja ladu pntanennesn ~~- ~. 

- . . L _. 

mnrr I -. ,-.A nv . -"- uw ULI,: *,= S.>II ,.I...,. -., ..... I 

A,.., -. . - . 

F.UUVWl3NLiVl 

- .kssl~e LIOM~L. zaiozznid wsp.ilpra;y mydzy-* 

ncje i uklady m~cdzyna- / I. Analizowanie podstawowych akt6w 

I I naradowej w zakresie ochrony irodowiska I rodowe z zakresu ochrony Srodowiska. I i pnepis6w pnwnych harmonimiacych / 

2. Badanie zakresu uregulowaii prawnych 

dla romych form ochrony przyrody. 

. . 

skimi. 

Eryka ekologicma jako wamek ekoronvoju. 

Podstawy prawne ochrony i ksztahowania 

irodowiska w Polsce i Europie. 

dzynarodowego 

- anaIizowa6 postawy czlowieka wobec otaczajqcej 

go przyrody 

- postugiwal riq normami piawnymi obowiqujqcymi 

prry piojektowaniu i pmksnatcaniu irodowiska 

naturalnego 

- wyjasnil celowoil zachowania obszar6w cennych 

dla r6wnowagi ekologicmej i kultury M- 

rodowej 

Podstawowe problemy ekonomicme i spteczne 

mi4zane z utrrymaniem oraz eksploatacjqobszarow 

chronionych. 

Znaczenie obszarirw chronionych dla kultury 

i gaspodarki narodowej. 

Agrotvm jako forma gospodarowania na 

wsi. 

edukacji ekologicmej 

htegracja edukacji ekologicmej w Europie. 

scharakteryzowal jednostki administracyjne, Insrrumenty ekonomicme w ochronie im- 3. Okreilanle efeMywnoSci inwesrycji pmqdzajqce 

i kontroluiqce stan irodowiska dowiska. / ekoiogic~vch. 

~ ~ . ~ 

oraz ich kompeiencje i upnwnienia 

- oFeilit zakres, fomy i celawoil rubwencji Rachunek ekonomicmy a inwestycje pmorsz 

ulg stosowanych w inwestycjach proekolo- ekologicme. 

- laproponowaC zagospadarowanie zagrody 

paemaczonej do obshgi mchu turysrycmego 

- ocenit zakres dzialmi integracyjnych w zakresie 

! I- 

1 / gicmych. I

UWAGI 0 REALIZACJI MATERlALU NAUCZANIA 

WiadoinoSci o stanic Srodowiska przyrodniczego na obszarach wiejskicli o m wiedza a uwa- 

runkowaniach i podslawach ksztaitowania teicn6w jest niezbpdoa w zawodzie technika iniy~ieiii 

Srodowiska i melioracji. 

W ralnacll przedmiotu wnrto zwr6ciC szczeg6lnq uwagp oa poznnnie biologicznych podstnw 

fi~nkcjonowania uklad6w ekologicznych, zwiqzki z piawami przyrody oraz zagroienia wynikajqce z 

' dzialilii czlowieka. Od nauczyciela bpdzie zaleiala interpietacja zagroteli, katastrof ekologiczoych, 

a przede wszystkirn moiliwoSci zapobiegania i stosowania rozwiqati ograiiiczaja.cych ranieczysz- 

czenia oraz chroniqcych otaczajqce Srodowisko. 

~zczeg6lnq uwagp naleiy zwr6ciC na aktualizacjp wiedzy tj. zmiany w prawodawstwie, do- 

stosowanie przepis6w do wegulowaii mipdzynarodowycli, zmiany w poziomie technologicznym, 

eliminowanie teclmologii szczeg6lnie uciqiliwych dla Srodowiska, aszczpdnoSt zasobdw, altema- 

Wnc rozwiyzania, moiliwoSci pokiycia zapotrzebowania na energip, oszczedzanie zasob6w wody. 

zniiany w zastosowaniach ciiemii uzytkowej itd. Z tego tei wzgipdu nauczyciel bpdzie wpiywal nie 

tyiko na poziom zajpt, ale r6wniei na praktyczne wykorzystanie przekazywanych informacji. Mor- 

na wzbogacit formy pracy o wycieczki, projektawanie i analizy, kt6re uxnaiiiwiq sainodzielne ob- 

senvacje i eksperymentowanie, a tak2e rozwinq zamilowanie do przyrody, wyiobiq postawc badaw- 

czq oraz umiejptnoSt wypowiadania wlasnych sqdow. Duty nnaisk naleiy klaSt na lqczenie treici 

realizowanych w ramach innych przedmiot6w, kt6re tematycznie uzupeiniajq sip i sq niezbpdne w 

przygotowaniu zawodowym. Nalety pamiplat, ie technik iniynierii Srodowiska w przyszlej pracy 

bpdzie bezpoirednio wptywal na zmiany w najbliiszym otoczeniu, dlatego szczeg6lnego znaczenia 

nabiera uksnaltowanie poczucia odpowiedziainoSci za stan i zmiany dokonane w Srodowisku. 

Realizacjp cel6w ksztalcenia umoiiiwi stosowanie metod aktywizujqcych, zr6tnicowanych 

! form utnvalania wiedzy i sprawdzania wiadomoici, poglqdowe pizedstawianie tieSci oraz adwok- 

wanie sip do jut zdobytej wiedzy. 

Uczefi powinien poznat zasady etyki ekologicznej i ziozumiet koniecznoSt ochrony cen- 

nych przyrodniczo obszar6w na calej kuli ziemskiej. Powinien poznat prawne iegulacje dotyczqce 

emisji i imisji zanieczyszczen, utylizacji, recykiingu i skladowania odpad6w. Nauczyciel powinien 

zwr6cit uwagp na kampetencje organ6w zarzqdzaj;icych zasobami Srodowiska. 

Uczen powinien poznat podstawy i zalotenia achrony Srodowiska ze szczeg6inym uwzglqd- 

'nieniem meteoiologii, hydiometeoiologii i hydrologii oraz oceny gospodarowania zasobami wody i 

zarzqdzania ir6diami zanieczyszczefi na obszarach wiejskich. TreSci te stariowiy podstawp do ieali- 

zacji niaterialu nauczaoia pozostalych przedmiot6w z;wadowych.

Naleiy zwr6ci6 ,!wag$ na wplyw odpad6w i zanieczyszczeh na jnkoSC wady, jej wykarzy- 

stanie i ochronp zasob6w. Zdobyte umiejptnodci hydrometrycme ponvolq na badanie Srodowiska 

wodnego, wezbran i prognoz powodziowych oraz ponvolq zrozumied podstawowe zaleinoSci eko- 

noiniczne, przyrodnicze i spoteczne w zakresie gospodarki wodnej w gminie. 

Konieczne jest nur6cenie uwagi na wystppujqce spizecznaici, kompromisy i problemy 

zwiqzane z gospodaiowaniem gruntami w gminie. Naleiy wskazai mlodzieiy ii6dta i przyczyny 

degradacji gleb. Pozwolil na dokonanie wlasnych ocen wplywu gospodarki rolnej na wykorzysty- 

waliie gleb zgodne z ich klasytikacjq Uyikowq i przydatnoSciq rolnicz$ Uczeti powinien okreilai i 

znat ~netody rekultywacji, dostosowywal je do potneb Srodowiska lokalnego, dobieraC roilimoSC 

na uiylki zielone o r6inym pizemaczeniu. 

Na szczeg6lnq uwagp zashguje ochrona zasob6w naturalnych i pozarolnicze wykorzystanic 

gleb na obszarach wiejskich. WiadomoSci i umiej$tnoSci zdobyte w procesie poznawania majq 

rtlatwii selekywny dob6r form pneksztalcania Srodowiska. 

W koiicowym okresie nauki podstawowe cele ksnalcenia nalety ukiemnkowaC na problemy 

zwiqzane z wielofmkcyjnoiciq obszar6w wiejskich w ramach zr6wnowatonego ronvoju. Realiza- 

cja treSci powima zmierzad do opanowania umiejptnoSci oddziawania na Srodowisko i szukania 

rozwilzah airernaryvmych w celu utrzymania ladu pnyrodniczega pizy jednoczesnym rozwoju eko- 

nomicznym, gospodarc~m i spolecmym teren6w wiejskich. 

Naleiy -6ciC uwagp na to, ii ochrona Srodowiska naruralnego jest wypadkowqdzialan po- 

szczeg6lnych czlonk6w spolecmoici lokalnych, a jednoczeinie wychodzi poza granice terytorialne. 

W celu ochrony zasob6w mlodziei powinna poznaC aktualne uregulowania prawne w kraju, oraz 

porozumienia zawarte w ramach mipdzynarodowych konwencji w zakresie ochrony irodowiska 

naturalnego cztowieka. 

Prajekty standardowego wyposaienia pracowni w drodki technicme oraz zestawy materia- 

16w dydaktycznych zostanq przygotowane w odiqbnym lrybie i stanowiC bpdq oddzielne opracowa- 

niu.

I. Podcpczniki i Srodki poinocnicze dla ucmia 

a. podrpczniki 

- podrpcznika brak 

b, ksi&i pomocnicze 

LITERATURA 

- Jaworska-Deptuch H., Skiadowska H., Nowak E.: Ekologiczne podstawy ochrony irodo- 

wiska. Fotmat AB. Warszawa 1997 

- Kr61 Cz.: Hydroiogia. Hortpress, Warszawa 1995 

Aktualizowane zestawy dopuszczonych do u2ytku szkolnego podrpcznikow stunowit odrpb- 

ne opiacowania. 

2. Podr~cmiki , poradniki i i ~ ksi&i e dla nauczyciela 

- Pr. zb. pod red. R. Andnejewskiego: Stan Srodowiska w Polsce. PIOS, Warszawa 1996 

- Atlas ekologii. Wtedza i zycie. Wxszawa 1991 

- Bamier M.: Atlas wielkich zagrote". Ekologia, Srodowisko, przyroda. WN-T, Warszawa 1995 

- Bartkowski T.: Ksztaitowanie i ochrona Srodowiska czlowieka. PWN, Warszawa 1996 

- Bieszczad S., Sobota J.: Zagroienia, ochrona i ksztaitowanie irodowiska przyrodniczo- 

rolniczego. Wyd. AR we Wroclawiu, Wroclaw 1993 

- Bonenberg K.: Mlodzietowy leksykon ekologiczny. Polski Klub Ekologicmy, Krak6w 1994 

- Clvnielewski W.: Wykorzystanie metod bioindykacji do oceny zanieczyszczenia irodowiska 

metalarni cipikimi. Wyd. Inst. Ochr. rod., Warszawa 1996 

- Cichy D., Michajtow W., Sander H.: Ochrona i ksztaitowanie. WSiP, Warszawa 1992. 

- Pr. zb, pod red. D. Cichego: Bezpieczefishvo ekologicme w SwiadomoSci mtodziee. Alma 

Press, Warszawa 1993 

- CieSliirski Z.: Problemy ochrony i rekultywacji Srodowiska. Wyd. UMK, To& 1994 

- Degorska M.: Zanieczyszozenie powietrza w Polsce. Biblioteka Monitoringu ~rodowiska, War- 

szawa 1996 

- PI. zb. pod red. 0. Dobrzaiskiego: Ochrona Srodowiska przyrodniczego. Wyd. Ekonomia i ~ro- 

f dowisko, Biakystok 1995 

- Dojlido I. R.: Chemia w6d powierzchniowych. Wyd. Ekonomia i ~rodowisko, ~iatystok 1995 

- Engei Z., Sadkowski J.: Halas i wibracje w Srodowisku. LOP, Warszawa 1992

- Faliiiska K.: Osobnik, populacja. fitocenoza. PWN, Warszawa 1990 

- Pr. zb. pad red. M. Foryrny:Nawozy-gieba-roSlina. Wyd. JUNG, Pulawy 1991 

- Pr. zb. pod red. A. Gaworiskiej: Podstawy produkcji robiimej. PWRiL, Warszawa 1996 

- Gtawiak B.: Podstawy ochrony Srodowiska. PWN. Warszawa 1994 

- Grochowicz E.: Ochiona przyrody i w6d. WSiP, Warszawa 1996 

- Haher M.: Ochiona Srodowiska. Ksipga eko-test6w do pracy w domu i szkole. Polski Klub 

Ekologiczny, Krak6w 1993 

- Koztowski S.: Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrze~ej Polski, Ossolineum, War- 

szawa 1993 

- Lucas M.: Atlas ekologii. Wiedza i Zycie, Warszawa 1991 

- Lopata K.: Chemia a Srodowisko. WSiP, Warszawa 1993 

- Maciak F.: Ochrona i rekultywacja Srodowiska. Wyd. SGGW, Warszawa 1996 

- Mieimiliski A,: 1000 s16w o ekologii i ocllronie Srodowiska. Wyd. Beliona, Warszawa 1991 

- Miiller 1.: Ekologia i ochrona Srodowiska. WSiP, Warszawa 1993 

- Odum P.: Podstawy ekologii. PWN, Warszawa 1984 

- Pr. zb. pod red. 8. Prandeckiej: Interdyscyplinarne podstawy ochrony Srodowiska przyradnicze- 

go. Ossolineum, Wroclaw 1994 

- Pytka-Gutowska E.: Ekologia z ochmnqSrodowiska. Wyd. Obwiata, Warszawa 1996 

- Skinder N.W.: Chemia a ochrana Srodowiska. WSiP, Warszawa 1991 

- Tilling S.: Ozon a efekt cieplamiany. WSiP, Warszawa 1992 

- Umiiiski T.: Ekologia, Srodowisko, przyroda. WSiP, Warszawa 1995 

- Wiqckowski A. K.: Wybrane zagadnienia z ochrony i ksztaltowania Srodowiska pqodniczego 

czlowieka. PWN, Warszawa 1992 

- Wieizbicki T. L.: Analiza wody i dciek6w. Wyd. Politechniki Biatostockiej, Biatystok 1989 

- Zakrzewski S. F.: Podstawy toksykologii Srodowiska. PWN, Warszawa 1995 

- ibikowski A,: Naturalna regulacja rzek nizinnych. PWRiL, Warszawa 1992 

Literatura powima by6 aktualizowana i uzupehiana przez nauczyciela przedmiotu w kon- 

sultacji z nauczycielem - doradcq metodycmym i nauczycielem - konsultantem z Centrum w Bnvi- 

nowie.





h

Autorzy: 



PRACOWNIA PROGRAMOW I PODRcCZNIK6W 



rngr ini. MAtGORZATA RAMATOWSW 

rngr ini. WCODZiMiERZ ZAJ&CZKOWSKl 

rngr ini. Marek Maksyrnowicz - Zespol Szkol Budownictwa Wodnego, Melioracji 

i Weterynari w Trzcianie 

rngr ini. Marian Szurnilas - Zespol Szkol Budownictwa Wodnego. Melioracji 

@ Copyright by KCOR Bwinow 1998 

i Weterynari w Trzcianie 

Krajowe Centrurn Oswiaty Rolniczej 

05-840 Bwinow ul. Pszczeliriska 99 

Telefany: sekretariat: 0-221 729-59-37 

centrala: 0-221 729-66-34 (do 38), 729-59-03 (do 05) 

fax: 0-221 729-72-91 

Druk: KCOR w Bwinowie

I 

11 

Ill 

TV 

V 

VI 

VU 

LP. 

VUI 

IX 

X 

XI 

XU 

Materiafoznawshvo 

Podstawy geotechniki 


Dzial 

Technologia rob61 ziemnych 

Drogi rolnicze 

Mechanika budowli 

Posadowienie budowli 

Elementy budownichva wiejskiego 

Reguiacja rzek 

Ochrona przeciwpowodziowa 

Pompownie nawadniajtco-odwadniajqce 

Gospodarka wodna 

Budowle wodno-iniynieryjne 


Razem 

Orientacyin; 

TlSpod 

68 

TlSpod - kl. I - 76 godzin, kl. D - 114 godzin, kl. IU - 136 godzin, kl. N - 68 godzin 

i kl. V - 90 godzin 

5 Spol - sem. 1-120 godzin, sem. D- 56 godzin, sem. ID - 96 godzin i sem. N - 108 godzin 

W szkolach dla dorosbch (w systemie dziennym, wieczorowyn i zaocznym) wymiary 

godzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielone st odpowiednio 

na te same lata nauki co w szkolach dla mlodzieiy. 

38 

37 

29 

47 

30 

49 

25 

20 

15 

20 

58 

48 

484

.- 

4 

8. Rozpoznawanie spoiw budowianych. 

9. Przygotowanie zaczynu cementowego i 

rnleka wapiennego. 

10.Rozpomawanie lepiszczy biturnicznych. 

1I.Wykonanie przykiadowych pdqcze~i klejonych. 

12.Dobieranie skiadu zaprawy. 

I 

2 

3 

- dobra6 rodzaj i gatwek spaiwa nosow- Materialy wiqace: 

nie do przeznaczenia - spoiwa rnineralne, 

- okreilit wa&i i zasady transporiu, 

odbioru oraz skladowania spoiw 

- charakteryzowat zalves stosowania le- - lepiszcza, 

piszczy 

- zastosowa6 kleje wykorzystywane w - kleje, 

hudownic~ie 

- spowdzil zaprawy do rovlych celow - zaprawy. 

( 1- o!aeSliC watmiejsze cechy rniesd I~odzaje i wiaiciwoici beton6w. 1 

betonowej IUstaIenie skiadu rnicszanki betonowej 

I - spowdzidziC mmizankq betonow* w zalevlosci 

od potrzeb 

- okreilib zastosowanie prefabrykat6w Wyroby betonowe 

betonowych w budownictwie iniynieryjnym 

- dobra6 technologic wykonywania rnaioi 

wielkowymiarowych elernent6w beronowvch 

- oceniC przydatnoif poszczeg6lnych ro- 

Wlaiciwoici stali, 

dzaj6w stali do okreilonych cel6w 

13.Ustalanie skiadu mieszanki betonowej 

14.Rozpoznawanie wyrob6w betonowych 

15.Dobieranie rechnologii wykonywania 

diobno- i wielkowyrniarowych elernentow 

betonomch. 

l6.Rozpoznawanie wyrob6w stalowych $10sowanych 

w budownicrwiz. 

- rozpozna6 wyioby ze stali 

17.Dobieianie powlok antykorozyjnych. 

Zastosowanie staii w budownicrwie. 

- okrecc mozliwo~ci wykowrranie me. 

w budawnichvie iniy- 

Metale nieielame. 

poiowatej 18.0cenianie jakoici iuiek drenarskich. 

inateriaiow ceramicznych i zwartej. 19.Rozpoznawanie wyiob6w ceramicznycli. 

- cliaiaMeiyzowaC wlaiciwoici teclmiczne Wyroby ceraniiczne o strukt~me

I 3 I 4 

dobrae materialy do wykonania izoiacji Izoiacje pneciwwodne. 

20.Rozpomawanie maieriatow izoiacyjnych. 

przeciwodnych 

21 .Dobieranie irodk6w do zabezpieczeri pne- 

- charaheryzbwaC zabezpieczenia cieplne Mateiinty do izolacji cieplnych i akustyaciwodnych. 

i akuswcznc nych. 

- dobrat wyroby z twoayw sztocmych do 

22.Rozpomawanie wyrob6w z tworomych 

celdw 

Tworzywa mucme. 

milcmych. 

- wskazaC k6dla pochodzenia marrriat6w Wykorzystanie materiatbw rozbi6rkowych. 

rozbiorkowych 

- oceni6 przydatnoi6 materiat6w rozbi6r- 

23.Ocenianie przydatno5ci rnaterial6w iozkowych 

i odpadowych w budownictwie Materiat~ Odpadowe. 

biorkowych i odpadowych. 

PODSTAWY GEOTECHMKl 

- klaryfikowaC grunty budowlane Podziat gruni6w budowlanych. 

I. Klasyfikowanie grunru na padstawic rkladri 

- okreilie . ~mdatnoi6 . gr~lnfu "a podrtawiz Charakleiystyka oirodka runtowego. - ~ranulomet~cmeeo. . - 

wynik6w badania makroskopowego 

- wykonai podstawowe badania wtaiciwo- Badania gruntow. 

2. Pneprowadzenie makiosliopowych badai 

ici grunt" 

pr6bek gruntu. 

- oceni6 wplyw wodnych Noinoit podiota gruntowego. 

i czynnik6w zewnqtmych noino~i Wlaiciwoici mechanicme prnntbw. 

3. Badanie zagqszczenia gruntil. 

~odloza 

I I 

TECHNOLOGIA ROBOT ZIEMNYCH 

- dobra6 technologic wykonania wykopu Wykopy. 

1. Ustalanie technologii rob61 ziemnych: 

- zaplanowa6 zabezpieczenia Bcian i dna 

- dobieranie spnqtit do robot ziemnych, 

wykopu 

- dobieranie ubezpieczenia ician piono- 

- nadzorowat proces budowy nasypu Nasypy. 

wych i . pochybch .. ruykop6w. 

. . 

- obliczyi objqtoit rob6t ziemnych Objetoie mas ziemnych wyl;op6w i nasy. 2- Obliczanie objgoici mas ziemnych wykop6w. 

p6w i nasyp6w. 

- dobra6 spapt orazrechnologie odwod- Roboty ziemne powienchniowe. 3. Dobieranie sposobu odwodnlenia wykop6w 

nienia 

Odwodnienia budowlane. 

oraz spa$tu. 

i I 

11 

..,. 

IH

4 

Dobieianie odpowirdnici, elementbw bio 

iogiczno-technicznej zabudowy cieku. 

. Wykonywanie tysunk6w budowli iniyniz~ 

skich stosowanych w regulacjach nek. 

1 3 

- dobra6 wlaSeiwe elementy zabudowy 

technicmej 

- czytat dokumemacjq projektowq oraz typowych 

projekt6w budowli regulacyjnych 

- wykonywat rysunki budowli i~ynierskich 

stosowanych w iegulacjach nek 

- dobra6 biologicznqzabudow~ ciek6w zasady regulacji biologicmycl,. 

- dobra6 wiaSciwq farm$ zabudowy biolo- ~enatuvzaciamk. 

. Analizowanie pnyczyn wezbraxi powc 

dziowych i ich pnebiegu. 

. Czytanie dokumentacji tcchnicznej przz 

ciwpowodziowej. 

. Dobieranie wlaSciwych sposobow walki 

powodziami. 

. Dobieianie paramerrow przekioju pc 

przecmego wal6w prreciwpowodziowych 

- analizowat przyczyny wezbrati Powa. Pwc~yny powodziowych. 

dziowych i ocenia6 stan zagrozenia Rohjiaje powodzi. 

1 

Promozowanie wezbra6. 

Prreptywy charaktetystycme. 

- chaiakteryzowat Srodki walki z powo- ~~~~~~~j~~ pwsposob~enie donecza 

dziarni 

- 

- dobieiab wiagciwy pneki6j popneczny 0bwalowania nek. 

wal6w Mate zbiomiki retencyjne. 

- organizowat i prowadzie prace wykonaw- Technologia wykonywania wal6w pmcze 

waldw ciwpowodziowych. 

- dobra6 odpowiednie zabiegi konsenvacyj- Utmymanie i konsewacja wal6w. 

ne wal6w i zarganizowac prace dotyczqce 

utrzynlania waiow w naleiytyrn stanie 

- czyta6 typowe projehy budowli wabwych ~udowle watowe. 

. Czytanie typowych projektow budow 

walowych. 

Kreilenie rysurlkow roboczych budow 

waiowych. 

- kieSli6 szkice robocze brtdowii walowych 

Organizacja ochrony przeciwpowodziowej 

Prze?isy bhp w czasie powodzi.

1 1 2 I 3 1 1 

XI1 1 BUDOWLE WODNO-INZYNIERYJNE 

I 

1 I - rou6biaf i charakter)zowaC budowle Podziat budowli wodno-inzynieryjnych 1. Czytanie dokumentacji projchowej budowli 

inzynieryjne stosowane na rowach i ma- i wytycme ich stosowania. wodno-iniynieryjnych na malych ciekach. 

ivch ciekach 

I 

2. Obliczanie iwiatla budowli wodno-I 

inzynieryjnej. 

- dobierai wiaiciwe budowlq w zaleinoici Obliczrnia hydraulicme w budowlach 

3. Sporzadzanie nut6w i pnekrojdw budowli 

ad potrzeb wodno-kanalizacyjnych. 

wodno-iniynieryjnych. 

- obliczyi iwiatio budowti wodno iniynie- Budowle pietrqce: zastawki i male jazy. 4. Adaptacja typowych projekt6w budowli 

ryjnych 

Budomle do transport" wody : pnepusty, wodno-iniynieryjnych do miejscowych wa- 

- sporzqdzad rysunki kcnstrukcyjne bu- syfony, akwedukty,mnichy i lewary. runk6w. 

dowii wodn-inzynieryjnych w nutach BU~OWI~ komunikacyjne : ,nostki, kladki. 

i przekrojach 

Budoule reguluj4ce spadek dna: stopnie, 

bystrotoki. 

- czytai typowe projekty budowli wodnointynieryjnych 

Konserwacja budowli wodno-iniynieryjnych. 

- zaprojektowai ma!+ budowl$ piqtrqcq 

- prawadziC prace wykorawcze i konserwacyjne 

maiych budowli 

Pnepisy bhp.

UWAGI 0 WALIZACJI MATERIALU NAUCZANIA 

Nauczanie przedmiotu "Budownictwo intynieryjne" nnleiy rozpoczgC od zapoznania 

uczniow z programem nauczania, wzorowym zeszytem, literatuiq zawodowg i czasopismami 

poti.zebny~ni w czasie t~wania nauki. 

W procesie nauczania nalcty mr6cit uwagp na umiejptnoici poshgiwania sip normami, 

wytycznymi do projektowania, kataiogami typowycli projekthw, tabelami oraz programami 

komputerowymi. Dgtyt naleiy rbwniet do wykoizystania windomoici i umiejptnoici ucznibw 

zdobytycii w przedniiotach ogolnoksztalcgcych i innycli przedmiotach zawodowych oraz na 

piaktykach zawodowych. 

W celu lepszego zapomania ucmi6w z materialem nauczania naleiy w miarp moiliwoSci 

kaidy temat zililstrowat przykladami 2 praktyki budowlanej, rysunkami, zdjqciami, przezro- 

czami, filmami, a do obliczeii wykorzystywat progamy komputerowe. Wskazane jest organi- 

zowanie wycieczek na ciekawe i wzorowo piowadzone budowy i obiekty inenieryjne. 

Lepszq realizacjq programu nauczania zapewni podzial klas na grupy twicze~owe. twiczenia 

uj~te w programie uczeli powinien wykonywat na lekcjach. Nauczyciel moie szczegblnie 

iizdolnionym uczniom przygotowat Cwiczenia o wytszej skali tmdnoici. Nalezy poioiy6 na- 

cisk na samodzielne, staranne i bezbtgdne wykonywanie twiczen, zgodne z wytycznymi i 

obowigznjgcymi nonnanli. W czasie kontroli wykonywanych Cwiczeli nauczyciel powinien 

sprawdzit stopieii opanowania materiah oraz poprawit wystppujqce bipdy i wyjainit wa.tpli- 

woici ucmia. 

W czasie realizacji programu nauczania naleiy zapoznat ucznia z przepisami bezpie- 

cze6shva i higieny pracy podczas wykonywania rob6t iniynieryjnych. 

W procesie dydaktycznym nale2y zwracat uwagq na ksztaltowanie samodzielnego my- 

Jienia uczni6w i wskazaC im potrzebq stalego samoksztalcenia. 

Nauczyciel powinien stale zapomawat sip z nowymi romigzaniami technicmymi, pro- 

jektami typowymi, przepisami, normami, literatuig i czasopismami i przekamat tp wiedzp 

uczniom. Nauczyciel w tiakcie nauczania przedmiotu powinien szczeg6lng uwagq zwr6cit na 

ocliion$ i ksztahowanie Jrodowiska naturalnego. 

Ze wzglpdu na szeroki zakres treici programowych, realizacja przedmiotu powima prze- 

biegat w kilku pracowniach przedmiotowycli.

! 

Projekty standardowego wyposaienia pracowni w Srodki techniczne oraz zestawy mate- 

riatow dydaktycznych zostanq przygotowane w odrqbnym tlybie i staiiowii bqdq oddzielne 

opracowania. 

I. Podrpcmiki i ksieki pomocnicze dla ucznia 

a. podipczniki 

- podiecznika brak 

b, ksiciki pomocnicze 

LITERATURA 

- Arkuszewski A., Kiciiiski T.: Budownichvo wodoe. cz, iLi. WSiP, Waiszawa 1991 

- Ciepielowski A., Kiciliski T.: Budawnictwo wodne, czl WSiP, Warszawa 1990 

- Kielbik M.: Budownichvo wodne. t. n. PWRiL, Waiszawa 1987 

- Kuczyiski A,, Lenkiewicz W.: Zarys budownichva ogdlnego. WSiP, Warszawa 1994 

- Pisarczyk S.: Mechanika guntow z fundamentowaniem. WSiP, Warszawa 1991 

- Potrawiak E.: Konstrukcje budowlane. Foimat-AB, Warszawa 1997 

- Zawada E., ibikowski A,: Budownichvo wodne. cz. a. WSiP, Warszawa 1991 

Aktuaiizowane zestawy dopuszczonych do uiytku szkoinego podrqcznikow stanawiq od- 

rpbne opracowania. 

2. Podrpczniki, poradniki i ime ksiqzki dla nauczycieia 

- Ciepielowski A,: Metodyka zagospodarowania zasobow wodnych w malych zlewniacli 

rzecznycli. Wyd. SGGW, Warszawa 1992 

- Jarosz A,: Hydraulika. Hortpress, Warszawa 1995 

- Lenard I.: Budownichvo wiejskie. Wyd. SGGW, Warszawa 1993 

- Mioduszewski W.: Ochona i kszlakowanie zasob6w wadnych w malycli rolniczych zlew- 

niacl~ rzecmych. IMUZ, Falenty 1994 

- Mioduszewski W.: Zasady piojektowania budowy i eksploatacji malych zbiornik6w wod- 

nych. IMUZ, Falenty 1995 

- PI. zb.: Przewodnik do twiczei z podsfaw geotechniki. Wyd. SGGW, Warszawa 1997

- Pi, zb.: Pizewodnik da Cwiczen z podstaw geoteclmiki. Wyd. SGGW, Warszawa 1997 

- Pr. zb.: Geotechnika skladowisk odpad6w. Projektowanie i robot? zabezpieczajtce. Zale- 

cenia techniczne. Geoteko, Warszawa 1994 

- Roboly ziemne. Warunki techniczne wykonania i odbioru. MOSZN~L, Warszawa 1994 

- Rolla S., Rolla M., Zamnch W.: Budowa dr6g. Cz. I i n. WSiP, Warszawa 1998 

- Sokolowski I.. ibikowski A,, Krzywosz 2.: Nowe materiab w budownictwie wadnym i 

meiioracyjnym. SGGW, Warszawa 1997 

- Hailsen A.: Bezpieczenshvo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1997 

- Tauezyliski K.: Budownichvo z technologiit WSiP, Warszawa 1994 

- Warunki teclmicme wykonania i odbioru w dziedzinie gospadarki wodnej w zakresie kon- 

strukcji lhydroteclmicznych z betonu. MOSZN~L, Warszawa 1994 

- Pr, zb. pod rcd. A, Zbikowskiego: Naturaine regulacje nek nizimych. PWRiL, Warszawa 

1992 

- Zbikowski A, Zelazo J.: Ocluona Siodowiska w budownichvie wodnym. MOSZN~L, War- 

szawa 1993 

Liferalura powima by6 akuaiizowana i uzupehiana przez nauczyciela przedlniotu w 

konsultacji z nauczycielem - doradcq metodycznyn i nauczycielem - konsultantem z Cenlrum 

w Bnvinowie.

MINISTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI i?YWNOSCl.OWEJ 



GEODEZJA 


51

LP. 

I 

I1 

111 

N 

V 

Vi 

VU 

VIU 

IX 

X 

XI 


Dzial 

Odwzorowanie obszar6w powierzcimi Ziemi 

Og6lne wiadomoSci o pomiarach 

Osnowy geodezyjne i pomiary liniowe 

Pamiary sytuacyjne 

Pomiary i obliczanie powierzchni 

Pomiary wysokoSciowe 

Poligonizacja techniczna 

Niwelacja trygonometryczna i tachimetria 

Pomiary realizacyjne 

Pomiary inwenta~yzacyjne budowli i urydzen 

wadnych 

Gospodarka gruntami 


Razem 

TISpod - kl. U -57 godzin, ki. In - 68 godzin i kl. IV - 68 godzin 

Spol sen]. I - I00 godzin i sem. tI - 56 godzin 

W szkolach dla doros~cb (w systemie dziennym, wieczorowym i zaocznym) wniary 

godzin przedmiohl ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielone s$ odpowiednio 

na te same lata nauki co w szkolacli dla mlodzieiy. 

Orieotacyjna liczba godzin 

TlSpod 

8 

7 

16 

IS 

8 

43 

14 

14 

26 

10 

8 

2 1 

193 

Spol 

6 

6 

13 

IS 

6 

34 

12 

12 

2 1 

8 

6 

17 

IS6

1 I J 1 4 

OSNOWY GEODEZYJN2 I POMlARY LINIOWE 

zaiozyi osnowq pomiarowq w terenie / Osnowy geodezyjne-podstawowe. szcze- I 

/ g6bwe i pomiarowe. I 

wykonat opis topopficmy punktu osnowy Opis topograficmy punktu osnowy . I. Wykonanie opisu punktu topograficznego. 

odszuka6 pun& osnowy na podstawie opisu Rodzaje i stabilizacja makow geodezyj- 2. Zaiozenie osnowy geodezyjnej w teretopograficznego 

nych. nie. 

3. Tyczenie prostej w terenie 

WczyC prostq w terenie Metody tyczenia prostej w terenie plaskim 

i pag6rkowatym, tyczenie prostej 

pnez przeszkody. 

4. Pomiar diugoici taimq w terenie. 

pomierzyi: dlugoici w terenie za pomocq Pnyrqdy do pomiaru diugoici i ich 

taimy kamparacja. 

pomierryi: dlugoici w terenie zapomocq Dalmiene eieMronicme. 

5. Prowadzenie dzienniczka pomiarow. 

dalmierza Pomiar dlugoici odcinka w terenie. 

okreiliC zasady prowadzenia dziemiczka Prowadzenie dzienniczka pomiam dlugopomiar6w 

ici. 

obliczyt poprawki do pomiaru diugoki la- Poprawki do pomiaru dlugoici przymia- 

Smy rem wst~gowym. 

6. Tyczenie kqt6w prosrycii przy pomocy 

wegieiilic. 

zastosowat wqgielnice do tyczenia kqt6w Rodzaje wegielnic i ich zastosowanie. 

prostycli Tycenie kqt6w prostych przy pomocy 

wqgielnic.

" 

" 

is 

'0 8 

L: & 5 

0 + 

0 0. - E a 3 

3 z .o 

2 .2 3 

Y 

Mi U 5 G .i ,' 

:$ c 

.- 2 .- 2 

j g $ 

P. g G 

- 

flag 

ci & 

4 .A 8 d 

'0 g & * 8 a 

0 

L: 

B 

'7 C 

g . .- 

4 3 5 9 . .- 

- o T ~ G , N 

3 ,- 8 .$ 

m 

[ E g g .g 5: g .: 9 

2 'g e d .- S gas 

w - - ' $ w 

35 a 2 0 0. .s C :s 3 

% - gs m .2 3 ' - O 

5 9.3. 5 .< ,; $, 

'Z .- 0 :s g 

M .O C .- w s .: ,- ,? x ,- 

$ ,i .' c '- 

w,.~s~ 

f g ,%a :S 

$ 0 .- 

" g.;" L g.:: 4 .: 

g d g32.2 E g i L i$ 

24;;j 8 g, .- a ~ ~ $ s 9 i 3 

g P E "5 $.? " Y &C.U 

.u zkr:,:.i 2 '$4 zz.k? :$ p .$ 8 .z :"- 

* G 3 .so w a g 2 G .$ G .5 $ g 

$&%$ -g 2.E 4.29% o$zg g 'F; 

C 0 00 4,0RI 

- I 

, > Z , > 

$ 8 

m 

75 

0 g 

.g 2 

2: 

2- 2 3 

.- Y 

+g 2 

E E ,j 

.$ ?,. g , 

0 3 . o i 

.a . 2 '2 " 

.- ;zj,g.g 

=$.as 

0.- kr0-6 

1 / 1 1 I I I 1 

... ci - 

- 

" 

-

1 / 2 I 3 I 

4 

.- 

- I Niwelatom i icll oadziat. 

- pasiugiwat siq niwelatoiem 

Budowa, sprawdzaaie i rektyfikacja ni- 

Welatoia. 

- wykonaf. pamiary wysoko9ciowe 

Posiugiwanie sic dalmierzem niwelatoia. 

Niwelatory samopoziomujqce i piecyzjne. 

Laty, iabkj; libzle. 

Niwelacja reperbw. 

.-- 

1. Spiawdzanje i rehqyfikscja niwelatara. 

2. Niwelacja, obliczanie i uyrownywanie 

ciagbw niwelacyjnych. 

- wykonat obliczenia niwelacyjne 

3. Niwelacja trasy, obliczanie izqdnych, 

spoqdzdzanie profilo podluulego i paprrecmzso. 

Prgwadzenie dziemika niwelacji reperbw. 

Niwelacja trasy i wyznaczanie przelcrojbw 

popnecznych. 

Prowadzenie dziennika niwelacji podhiznej 

i popmcmej. 

Obliczanie i wyr6wnanie cixu otwaaego 

i zamkniptego. 

Sponqdzanie profilu podlumego i przekrojbw 

popprrecmych trasy. 

4. Niwelacja powieizclini metodqpoiik- 

IoW 'WoZProsZonYCh~ 

Niwelacja powienchniowa: metoda siatkowa 

i pu16w rozproszonych. 

- spoqdzil piofil podluvly trasy 

- wykonat przekrbj popneczny frasy 

- wykonaf. niwelacjp powierzchni metodqsiatkowq 

i punktbw rozpraszonych 

5. Kanowanie pikict i inteipolacja warstwic. 

Kanawanie pikief. 

Warstwice i ich inteipolacja. 

Pomiary sytuacyjn+wysokofciowe ciekaw 

wodnych. 

Pomiary podtuulego spadku zwierciadla 

wody. 

POLIGONIZACJA TECHNICZNA 

Zasady i metody pomiaru kV6w poziomych, 

prowadzenie dziennika. 

Teodolit, jego budowa i obsluga. 

Systemy odczytowe w teodolitach. 

Spiawdzenie i rektytikacja teodolitbw. 

- nanasii, pikiety na map$ 

- u~terpoiowai, i wykreSlal warstwice 

- wykonaf. pomiary sytuacyjno-wysokoiciowe 

ciek6w wodnych 

- wykonat pomiar spadku zwierciadla wody 

VII 

I. Por6wnywsnie budowy rohych teodo- 

litbw. 

2. Sprawdzanie i rktylikacjareodoliti~. 

- olireilil budow.; i zasadq dzialania teodolitu 

- paslugiwal siq tendolitern

UWAGI 0 REALIZACJI MATERlAtU NAUCZANIA 

Nauczanie przedmiotu naleiy rozpaczilC, od zapoznania oczni6w z zakrese~n przed- 

miotu i jego specyfik* Lckcjc tcorctycznc piowadzone 2 cal~ klasq powinny slutyd opanowa- 

niu przez irzniow wiadomoici zawartycl~ w trciciach nauczania, natomiast dwiczenia majq 

ksnakowat umiejptnoici sprawnego posiugiwania sip spizptem mierniczp oraz wyrabiat 

nawyk dokladnoici, kontroli wynikdw i dbaloici o sprzpt. W procesic nauczania geodezji po- 

W~MY by6 stosowane aktywizr$jqce metody nauczania. Na uwagp zastuguje metoda Cwicze- 

niowa ksztahujqca gl6wnie umiejptnoici i nawyki. Duiy nacisk naleiy poloiy6 na wdrotenie 

uczni6w do sarnodzielnego korzystania z literatury zawodowej. 

Tabela podzialu materiaiu nauczania zawiera wykaz dzial6w programowych oraz 

orientacyjnq liczbp godzin na ich realizacjp. Nauczyciel mote zmieniai zar6wno kolejaoit jak 

i liczbp godzin przeznaczonych na realizacjp poszczeg6tnych dziaWw. Godziny przeznaczone 

do dyspozycji nauczycieia p0Wi~y byd wykorzystane na realizacjp treici ksztalcenia nie ob- 

jptych programem nauczaniaprzcdmiotu a wynikajqcych z ronvoju nauki i techniki (nowe 

rozwiqzania techniczne, teclu~ologicu~e, organizacyjne i inne). Pehq reaiizacjp materialu na- 

uczania umoiliwi prawadzenie Cwiczeri w ppach nie wipkszych nit 10 osdb. 

Uczniowie powinni samodzieinie dokonywad aceny dakladnoici ykonanych pomia- 

row. W ceiu zapewnienia sprawnej organizacji Cwiczeri oraz wtaSciwej dbaloSci ucmiow o 

powierzony im sprzpt naieiy srosowad stab podzial oa zespoiy 4 - 5 osobowe, a sprzgt odpo- 

wiednio ponumerowat, aby dany zesp61 utywal swojego sprzptu. Nalety d@yf do tego, aby 

uczeri mial kontakt z nowoczesnym sprzptem gcodezyjny~n i opanowal wsp6bzesne metody 

pracy. Tematy twiczefi powinny by6 podane uczniom do wiadomoici z wypnedzeniem w 

stosunku do czasil ich realizacji Uczniowie pawinni przygotowad sip do realizacji danego 

tematu twiczefi powtarzajqc niezbpdne wiadomoici teoretycme z lekcji oraz pnygotowjqc 

potrzebne materiaty pomocnicze i pnybory rysunkowe.

PODSTAWOWE SRODIU DYDAKTYCZNE 

Projekty standardawego wyposaicnia piacowni w Srodki techniczne oiaz zestawy ma- 

terialow dydaktycznycl~ zostanq przygotowane w odrgbnyrn tlybie i stanowiC bqdq oddzielnc 

opracownnia. 

I. Podrpcziliki i ksi;lzki pamocnicze dla ucznia 

a. podrgcmiki 

- podrqcznika brak 

b. ksi&i pomocnicze 

LITERATURA 

- Kietliliska Z., Walczak S.: Miernichva w budownichvie iqdowym i wadnym. WSiP, 

Warszawa 1997 

Aktualizowane zestawy dopuszczonych do uzytku szkolnego podipcznikow staoowi* 

odrgbne opracowania. 

2. Podrqczniki, poiadniki i imle ksiqiki dla nauczycieia 

- Wollodko 2.: Geodezja. PWRiL, Warszawa 1986 

- Zglihski A,: Vademecum przepisdw prawa w dziaialnoici geodezyjnej i kaitogiaiicznej. 

Stowarzyszenie Geodetbw Polskich, Warszawa 1995 

P 

Literatura powima by6 aktualizowana i uzupelniana pizez nauczyciela przedmiotu w 

konsultacji z nauczycielem-doradcq metodycznym i nauczyciclem-konsultantenl z Centriim 

w Brwinawie.




MELIORACJE WODNE 


62


DYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZY~SKI 





Autor: 

rngr ini. Wlodzimierz Zajqczkowski - Zespdt Szk6t lniynierii Srodowiska w Toruniu 

O Copyright by KCOR Bwinow 1998 

Kiajowe Centrum OSwiaty Roiniczej 

05-840 Bwindw ui. Pszczeiiriska 99 

Telefony: sekretarial: 0-221 729-59-37 

centraia: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0-221 729-72-91 

Druk: KCOR w Bminowie

PODZIAt MATERIALU NAUCZANIA 

Cel i charakterystyka zabieg6w melioracyjnycl~ 

Odwodnienia uiytk6w rolnycb rowami 

Odwodnienia utyik6w rolnych dreoami 

Odwodnienia obiekt6w komunalnycli 

Nawodnienia grawitacyjne uiytk6w roinych 

Nawodnienia deszczowniane i kioplowe 

Melioracje teren6w polderowych 

Melioracje IeSne 

Stawy rybne 

I Orienracyjna liczba godzin 

Wykorzyslanie Sciek6w do nawodniefi 

I Do dyspozycji nauczyciela 

1 Razem I 

25 

228 I 

23 

204 

TISpod - kl. IU - 85 godzin, kl. N - 68 godzin i kl. V - 75 godzin 

Spol - sem. Ln - 96 godzin i sem N - 108 godzin 

W szkotach dla dorostych (w systemie dziennyn, wieczorowym i zaocznym) wnlari go- 

dzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielonc sq odpowiednio na te 

same lata nauki co w szkolach dla mtodzieiy.

Material nauczanin 

Hasla programowe 1 ~wierenin 

Szczegolowe eele kztaleenia 

(ucze6 pawinien umieq 

2 I 3 4 

Numer 

dzialu 

1 

t 

cEL I-ymYcH 

- wyjaini6 cei i zadania melioracji 

Pojgie, cei i zadania melioracji. 

Rys historyczny romoju meliaracji w Polsce. 

- okreSliE wp* melioracji na 9radowisko Melioracje wodne, a wymogi ochrony irodoui- 

- charakteryzowaC zabiegi melioracyjne 

- zakwalifikowa6 poszczegolne zabiegi melioracyjne 

do okreilonych w ustawie rodzaj6w 

melioracji 

- rozpomal objawy nadmiemego uwilgotnie- Pojccie nadmiaiu wody w glebie. 

Okeilanie pizyczyn i oznak nadrniaru wonia 

gleby 

Pnyczyny omaki i skutki nadmiemego uwilgot- dy w glebie. 

- podal przyczyny i skutki nadmiemego uwii- nienia gleb. 

gotnienia gleb uiytkowanych rolniczo 

- okreSli6 spos6b zapobiegania i rssuwania Regulacja stornnk6w wodnych w glebach nadnadmiaru 

wody w glebiz 

miemie uwilgotnionych. 

- - .- - - - .. - . . I I... 

- .. 

11 - . . - . . . - OD\VOI)XIENlA - - . . - IJ?YTI(OM - . - ROLNYCt{ -. . - . RO\\AMI -. - . -. . . . -. . . '-7- 

ok:il,C :,qict skladowc prolektu bidowle- i~n,jekt Sucouany mrllsracli ~~)ribOu r~!n);I!. 1 AcdI~~0~~n.c !yponi.gr, pro.A~v 3,nego 

melioracji 

dowlanego dla iob6t mmelioracyjnych. 

- okreSli6 cel i zastosowanie odwodnienia ro- Cel i warunki stosowania odwodnienia rowami. 2. Czytanie projekr6w budowianych, 4- 

wami 

Elemenry sieci odwadniaja.cej i odbiomiki w6d. wodnienia uiytk6w rolnych. 

- obliczy6 spadki, ncdne dna i g+qbokoici ro- Trasy odbiomik6w i row6w gl6wnych. 

3. Opracowanie projektu budowlanego 

w6w os~claj;teyeh 

odwodnienia lak w dohie cieku decia 

- zaprojeMowaC i sporqdzidzit pprzekr6j podlui- Rozplanowanie szczeg6+owej sieci odwadniajq- row6w: 

ny .i popzecmy rowow zbierajqcych i od- cej. 

- projekiowanie ukladu sieci rowow,

P 

MOM 

-01 ![3shuasuoy op uLzsew a!mla!qo(l -8 

qaLalre!upe~\po A~OMOI 

su ipLufL3erm?suoy mid a!uemouja!o~d -L 

qaXulX3e~oua1! qaLurXaehuasuoy 

3~1d op LU~SBIU 'OMISMBUO~LM 'e~aa!ue810 

'M~MOJ el~e~oua~ 

MOM01 

qaeMol su ua!uaoiun ! dreqs e ~ e ~ d !Ja!S e ~ eu qdu[r(3~moual! q3Xu[L3e~asuoy 

-M?MOJ sup ! dieys az ~qnwelr! ~$a!qez op Xuksem aM!3?9tM ?e~oso~sm - 

!qow!g?o~ a!mmnsn - mpmo~ efjermasuox 

mpm 

'M~MOI e!oe~ouo[>qu~y 0 8 ~uk~~Xud 

~ ~ ~ -01 e!ue~ouo[9pIJ o8ajz XuLz(2~Lud ?!lean - 

-nqqoin a!uemomeldzolj 

me^ 

MOJ 08auzaazld -01 [a3kfe!upe~po !33!5 ![3?1eojdsya a!dera 

-od ! o8airmtpod nroiyaud a!uazp~eld~ eu au(L3ehuasuoy !8a!qm ?e~ouj?[oldez - 

F 

7 

-peMpo MOM01 !aa!s eu qmopnq ef3ehu?suox 

'&aeia!qz ! M O ~ 

-[a!ys~euaip pa!s ~luamala !a!ysleuav !=!s Quamaia ? ~~ozhweil2 - 

-Z3%S !~s08>qp e!iia!meisaz a!oaphods - 

'qqysleualp ~o%!ao~nl a!lre{eu(l 

'qa!ys 

.e!uemouaip Xqosod~ a~o!ayoye[-ouz3!uqaa1 hlaiuwed qa! 

-1euaip ~o%!aolnl 3!upars a!uei?aqo - 

.~?ua~p armpox ?!l?aqO ! a3bmualp Qe!lalem ?emerrzo&ol - 

'ob!qsisua>p n%!mlni o%arna{pod 

-e!uemouarp q3! 

nloqwd a!uazpbods ! s!u~~oryalald - Xqosods m ~ qaXupo~ o ~eyunsols e!uemoln8 

'qa!yueu -an qa.C3k1e8ew&~ ~eiraxa~ eqhsXiaqe1eq3 

-alp !sa!s lipelyn a!ues!do ! a!ue~oujaloid - .a3sjod M R!ireMOUalp qasllod saqa ! uel~ e!mmoualp 

:q~.Ciuo ~01~18 ~!rre~ou 

Bql? q?! Lqosods ?!jeisn ! qaXwo 9118 ~~LUPOM 

-alp o%auejmopnq nujarold a!uemoae~do -1 -01 al~ynpo~d! 3qa@ eu B!ueMoua>p Nv(jdfi MO~~~SOIS e!uemolrSai aqaulod ?!ua=o - 

rruv~ma HJANTOII MOXLAZ~ V W X ~ ~ O M ~ O 

I -qaXalr[e!u I 

111 

-8[am!leyoi qq ! r[a!ys 

-mualp !iMoPnq qaiDnodXl a!uemolde~e - 

'08auemoua~p nu 

-am% z [aMo!rnpua!mod Xpo~ a!uazpe~oidpg 

!sa!s z LPOM !q!uo!qpo ! amoNv(jdp0 &OX 

-faqs~eua~p

4 

Korrystanie z nomogram6w, norm i h- 

strukcji w zakresie projekowania drenowania. 

2 

Iloit wody odsqczonej drenami. 

redn nice i diugoici sqczkow i zbieiaczy. 

Studzienki drenarrkie - pmeznaczenie, budowa, 

dziaianie i dobor typowej budowli. 

* 

okreilif irednicg rurociqg6w drenarskich 

sporqdzit zestawienie s4czk6w i zbieraczy 

poslugiwaC sig katalogiem typowych budowli 

drenarskich 

skorrystaf z n~mogram6w, i instrukcji 

w zakresie proje~owania un;tdze,j drenar. 

skich 

skontrolowat prawidlowoif wykonania ruro- 

Profile zbieraczy. 

ciqgow drenarskich 

sporzqdzat profil roboczy ruroci~u dienarskiego 

zaplanowaf przebieg robot wykonawczych 

dla drenowania gunt6w omych 

Specyfika rob& drenarskich oiaz koiejnobt 

prac prrj dienowaniu. 

Tyczenie sieci drenarskiej, pnekroje robocze 

rowow i zbieraczy. 

Dobieranie technologii wykonania robot 

Maszyny do rob61 drenarskich. 

drenarskich. 

R~cme wykonywanie drenowania 

Uktadanie rurociae6w. - 

Pdqczenie sqczkbw ze zbieraczami. 

Zabezpieczenia mrociax6w przed zamulaniem 

i zaratanicm. 

Zasypywanie rowk6w drenarskich. 

Wykonywanie robot drenarskich sposobem 

beuowkowym. 

Kontiola i odbi6r robot disnarskich. 

Dbjaw, prryczyny i likwidacja us&odzenia 

~ieci drenarskicli. 

Renowacja drenowania. 

Zabiegi agrornelioracyjne. Projehowanie zabieg6w agiomelioiacyjnych. 

zastosowat wia9ciwq techi~ologig i maszyny 

do zabiegow kkonsenuacyjnych i renowacyjnych 

sieci drenacrkiej 

zastosowat zabiegi agromelioracyjne

. . - ", 

- -- 

4 

3 

3. Okreilanie dawki polrwowej i zapotrzebowania 

wody do nawodniki. 

Zapotrzebowanie na wodq do nawodnieri. 

4. Opracowanie uproszczonego projektu 

budowlanego nawodnienia podsiqkowego: 

- projektowanie sieci row6w, nqdnych 

dna, rpadk6w i gl$boko

nych. 

Ogroblowanie mniejszych ciek6w dla ce16w rolniczych. 

Odwodnienie terenow depresyjn~ch. 

Odwodnienie teren6w podtopionych. 

Pmpusty walowe. 

Grawitacyjne i mechanicme odwadnienie zawali. 

Charakterystyka stacji pomp odwadniajqcych tereny 

depresdne i podtopione. 

MELIORACJE LESNE 

Charakterystyka zbiorowiska roilimoici Ieinej. 

Czymiki charakteryzujrlce siedliskowe typy iasow. 

Wplyw lasu na stosunki hydrologicme ziewni. 

wedtug roznych lilyteri6w 

- charakteryzowal urqdzenia wodnomelioracyjne 

stosowane na polderach i terenach 

podtapiwych 

Anaiizowanie dokumentacji piojektowej 

przepustow waiowych i urqdze.5 odwadniajqcych 

tereny depresyjne i pcdtopione. 

Analizowanie dok~imcntacji projektowej 

rnelioracji leinych. 

Pnyczyny, oznaki i skutki nadmiernego uwilgotnienia 

w irodowisku leinym. 

Zabiegi melioracyjne w iasach, odwodnienia i M- 

wodnienia, meiioracje agroteclmiczne. 

- charakteryzowal zbiorowisko roilimoici 

leinej 

- okeilil wplyvi Lasuna stosunl;~ hydrologiczne 

zlltwni 

- rozpomal "admierne uwilgotnienie 

niedob6r wody w irodowisku leinym 

- wskaza~ rodzaj =biegbW mme~ioracyjnych 

zalebogci od przyczyn nadmiaru lub ,,ie. 

doboru wody w siedlisku leinym 

STAWY RYBNE 

Stawy rybne naturalne i snuczne. 

Oddziaiywanie staw6w na stosunki wodne terenow 

orzvleelvch. . * ". 

Odbudowa odwodnionych ir6dpolnych oczek 

wodnych. 

- anaiizowaC oddziaiyvmia staw6w na stosunki 

wodne terenow prryleglych 

I. Analizowanie celowoici odbudowy 

SrOdpolnych oczek wodnych. 

~ ~ k ~ [ i rybnych, ~ ~ j ~ 

- okreilil rnotliwoici odbudowy 4r&ipolnych 

oczek wodnych 

- wybral miejsce odpowiednie do zaioienia 

stam rybncqo

4 

2. Sponadzanie biiansu wodnego obiektu 

stawowcgo. 

3. Opracowanie upioszczonego piojekru 

budowlane~o dla matego gospodarsrwa 

rybackiego. 

- 3 

okreilii: specyfike staw6w o r6mym pm- Podzial funkcjonalny i rozplanowanie staw6w rybznaczeniu 

nych. 

okreilit zapotnebowanie na wodc i gospo- Gospodarka wodna w obiekcie stawowym. 

darowanie niq w obiekach rybackich Doprowadzenie i adprowadzenie wody ze staw6w. 

Ro-d wody w gospodarstwie stawowym. 

rou6inii: parametry technicme rtaw6w Budowle stawowe. 

charaMervzowaC, konstrkcie staw&,, i Charakterystyka technicma staw6w o roinym 

>. 

uqdzen do hodowli r6mych gatunk6w p~emaczeniu. 

postugiwal si~ zbiorem projekt6w typowych 

budowli stawowych. 

konsenvowai: ,,-dzenia i budowle Konsewacja i renowacja stawaw lybnych. 

we I 

1. Analizowanie pnydatnoici iciek6w dla 

celaw rolniczvch. 

WYKORZYSTAME SCIEKOW DO NAWODNlE 

okreilit prrydatnoii: iciek6w do cel6w iol- I Rolnicze wykorrystanie ~. iciekow a wvmoei - ochmny 

irodowiska. 

PrzydatnoiC iciekow do nawodnieh. 

WartoiC, nawozowa i melioracyjna Sciek6w. 

2. Sporqdzanie harmonograrnu nawodnieri 

iciekami. 

3. Analizowanie dokumentacji prajekowej 

nawadnienia 9ciekami. 

Technologia nawodnieri iciekami. 

Harmonogam nawodnie6. 

Dzialanie w6d Sciekowych na glebc i ioiiiny. 

Warunki sanitame rolniczego wykorzystania iclekbw. 

eksploatowai: urqdzenia do rolniczego 

wykorrystania iciek6w

UWACI 0 REALIZACJI MATERIALU NAUCZANIA 

Przedmiot ,,Melioracje wodne" powinien bye realizowany w pracowni przedn~iotowej 

wyposaionej w podstawawe Srodki dydaktyczne. 

Realizacjp progralnu naleiy rozpoczqd od zapoznarlia ucznidw z zakresern cnateriatil w 

poszczegdlnych klasach, sposobem ieaiizacji twiczed orez dostppng literatu1.q zawodowq z 

wkresu melioracji. 

Przyswojenie wiedzy powinno odbywat siq przez obseiwacjp, samodzielne analizowa- 

nie i wyciaanie wnioskdw. Zalccane jest aby ilczniowie zapoznajqc sip z inowyrn lniateriale~n 

koizystali z poznanych w czasie praktyk znwodowych rozwigzad technicznych i oiganizacyj- 

nych. 

W procesie nauczania melioracji wodnych mog4 by6 slosowane ririne metody. Na 

szczegdlnq uwagp zasluguje metoda problernowa, zatecana do realizacji twiczed oraz prac 1 

dokrin~eiltacjan~i projektowymi rdinych obiekt6w oraz katalogami projektdw typowych. 

Podczas iealizacji materiaiu szczegdlnq uwagp naleiy nvrbcit na doktadnq analizp 

ternatdw zwiqzanych z ruchem cieczy, niezbgdnych dla pelnego zrozumienia podstaw hy- 

drauliki cieczy. WiadomoSci te bcd4 podstawq analizowania zjawiska pizepi)Rvu cieczy w 

iowacli otwatiych, rurociygach drenaiskich i deszczownianych. 

Podstnwowe rnaczenie w ksztaitowanii~ un~icjgtnoSci ma realizacja dwicze6 podanych 

w programie nauczania. Pelnq reaiizacjp programu zapewni prowadzenie twiczed w dwu gru- 

pach. Poniewat udziaf Cwiczeri w treiciach programu stanowi okolo 50%. przewiduje sip po- 

dziat na lekcje i dwiczenia. ~wiczenia projektowe z zaluesu odwodnieri oraz nawodnienia 

podsi~kowego powiniiy zawierat: 

czpSC opisowo-obliczeniow;~ 

rnapp sytuacyjno-wysokoSciowgz siecig urydzeii, 

, przekroje podhrZne i poprzeczne, 

zestawienie budowli, 

lysunek budowii typowej ptzystosowanej do olueSlonyc1~ wamnkdw, 

lharmonogram rozrzqdu wody dla nawodnien. 

~wiczenie projektowe dotyczkce gospodaistwa lybackiego powinno by& wykonane dla 

gospodarstw o malej powierzcimi. 

Przy realizacji 6wiczenia piojektowego z zaluesu deszczowni nalezy d42yC do koreia- 

cji z przedmiotem technika sanitama, w ramach ktirrego realizowany jest projekt sieci wodo-

ciuowej. W ramach melioracji wodnych nalety wykonat Ewiczenia w zakresie doboru zra- 

szaczy, obliczenia iloSci nawodniefi, zapotrzebowania wady, ilodci zraszaczy oraz zestawieii 

armatury dla danego schematu instalacyjnego. 

Przy realizacji Cwiczeli projektowych z melioracji wodnych naleiy stosowai pelnq 

karelacjp z innymi prredmiotami zawodowymi. 

Projekty standardowego wyposatenia pracowni w Srodki technicme oraz zestawy ma- 

terial6w dydaktycmych zostanq przygotowane w odrpbnym tiybie i stanowit bed* oddzielne 

opracowania. 

I. Podrpczniki i ksiq2ki pomocnicze dla ucznia 

a, podrpczniki 

- podrgcmika brak 

b, ksi@ki pomocnicze 

LITERATURA 

- Jarosz A,: Hydraulika. Hortpress, Warszawa 1995 

Aktualizowane zestawy dopuszczonycl~ do utytku szkolnego podrpcmik6w stanowiq 

odrpbne opracowania. 

2. Podrpczniki, poradniki i inne ksiq2ki dla nauczyciela 

- Brandyk T.: Podstawy regulowania uwilgotnienia gleb dalinowych. Wyd. SGGW, Warszawa 

1990 

- Czyiyk F.: Wpbw wieloletnich nawodnieti Sciekami na glebp, wody guntowe i rodliny. 

IMUZ, Falenty 1994 

- Dzieiyc J.: Potrzeby wodne roilin uprawnych. PWN, Warszawa 1989 

- Jeznacb I., Pierzgalski E.: Systemy mikronawodnieii, a warunki przyradnicze i Srodowi- 

skowe. Wsp6lczesne problemy melioracji. Wyd. SGGW, Warszawa 1993

- Jedryka G.. Mosiej K.. Sokolowski J.: Teclmologia drcnowania. PWRiL, Warszawa 

1988 

- Olszta W., Zawadzki S.: WtaSciwoSci relencyjtie gleb, tnlctody ich okieSlanin ol.nzspo- 

soby wykorzystaoia w melioiacji. IMUZ, Fslenty 1991 

- Pi. zb. pod red. J. Sakalowskiego: Technologia i oiganizacja iobht wodno- 

meiioracyjnych. Wyd. SGGW, Warszawa 1991 

- Pr, zb. pod red. P. Procl~ala: Podstowy melioracji iolnych. 1. I i 11. PWRiL.. Wal.szawa 

1986 

- Sokolowski J., Zbikawski A.: Odwadnietlia budowlane i osiedlowe. Wyd. SGGW. 

Warszawa 1993 

Literatura powima by6 aktualizowana i uzupetniana przez nauczycicla przcdmiotu w 

konsultacji z nauczycielem-doradcq rnetodycznym i nauczycielem-konsultantesn z Centrum 

w Brwinowie.

MINISTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI ~YWNOSCIOWEJ 



TECHNIKA SANITARNA 

ZAWOD: TECHNIK INZYNlERll SRODOWISKA I MELlORACJl 311[19] 


77

Autor: 






rngr ini. MAtGORZATA RAMATOWSKA 

rngr ini. WtODZlMlERZ ZAJ4CZKOWSKI 

mgr ini. Jolanta Sternpurska - Zespot Szkat Technicznych w Gospodarce Zywnosciowej 

w Toruniu 


05-840 Biwin6w ul. Pszcreliriska 99 


centrals: 0-221 729-66-34 (do 38), 729-59-03 (do 05) 

fax: 0.221 729-72-91 



LP. 

Dziai 

Oiientacyjna liczba godzir 

TiSpod I Spol 

/I / Schematy wodociilg6w I 3 l 2 

11 

I11 

IV 

V 

VI 

Vll 

VUi 

IX 

X. 

XI 

XI1 

XIE 

XN 

XV 

XVI 

XVII 

XVDI 

XIX 

: XX 

Zapotnebowanie na wodc 

Ujgcia wody 

Magazynowanie wody 

Pompy i pompownie wodociagowe 

JakoSC, wody 

Uiz;tdzenia do uzdatniania wody 

Sieci wodociilgowe 

Instalacje wodocilgowe w budynkach i zagrodach 17 

Instalacje kanalizacyjne 15 

Ochrona w6d 8 

Systemy i uklady kanalizacji 8 

Sieci kanalizacyjne i pompownie iciek6w I2 

Budowa, eksploatacja i konserwacja sieci kanaliza- 

cyjnej 

Lokalne systemy unieszkodliwiania iciek6w 

Eksploatacja matych oczyszczalni Sciek6w 

Oczyszczalnie pnydomowe 

Sanitacja gospodarstw wiejskich 

Eksploatacja wztdzen wodociagowych 

Technologia unieszkodliwiania odpadow 


TISpod - kl. Ul - 10'2 godziny, kl. N - 85 godzin i kl. V - 90 godzin 

Spot - sem. I - 60 godzin, sem. i3 - 28 godzin, scm. DI - 64 godziny 

i sem. N - 72 godziny 

Razem 

W szkotach dla doroslych (w systemie dziemym, wieczorowym i zaocznym) wyiniary 

1 

godzin pnedmiotu ustalone w planach nauczania dia cyklu nauczania dzielone sa, odpowiednio 

na te same lata nauki co w szkoiach dia mtodziee. 

12 

25 

28 

277 

12 

18 

24 

224

.- 

3 

4 

Montai uzbrojenia na sieci. 

6. Rysowanie sciiemaiaw rnontaiowych y- 

Technologia wykonania sieci zewnqtmej. zl6w z uzbrojeniem. 

Ekspioatacja sieci wodociagowej. Bhp. 7. Planowanie robot vqkonawstwa sieci. 

8. Dobieranie materialbw i metod do likwida 

I / awarii sieci oiaz do jcj konsenuac'i. 

2 

- wykonat schematy montaiowe wqd6w 

- dobrat materialy i rnetody wykonania 

i konserwacji sieci wodociaowej 

1 

i 

M 

1. Dobieranie typu pzyjqcza domowego. 

2. Wykonanie ryrunku izometiii rnalej instal; 

wodocieowej. 

3. Obliczanie pzepkywbw w instalacji i dobC 

Srednic z nomagram6w. 

4. Obliczanie strar cihienia. 

5. Dobieranie hydioforu. 

6. Dobieranie materialow i sposob6w wykon 

nia instalacji. 

Projekrowanie i wykonanie prryt~cza domowego. 

Instaiowanie wodomieza. 

Oblicmie instalacji wodociagowej. 

Rodzaje mi i lqcmikbw do wykonania instalacji. 

Wymagania i badania techniczne prry odbione 

instalacji. Bhp. 

- zaprojektowat insfalacjq wodocia~owq 

budynku mieszkalnego i zagiody 

- crytat dokumentacjq projektawqinstalacji 

w budynku 

- dobra6 materiat~ i metodp wykonania instalacji 

wodoci~owej 

INSTALACE KANALIZACYJNE 

Elementy instalacji kanalizacyjnej. 

Rury i ksztaltki kanalizacyjne oraz uzbrojenie 

prrewodow. 

Prrybory sanitame. 

Zasady projektowania instalacji kanalizacyjnych: 

sanitamej, deszczowzj oraz duainej. 

Technologia wykonania instalacji kanalizacyjnej 

(monta'i i odbi6r). 

Obliczenie hydiauliczne i technologia wykonania 

prrykanaiika. 

X 

1. Czytanie dokumentacji projektowej instals 

kanalizacyjnej w budynku mieszkalnym. 

2. Projektawanie romieszczenia pionow 

i pzewodbw odpiywowych oraz wykanan 

ryrunk6w 

3. Dobieranie 9rednic pizewod6w na podstas 

normy, obiiczed i nornogiamil. 

- czytaE. dokumentacjq projekrowqinstaiacji 

kanalizacyjnej 

- wykonat dokumentacj$ prajektow4 prostej 

instistalacji kanalizacyjnej 

- zorganizowat piace wykanawcze inrtalacji 

kanalizacyjnej

. -- 

2 - I 3 I 4 

BUDOWA, EKSPLOATACJA I KONSERWACJA SIECl KANALIZACYJNEJ 

- zorganizowat roboty w zakresie technologii Roboty ziemne w kanalizacji. 

1. Planowanie rob6t prrygotowawczych pned 

wykonania sieci kanalizacyjnych 

Technologia ukladania rur w wykopie i wy- wykomniern wykopu. 

konanie studzienek kanali~acyjn~ch. 2. Dobieranie sposob6w urnocnienia wykopow, 

Beqkopowe rnetody ukiadania kanalow. . wykonania podioia, ukladania iur i badaii 

Pr6by szczelnoici kanal6w i zasypywanie sieci przed odbiorem. 

wykop6w. 

3. Wybieranie sposobu czyszczenia bnal6w. 

Wyrnagania i badania technicmeprzy odbio- 4. Wybieranie metody badaii, napraw i pomiam 

kandow. 

row na czynnej sieci. 

- prowadzit eksploatacje oraz Ekploatacja i konsenvacja sieci oraz pompowni 

iciek.w pmpisami bhp powni iciek6w. Bhp prry budowie kanal6w 

i eksploatacji sieci orazpompowni. 

LOKALNE SYSTEMY UNIESZKODLWIANIA SCIEKOW 

- obliczyt ladunki i irednie ste2enie zanie- Ladunek zanieczyszcze~i i steienie zanib 1. Obliczanie iadunk6w i irednich stqie6 zanieczyszcze6 

w Sciekach 

czyszczen w Sciebch. 

czyszczeri zanieczyszczen w iciekach byto- 

- czyiat dokumenfacje projektowq urzqdzeti Uqdzenia do mechanicmego oczyszczania wo-gospodaiczych i pnemyslowych. 

do oczyszczania iciekdw 

iciek6w. 

2. Obliczanie podstawawych wymiarow krat, 

- obliczyt podstawowe wyrniary unq&eeri do Uqdzenia do biologicmego oczyszczania piaskownikow i osadnik6w. 

oczyszczania Ociekow 

SciekOw w wamnkach naturalnych. 

- dobra6 wdzenia do oczyszczania 9ciek6w Zbia biologicme uaszane i sptukiwane oraz 3. Obliczanie niezbednej powienchni teienu dla 

i oczyszczalnie kontenerowe 

tarczowc i torfowe. 

oczyszczalni p6haturalnych. 

- charakteryzowa6 rnetody p&aturalne Meioda osadu czynnego - uklady nisko i wy- 4. Czytanie rokych schemat6w technologiczoczyszezania 

iciek6w 

soko abciqione. 

nych aczyszczalni biologicmej. 

- poi6wna.t efekrywnoiC i6inych typ6w 

c~rkulac~jne. 

oczyszczaini kontenerowych 

Ukiady porcjowe osadu czynnego - SBR. 

- czytat dokurnentacje piojektowq urqdzen Etapy pnerobki osad6w Lieko~ch : 5. Analizowaniz schemaru iechnolagicznego 

do pnei6bki osad6w hiekowych 

unieszkodliwianie, miejszanie objDoici i gospodaiki osadowej oczyszczalni icie- 

- charakteqzowaC uqd-~enia do iienowej ostatecme zagorpodarowanie. 

kow. 

i benlenowej stabilizacji oradow icieko- Procesy i urqdzenia do tienowego i benle- 6. Analizowanie zalet i wad tlenowej oiaz 

wych 

nowego unieszkodliwiania oradow. 

benltnowej rtabilizacji asad6w. 

1 

XIV 

XV

OCZYSZCZALNIE PRZYDOMOWE 

rouohiac urqdzenia stosowane w oczysz- Zarada dzialania r6hych typ6w oczyszczalni 1. Analizowanie zataieh do piojektu pnydoczalniach 

pnydornowych iciek6w dla domow jednorodzinnych. mowej oczyszczalni iciek6w. 

zaprojektowat uqdzenia do oczyszczania Czytanie dokumentacji projektowych oczye- 2. Dobieranie typu oczyszczaini iciekbw i jej 

Sciek6w na potmby budynku jednorodzin- czahi przydornowych. iokalizacji: 

nego Zasady projektowania i doboru oczyszczalni - urqdzenia gruntawe 

prowadzit prace wykonawcze z zakresu pnydomowych. - oczyszczahia ro4iinna 

oczyszczalni prrydomowych Technologia wykonania oczyszczalni prry- - oczyszczahia kontenerowa. 

domowych. 3. Dobieranie urqdzeii oraz oczyszczalni konzastosowa6 

biologicme prepaiaty do Eksploatacja i konsewacja oczyszczalni tenerowej z katalopu wzorcowych rozwiqzah. 

oczyszczania iciek6w przydornowych. 4. Planowanie realizacji projektu oczyszczalni. 

Biopreparaty do oczyszczania iciekbw. 

I"' 

SANITACJA GOSPODARSTW WlEJSKICH 

zaprojektowat kornpostownik, gnojowniq Kryteria i wskahik wyboru terenu do lob- 1 Analizowanie rnirjrca pod budowe urzqdzeh 

oraz silos na paszq kiszonkowq lizacji una.dzer5 sanitamych. sanitamych w gospodarnwie. 

prowadzit wykonawstwo uwdze6 do sa- Schematy ronviqzan silos6w i kornpostowni- 2. Dobieranie gnojowni z album~i romiqzah 

nitacji czeSci produkcyjnej zagrody kow. wzorcowych. 

3. Wykonanie rysunk6w siloiil i komportownik2 

.. . . 

. . .- -. 

jqcyrn i modernizowanym Instalowanie odielaziacza na ujpciu. I Projektowanir iernontu i modernizacji instadobrat 

ponlpe z katalogu omz spos6b jej Sterowanie pracqpornpy. lacji wodociagowej zasilanej ze studni wiersterowania 

i regulacji Wyrniana lub remont wodomierra. conej. 

dobra6 qdzenie do lokalnego podnosze- Urqdzenia do lokalnego podnoszenia wody. 2 Projektowanir rozbudowy instaiacji zasilanej 

nia wody z sieci wodociagowej. 

dobiaf rnateriaty do iernantu i madernizacji Pnerobki instalacji. 

instalacji


Przedmiot teclhnika sanitama opiere sic na wiadotnoSciach nabytych przez uczni6w na lek- 

cjach pizedmiot6w ogblnoksztalcqcych i innych pizedmiotbw zawodowycli. Rcaiizacjo przediuiolu 

powi~a umotliwit uczniom zapoznanie z zagad~iieniami zwiqzanymi z gospodarkq wodno- 

Sciekowq i odpadowq na obszarach wiejskich. Zagadnienia te stanowiq podbudowp dalszego sa- 

modziclnego doskonalenia zawodowego. 

Tabeia podzialu materiaku oauczania zawiera wykaz dzial6w programowych oraz orienta- 

cyjnq liczbp godzin na ich realizacjp. Nauczyciel moie zmienit zar6wno kolejnaSC jak i liczbp 

godzin przemaczonych na realiwcje poszczeg6lnych dzial6w. Nalety pamietaf,, ie godziny do 

dyspozycji nauczyciela nie moga. by6 przeznaczone na powtbrzeoia materiatu ani na sprawdzimy. 

Powinny by6 wykorzystane na realizacjp treSci ksztatcenia nie objptych prograniein nauczania 

pnedmiotu a wynikajqcych z rozwoju nauki i techniki, w tym nowe ronviqzania techniczne, tech- 

noiogiczne, ekonomicme i organizacyjne. Ucmiowie powinni korzysfad z literatury iachowej, 

czasopism, katalog6w i album6w rozwiwii typowych. 

Ze wzglpdu na szeroki zakres materiah z techniki sanitamej zaleca sip stosowanie nowo- 

czesnych metod nauczania, w tym pogl+dowq piezentacje nowego materialu w oparciu o modele, 

plansze, foliogramy, poshgiwanie sip prostymi i zloionymi pytaniami w trakcie kiasowej dyskusji 

oraz planowanie samodzielnej pracy ucmia. CzpSC materialu nalem realizowaC w formie fwiczen. 

Nauczanie pizedmiom powinno odbywaf, sip w odpowiednio wyposaionej pracowni przedmioto- 

wej. 

W realizacji program" nauczania szczeg6ln+ uwagp nalety zwracab na ubztakowanie po- 

staw proekologicznych oraz etyki zawodowej a takte na wdrotenie nczni6w do przestrzegania 

przepis6w bezpieczelistwa i higieny pracy. 

PODSTAWOWF SRODKI DYDAKTYCZNE 

Projekty standardowego wyposaienia ~racowni w Srodki techniczn~ oiaz zestawy rnatcria- 

I6w dydakcjcmych zostanqpnygotowane w odrpbnym trybie i stanowit bqdq oddzielne opram- 

ynia.

I. Podrecmiki i ksiq&i pomocnicze dla ucmia 

a, podipcmiki 

- podipcmika brak 

LITERATURA 

b, ksittki pomocnicze 

- GrochowiczE., Korytkowski I.: Ochrona pwrody i w6d. WSiP, Warszawa 1996 

- Jaiosz A.: Hydraulika. Hortpress, Warszawa 1996 

Aktualizowane zestawy dopuszczonych do uzytku szkolnego podrecmik6w stanowiaod- 

r~bne opiacowania. 

2. Podrcczniki, poradniki i inne ksiq&i dla nauczyciela 

- Cywi~iski B., Gduia S., Kempa H., Kurbiel J.: Oczyszczanie Sciek6w, t. I i n. Arkady, Ww- 

szawa 1988 

- Hartma~ :Biologiczne oczyszczalnie Sciek6w. Wyd. Instalator Polski, Warszawa 1996 

- Heidrich Z., Tabernacki I.: Wiejskie oczyszczalnie Sciek6w. Arkady, Warszawa 1989 

- ~eidrich Z.: Wodociagi i kanalizacja. cz.1. WSiP, Warszawa 1989 

- Jnwestycje komunalne w ochronie Srodowiska. Poradnik inwestora cz.1-4. NFosIGw, War- 

szawa 1995 

- Kowal A,: Oczyszczanie wody. Arkady, Warszawa 1997 

- Kowai A,: Podstawy projektowe system6w oczyszcwia wed. Politechnika Wroctawska, 

Wroclaw 1986 

- Kurbiel I., Biernacka: Usuwanie ze Sciekirw nviqzk6w biogennych. Wyd. Instytutu Ochrony 

Srodowiska, Warszawa 1992 

- Osmulska-Mr6z: Lokalne systemy oczyszczania Sciek6w. Instyhlhl Ochrony ~rodowiska, 

Warszawa 1993 

- Pr. zb.: Album wzorcouycl~ ronvi@ odprowadzania i unieszkodliwiania Sciekbw bytowo- 

gospadarczych z wiejskich gospodarshv zagrodowych. IMUZ, Falenty 1990 

- PI, zb.: Wodociagi i kanalizacja .Poradnik. Arkady, Warszawa 1991 

- Roman M.: RoSlinne oczyszczalnie Sciek6w. MOSZN~L. Warszawa. 1995

- Sikorski M.: Wzorcowo ionviyzania sanitacji zagrdd wiejskich. Wyd. ODR w Pizysieku 

1996 

- Szpindoi A.: Zaopatrzenie w wodq i kanaliracja osiedli wiejskich. Arkady, Waiszawa I992 

Literatura powima by6 aktualizowaf~a i itzupel~iiana pizez nauczyciela przedmiotu w kon- 

sriltacji z nauczycielern-doradc* metodycmym i nauczycielem-konsuitantem z Centrum w Bwi- 

11owie.

MINISTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI ~YWNOSCIOWEJ 


311[19] 

MRiG2 2912.1998 


PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO 

ZAWOD: TECHNIK INZYNlERIl SRODOWISKA I MELlORACJl 311[19] 


92

KRAJOWE CENTRUM OSWIAN ROLNICZEJ 

DYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZYK~SKI 

PRACOWNIA PROGRAM~W I POORcCZNIK6W 


Koordynacja prac programomych i opracowanie redakcyjne: 

mgr ini. MARIA MAJEWSKA 


Autor: 

rngr ini. Henryk Tabgcki - Krajowe Centrum Oswiaty Rolniczej w Bwinowie 

Q Copyright by KCOR Bwinow 1998 


05-840 Bwinow ul. Pszczeliliska 99 

Telefony: sekretariat: 0.221 729-59-37 

centrals: 0-221 729-66-34 (do 38), 729-59-03 (do 05) 

fax: 0-221 729-72-91 



LP. 

Dzial Orientacyjna iiczbe godzin 

TlSpod 1 S~ol 

I I I 

1 / Zasady ruchu dragowego 

I I lo I lo 1 

111 

Technika kierowania i obshiga pojazdu 

Przedlekarska pomoc ofiarom wypadk6w 

dt.0gowych 


TISpod - kl. I11 - 34 godziny 

Spol -sem. I - 20 godzin i sem. 11 - 14 godzin 

W szkoiach dla dorostych iw systemie dziennym, wieczorowym i zaocznym) wymiary go- 

dzin przedmiotu ustalone w planacli nauczania dzielone s8.odpowiednio na te same lata nauki ca w 

szkolach dla rnlodziety. 

Razem 1 34 1 34 

5 

14 

5 

14


Jcdnym z podstawowych eleilient6w wymaganych od kandydatow do uzyskania prawa 

jazdy jest opanowanie przepisow mchu drogowego. ZnajomoSC przepisdw, jak rdwniei icisle ich 

przestrzeganie, jest podstawowym warunkiem bezpieczensrwa iuchu drogowego. Nauka przepi- 

s6w jest przedmiotem doSC trudnym, zar6wno dla nauczajqcego jak i uczwego sip, poniewai 

kandydat na kierowcp musi przyswoit sobie wieie okreileli, pajpd, zasad, nakazbw, zakazow i 

obowiqzk6w oraz uiwiadomie je sobie i bezbl~dnie stosowaC w piaktyce. 

Realizujqc ppnedmiot nalety wpajat uczniom znaczenie dyscrpiiny zawodowej kierowcy, 

przestrzeganie zasad bezpieczelishva ruchu drogowego, kuitury jazdy, ograniczonego zaufania 

oraz kuitury technicznej jako czynnika ogdlnego bezpieczelistwa. Nalety rowniei uiwiadomie 

aspekry fizjologiczne i psychiczne wykonywania funkcji kierowcy oraz przekonanie o koniecz- 

noici ciaglego doskonalenia zawodowego. 

Nauczanie przedmiotu "Przepisy ruchu diogowego" odbywa sip w formie lekcji i Cwiczeli. 

W procesie nauczania zaieca sip stosowanie metod aktywizujqcych, ktdre bpdq mialy w ph "a 

efektywnoSC i skutecznoit nauczania. Kaida jednostka lekcyjna powinna by6 przemyilana pod 

wzglpdem rnetodycznym i oparta na odpowiednio dobranych Srodkach dydaktycznych. Metody 

stowne nalety ilustrowat filmami, przevoczami i tabiicami poglqdowymi. 

Duie znaczenie ma realizacja Cwiczeli zawactych w programie nauczania. Ponvalajq one 

lepiej zrozumieC zagadnienia oraz majqduiy w p h na utrwalenie wiadomoici, jak rdwniet wy- 

kszlatcenie umiejprnoici i wykorzystanie ich w prakfjcznym dzialaniu. 

Wiadomoici z przepisdw mchu drogowego muszq by6 trwate. Aby ten cel osi;lgntt, 

szczegbinp uwagp naiety zwr6cit na powtarzanie i utrwalanie materiah. Powiarzanie i utnuaia- 

nie musi mieC r6iny charakier, w zaietnoSci od celu jaki nauczyciel chce osi;lgnq&. Dobre efekty 

moina osiagnqb stosujqc spiawdziany testowe. Pozwolq one na oswojenie sip z formq stosowanq 

r6wniei na egzaminach palistwowych.

npzerod m?ruz!rreq3am a!uefe!zp ! emopnq euloSo - 

Lpze( owsuazaa!dzaq eu qsL~b[erni(jdn\ o!upai~odzaq uazphn arno8qsqo !3~ouuXz3 - 

npzeiod u!uazesodh z ~ !ue~s~~oy Lpessz - 

em3!wbuoya - 

M q3Luz3X1)lerd lpe!33[~~ eu pmoz!jeai azyel euzour qe!zp o8a1 z e!ua!upe8ez alpuja!N 

ale!zp 

.(eys!mopoly euonpo) npzejod ~[acleoldsya 

.mppzejod Blaeieoldsya ! Baopnq z ruLuazB!~z

- zasady kierowania pojazdem, 

- podstawowe czynnodci konlrolno-obslugowe. 

- zasndy udzielnnis polllacy przedlekarskicj, 

c) lcksty nk0w prawnycli r. mkieso iiich~i drogowego i waiilnk6w uiywnnia pojilzd6w." 

Projekty standaidowego wyposaienia piacowni w Srodki techniczno oraz zestawy mate- 

rialhw dydaktycznych zostanq przygotowane w odrpbnyni trybie i stanowie bpdq oddzielne opra- 

cowania. 

1. Podrpczniki i ksiqiki pomocnicze dla ucuiia 

a. podrpcmiki 

- podrpcmika brak 

b, ksitiki pomocnicze 

LITERATURA 

- Kodeks drogowy. Zrzeszenie Prawnik6w Poiskich, Warszawa 1998 

Aktualizowane zestawy dopuszczonyci~ do uzytku szkolnego podr~cznik6w szkolnych 

stanowitodrpbne opracowania. 

2. Podrpczniki, poradniki i h e ksiqiki dla nauczyciela 

- Prawo jazdy. Pytania testowe ABT. Grupa WAGE, Warszawa 1998 

- FijalkowskiT.: Kodeks diogowy WGP, Warszawa 1998 

Literatuia powiilna bye aktuaiizowana i uzupdniana przez nauczyciela przedmiotu w kon- 

sultacji z nauczycielem-doradc melodycmym i nauczycielem-konsuitantem z Centrum w Blui- 

nowie.




PODSTAWY EKONOMll 

WARSZAWA 1998 BRWIN6W 

100

Autor: 


DYREKTOR: dr int. TOMASZ SKRZYCZYNSKI 

PRACOWNIA PROGRAM~W I PODRSCZNIK~W 



rngr ELtBlEiA TRZCINSKA 

prof, dr hab. Katarzyna Duczkowska - Szkola G16wna Handlowa w Warszawie 

O Copyright by KCOR Bwin6w 1998 

Krajowe Centrum OSwiaty Rolnicrej 

05-840 Bwin6w ul. Pszczelihska 99 


centrala: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0.221 729-72-91 

Druk: KCOR w Blwinowie

I 

I1 

111 

IV 

V 

V1 

'VII 

V111 

IX 

MySlenie ekonoiniczne 


PODZIAL MATERlALU NAUCZANIA 

Podstawowe pojqcia gospodarki rynkowej 

Picniqdz jako kategoiia ekonomiczna 

Przedsicbioishvo w gospodarce rynkowej i jego kosay 

Rynki czynnikdw produkcji 

Rynek pienieino - kredytowy 

Cykle gospodarcze 

Rola paiistwa w gospodarce rynkowej 

Gospodarka rni$dzynaroduwa 

1 Razem 

TISpod - ki. 11 - 76 godzin, ki. tU - 68 godzin 

Spol - sem. I - 60 godzin, sem. Il - 42 godzuiy 

Orientacyjna liczba sodzin 

VSyod Spol 

W szkolach dla doroslych (w systemie dziennym, wieczorowyn i zaocznym) wymiary 

, godzin przedmiotu ustalone w planach tnauczania dla cyklu nauczania dzielone sa, odpowiednio 

na te same lata nauki co w szkoisch dia mlodziety. 

2 

28 

6 

IS 

24 

14 

12 

16 

10 

14 

144 

2 

20 

4 

12 

16 

10 

9 

12 

7 

10 

102

'![3ynpo~d ~qyp015 - 

:~p?jui[r alezpo~ a!33[0d 

'nlei!d~y - 

.~~~o!~$ouBM ~ya!ded - 

'!jadwnsuoy ~ oypo~? - 

"Y 

-vh eu ~olauued e!uemoq3a ?!lsaqo 

M?YU~ a~ezpO1 ?!u:e[h ! ?!~TGOJ~OI 

~4ntsn 

'ie~oi 'yauh :e!a3!od ?eMo!ugapz 

-nyui[r su ]o!mpod oyejamomop o~lsiepodso~ 

'nyuh eu ]o!mpod Au(o2az3zs oye[!auaumsuox 

'hopoqiyd - 

'hounq - 

'held - 

smamnsuoy yauh 

! eiuampoid yaiih :~!3ajod j!~?e[h

Cena 

- zdefiniowat pojqcie ceny w gospodarce Elastycznoit cenowa - popyt elastyczny , popyt 3. Obsewowanie cen targowkkowychwyrynkowej 

SaYUmY. branych rowai6w i analizowanie czynni- 

- objainii wpiyw ceny na podaz i popyt Elastycznoit dochodowa. k6w powodujqcych ruchy cenowe. 

- objainit warunki ksztattowania siq cen Autornatym rynku. 4. Wyszukiwanie towarow o: 

przy niedostosowaniu popytu do R6wnowaga rynkowa i cena r6wnowagi. - wysokiej elastycznoici cenowej, 

e Miary elaSycmoSci. - wysokiej 1 niskiej elasrycmoici do- 

- objainit reakcje popytu na cenq i do- chodowej. 

ch6d 

Konkurencja 

- wyjaSniC mechanim konkurencji w Kohrencja cenowa. 

gospodarce wolnokonkuencyjnej i Konkuencja niecenowa. 

rnonopolistycmej 

Roinice rnicdzy wolnqkonkurencjqa monopolem. 5. Analizowanie rynkbw na ki6rych istniej, 

- rovirmii instrurnenty walki konkuren- 

konkurencja cenowa i niecenowa. 

cyjnej w gospodarce wolnorynkowej i 

vnonopoluowanej 

- wyjainii mechanim, przyczyny i skuki 

konkurencji wewnqta i rnicdzy ga- 

Iqziami 

I 1 

PIEWDZ JAKO KATEGORLA EKONOMICZNA 

I I 

- wyjahit istotq i funkcje pieniqdza Wartoit Uytkowa pieniqdza. 

. Analizowauie przykladbw, w k6rych 

- wyjainit r6bice micdzy banknotem a Pieniqdzjako rniernik waaoici. 

pieniadz peini r6be funkcje. 

pieniqdzern papierowyrn 

Pieniqdzjako kodek cyrkuiacji. 

Pieniqdz jako irodek piatniczy. 

Pieniqdz irodek tezauryzacji. 

Pienit& iwiafowy.

2. Analizowanie sytilacji, w ktdiych wystzpuje 

roina sila nabywcza pienitdm. 

Pavet. 

Skala cen, sila nabywcza. 

Denominacja, deprecjacja. 

Dewaluacja, rewaluacja. 

hflacja, deflacja, stagflacja. 

zdcfiniowat pojscia: pavet, rkaia cen, 

siia nabywcza, denominacja, deprecjacja, 

dewaluacja , rewaluacja, inflacja, 

deflacja, stagflacja 

I 

PRZEDSIEBIORSTWO W GOSPODARCE RYNKOWEJ I LEG0 KOSZTY 

Podobieirtwa i r6inice miqdzy: 

- firmami wlasnobci indywidualnej. 

- fimami rodzinnymi, 

- spirtkami, 

- korporacjami. 

charaltreryzowat podstawowe typy 

padmiotirw w gospodarce rynkowej ze 

wglcdu na spos6b zarqdzania i formy 

wlasnoici 

wynlienit formy oiganjzacyjne mom- 

poli 

okreilit pojpcie i rodzaje kosn6w w Pojpcia i definicje: koszt (staly, zmienny, catkodzialalnoici 

firmy osieajtcej 

pmdsipbiorstwie 

wily. pnecistny, ka6cowy). prz~chod @necistny, 

rjsk pneciq,y i nadwcmjny. 

wyja4nit miennoii kosn6w w kr6t- kraicowy, calkowity), zysk bneciptny, kraricowy, 

kim i dhigim okresie 

nadzwyczajny, calkowity). 

wyjainit rnechanim r6wnowagi Rirwnowaga pmdsipbiorshva i galpzi. 

pnedsipbiorshva w wolnej konkurencji Optimum technicme i ekonornicme. 

i w monopolu 

objainit rnechaninn r6wnowagi gal$ziowej 

RYNKI CZYNNIKOW PRODUKCJI 

I I 

Rynek pracy 

zdefmiowat pojqcia: praca, podai pra- Kapital ludzki. 

I. Analizowanie lokahego rynku pracy. 

cy, popyt na pracq, i6wnowaga na y- Rodzaje beuobocia: (frykcyjne, koniunkt~malne, 2. Analizowanie kaszyka d6bi, okre8lajqceku 

piacy, beuobocie, piaca 

strukturahe, technologicme, &ye). 

go indeks kosztow utrrymania.

3. Analizowanie zjawiska beuobocia w Pol 

- rououlih fonny i systemy ptac Placa minimalna, realna, nominalna. 

Indeks kosnow utrzymania. 

Placa za czas i za akord. 

Placa naturalna i pienipina. 

Placa bezpoSrednia i po9iednia. 

Rynek kapitalu 

- zdefiniowad kapital: pop9 i podat ka- Kapital produkcyjny. 

pitalu 

Akurnulacja piewotna. 

- rozroiniC czynniki ksztahuj;lce wyso- Akumulacja kapitalu. 

4. Analizowanie przyklad6w wyst~powanis 

koiC akumulacji w procesie reprodukcji Reprodukcja zwqiona . prosta i rozszerrona. reprodukcji prostej, nvqionej i iozszerozszerzonej 

i koniecznoi' akumulacji Tendencje w dziedzinie stopy akurnulacji. 

aonej. 

- wyjaSniC procesy koncentracji i centm- 

5. Analizowanie przyklad6w Swiadcqcych 

lizacji kapitalu 

o procesach koncentracji i centralizacji 

kapitalu. 

Rynekziemi 

- zdefiniowat pojqcia: gwty marginalne Grmty marginaine. 

6. Okreilanie sposob6w zagospodarowania 

w rolnictwie, renta pruntowa, cena Cena ziemi. 

dzialek rnarginalnych. 

ziemi 

Agrobiznes. 

7. Analizowanie rnechanizmii ksnahowania 

- ohei]i~ cechy i fomy proces(lw km. htegracja pionowa w oparciu 0: 

sip cen ziemi. 

cemracji w rolnictwie - konnakt (urnowa), 

8. Analizowanie pizykladow firm integruj;l- 

- okreilie techniczne, ekonomiczne i - ~lasn0% 

cych sip z rolnictwem papizez konirakt i 

spolecme aspekty integracji ~ionowej i - na bazie prawa. 

wlasnoiC. 

poziomej 

Wptyw integiacji pionowej i poziomej na spos6b 

I luiytkowania ziemi rolniczej. I 

VI / RYNEK PIENISZNO - KREDYTOWY 

I I I 

- okreilil przyczyny wyodrpbniania siq Kapital pozyczkowy (finansoy). 

1. Anaiizowanie meclialiizinu kracji pieniqkapiialu 

pozyczkowego 

Stopa piocentowa. 

dza pnez baitki. 

106

- okreilic mechaniu~~ i zasady dzialmia 2 

3 

4 

- zdrfiniowat kapitaljako wlasnoil i Roduje Irredyt6w. 

2. Analizowanie mechanizmi~ krnahowania 

jako funkcjq 

Wklady klient6w bank". 

sic stop procentowych. 

- okreili~ kategorie procenttl 

Prefereacja piymoici. 

- objainit system baikowy i mechanim Iloii: pieniqdm w obieon. 

kreacji pienitdza przez banki 

System iezew obowiqzkowych. 

- 

Operacje otwaitego rynku. 

- charakteryzowai. System Rezenvy Fedeialnej 

- analizowai. rynek papierow warioicio- nynek papiei6w waitaiciowych. 

3. Rou6inianie papierow wano4ciowych, 

wych 

acena ich roli i maczenia na rynku. 

- wykazat r62nice miedzy: akcjqa obli- c, rynkowa =kcji i obligacji. 

gacjk kunem akcji i obligacji 

~ i d papier6w d ~ wanoiciowych, banki, instpi. 

instytucji finansowych cje ubezpieczeniowe. 

I I I 

1 

I I 

I I I 

- objainit cyklicmy rozw6j ggospadarki Przebieg cyklu koniunktuialnego. 

- objainit wrkainiki ekonomicme, ro- Fazy cyklu. 

dzaje wahari, fazy cykl~ 

Mechanim wychodzenia z kiyzysu. 

Anaiizorvanie mechaniznu~ wychodzenia 

- wyjainii. mechanim wychodzenia go. Rola inwestycji modernizacyjnych. 

gospodaiki z kryzysu. 

spodarki z kiyzysu 

Ceny czynnik6w produkcji a fazy cyklu koniunk- 

- okreilii: czynniki deformujqce cykl '~"lnego. 

VII / CYKLE GOSPODARCZE 

/ konidTurainy 

VlIl I ROLA PANSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ 

I I I 

I. Anaiizowanie struktury bitdzetu pafistwa. 

2. Analizowanie zaleinoici pomiqdzy inflacjk 

wuostem gospodarczym, bezrobociem 

i dochodami iudnoici. 

Pojecie i struktura budtetu paristwa. 

Dochody bi~dietu. 

Dylematy zwiqzane z wydatkami budietowymi. 

- wyjainii: oddzialywanie paristwa na 

gospodarke poprrez: politykc pienieino 

- kredytowq, pobudzanie inwestycji,

Uwagi og6lne 

UWAGI 0 REALIZACJI MATENALU NAUCZANIA 

Zadaniem program" jest przygotowanie ucznibw do samodzieinego prowadzenia 

dziaialnodci gospodarczej lub piacy w charakterze pracownika najemnego w fimach agobiz- 

neso. 

Program zostal tnk opracowany aby uczen: 

- zrozitmial i potrafil wyjainit podstawowe kategorie gospodarki Mowej i meci~anizmy jej 

Funkcjonowania, a take wzajemne zalein@ici miqdzy zjawiskami i procesami ekonomicz- 

nymi. 

- opanowal i utnvalil treSci ekonomiczne - w tp ccelu zaplanowano celowe powtorzenia 

niekt6rych treici nauczania. 

Wskazane jest aby nauczyciel ilustiowai treici nauczania pqkladarni z qcia (firma, 

targowisko, zacliowania codzienne konsumenlow itp.). Prezentowane przyklady powimy ilu- 

stiowat (pohvierdzat lub zaprzeczat) omawiane zjawisko 1 sytuacjp. 

Uwngi s7.czeg6lowe 

Dzial I. Myilenie ekonomiczne 

Nauczyciei analizujv przyklady z tycia gospodarczego i spolecznego powinien poka- 

zaC rbine podejScia do analiz i zjawisk ekonomicznych. 

Dzial U. Podstawowe pojpcia gospodarki rynkowej 

Nauczyciei powinien objaSniC pojpcia z zakresu gospodarki rynkowej, mechanimy, 

wzajemne zaleinoSci [niqdzy kategoriami ekonomicznymi. Uczeli powinien zrozumieC me- 

chanizm funkcjonowmia rynku w warunkach r6wnowagi oraz przewagi popytu nad podat* 

bqdi podaq nad popytem. Najlepszym przykladem jest obsenvacja zachowan konsumenta na 

rynku targowiskowym. Omawiajv mechanizmy konkurencji nufaszcza w warunkach mono- 

polu, nauczyciel powinien przeanalizowat zloione ry&i (przemysl chemiczny, samochodo- 

wy). 

Dzial m. Pieniqdz jako kategoria ekonomiczna 

Realizujqc tlreSci leg0 dzialu nauczyciel powinien objaSniC funkcje pieniqdza i pieniq- 

dza papierowego i szczeg6lnie skomplikowane pojecia takie jak: denominacja, deprecjacja, 

rewaluacja, inilacja, stagflacja.

I 

Dzial N. Przedsiqbiorstwa w gospodarce tynkowej 

Uczeri powinien zroz~~mied i wyjainid mechanizmy konkurencji wewqtiz- i rniqdzy- 

gatgziowej oraz proces ksztaltowania sip koszt6w w iinnie. 

Dzial V. Ryriki czynnikdw produkcji 

Nauczyciel powinien wyjainid zasady funkcjonowania tynku towardw i oslug, a takie 

rynkdw czynnik6w produkcji i przeanalizowad przyklady z otaczenia w celu przybiizenia i 

zrozumienia takicli kategorii jak popyt, podai, cona oraz konkurencja. 

Dziat VI. Rynek pieniqtno - kredytowy 

Uczeii powinien zrozunliet mechnnizm kreacji pieniqdza przcz banki oraz st6p pro- 

centowych w bankach. Analize lynku papierdw warto8ciowycb przeprowadziC na przykta- 

dach. Celowa bytaby wycieczka na gictdp papierdw wartoiciowych. 

Dzial VII. Cykle gospodarcze 

Nauczyciel powinien wyjainid diaczego gospodarka ronvija sip cyklicznie i objainid 

mechanizrny i prawidtawaici (ego rozwoju. 

Dzial Vm. Rola parisnva w gospodarce rynkowej 

Nauczyciel powinien wykazaC intenvencyjn;i rolp paiistwa w gospodarce rynkowej 

oraz jej zmiemoid w trakcie umacniania sip m ku. Koniecznie naleiy wyjainit negalywne 

skutki powodowane nadiniemq intenvencjilpahshva na ryiiku. 

Dzial K. Gospodarka rniedzynarodowa 

Uczeii powinien poznat systeniy gospodarcze, instytucje mipdzynarodowe oraz zasady 

wspolnej polityki rolnej (WPR), a takze identyfikowad koizyici i zagroienia polskiego rot- 

nictwa oraz uzasadniaC koniecznoid niezbqdnycli procesdw dostosowawczych poiskiego rol- 

nicma na drodze integracji z LIE. 

W kaidym z tych dzial6w uczeh powinien umied: 

- definiowaC pojqcia i kategorie ekonomiczne, 

- objaSnia6 mechanizmy funkcjonowania poszczegdlnycli r)nkdw, firiii w gospodarce ryn- 

kowej, oraz makrostruklur (agiobiznes, gospodarka narodowa), 

- okreilat czyilniki (pozytywne i negatywne) wplywajace na ksztaltowanie sip zjawisk i pro- 

ces6w w gospodarce tynkowej,

- rozpoznawnl przyczyny i skutki oraz wzajcrnne zaleinoici miqdzy zjawisksmi i pioccsami 

ekonomicznymi, 

- analizowat zjawiska ekonomiczne w ujeciu makro- i mikioekonomicznym, 

- analizowat przyklady z otoczenia, ilustn~jqce zachowania na iynku, pizebieg zjawisk i pro- 

cesow czy zrniany sfmktuiy. 

Projckty standardowego wyposaienia pracowni w Srodki techniczne oraz zestawy ma- 

teriat6w dydakrycznych zostanq przygotowane w odrcbnym tiybie i stanowit bpdg oddzielne 

opracowania. 

I. Podieczniki i ksiqzki pomocnicze dla ucmia 



b, ksiqiki pomocnicze 

LITERATURA 

- Komosa A.: Szkolny stoxvnik ekonomiczny. Ekonomik, Warunwa 1998 

- Musialkiewicz J.: Zaiys wiedzy o gospadarce. Ekonomik, Warszawa 1997 

- Nojszewska E.: Podstawy ekonomii. WSiP. Warszawa 1997 

- Pi. zb.: Podstawy ekonomii. Cz. I i 2 - twiczenia. WSiP, Warszawa 1997 

- Urbaiiak P.: Podstawy ekonomii. cz. I. Mikroekonomia, cz. 2 Makroekonomia. eM- 

pi', Poznaii 1998 

Aktualizowane zestawy dopuszczonych do uiytku szkoinego podrpcznik6w szkolnych 

stnnowiq odrpbne opracowania. 

2. Padieczniki, poradniki i inne ksiqzki dla nauczycieia 

- Begg D., Firscher S., Dombush R.: Ekonomia T. I i n. PWE, Warszawa 1997 

- Dowgiatlo W.: Slomik ekonomiczny dla przedsipbiorcy. Wyd. Znicz, Warszawa 1996 

- Jaworski W.: Banki, iynek, operacje, polityka. Wyd. Poltext, Warszawa 1995 

- Jaworski W.: Leksykon finansowo - bankowy. PWE, Warszawa 1191 

Ill

- Kamerschen D. R., McKenzie R. B., Nardinelli C.: Ekonamia. Fundacja Gospodarcza 

NSZZ ,.Solidarnoi6", Gdahsk 1991 

- Laidler D., Estrin S.: Wstep do mikroekonomii. Gebethner i S-ka, Warszawa 1991 

- Miiewski R.: Elementame zagadnienia ekonomii. PWN, Warszawa 1994 

- Nasifowski M.: System iylikow. Podstawy rnikro- i makroekanomii. PTE i Key Text, 

Warszawa 1994 

- Poniykalo W.: Encyklopedia biznesu. T. I i D. Wyd. Fundacja ,, limowacja", Warszawa 

1995 

- Porter M. E.: Strategia konkurencji. Metody analizy sektor6w i konkurent6w. PWE, 

Warszawa 1996 

- Pr. zb.: Podstawowe pojpcia ekonorniczne. Ksiqtka dla nauczyciela. CODN, Warszawa 

1993 

- Pr. zb. pod red. E. Kawqckiej-Wylzykowskiej i E. Synowiec: Unia Europejska. Integra- 

cja Polski z Uniq Europejskk Lnstytut Koniunkhlr i Cen Handlu Zagranicznego, Wai- 

szawa 1997 

- Pr. zb.: Integracja polskiego rolnictwa z UE - dokd zmierzamy? Wyd. ODR Olecko 

1997 

- Pr, zb.: Integracja polskiej wsi i rol~iichva z UE. Wsp6lna polityka rolna. Fundusze 

Strukturaine. Wyd. FAPA, Warszawa 1998 

- Sadzikowski W.: 200 lat gospodarki [ynkowej. PWN, Warszawa I993 

- Samuelson P. A,, Noidhaus W. D.: Ekonornia. T. I i D. PWN, Warszawa 1998 

- Welfe A,: Inflacja i rynek. PWE. Warszawa 1993 

Literatura powima by6 aktualizowana i uzupetniana przez nauczyciela przedmiotu w 

konsultacji z nauczycielem - doradct metodycznym 1 nauczycielem - konsuitantem z Centrum 

w Brwinowie.




MARKETING 

ZAWOD: TECHNIK INtYNlERll SRODOWISKA I MELlORACJl 311[19] 


113

Autor: 



PRACOWNIA PROGRAM~W I PODRECZNIK6W 



rngr ELZBIETA TRZCINSKA 

prof, dr hab. Matgorzata Piasecka - Szkola Gldwna Handlowa w Warszawie 

Q Copyright by KCOR Bwinow 1998 


; 05-840 Bwinow ul. Pszczeiiriska 99 

Telefony: sekretariat: 0-221729-59-37 

centrals: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0-221 729-72-91 


PODZIAL MATERlALU NAUCZANIA 

Dzial 

Podstawy podejmowania decyzji marketingauych 

w agrobiznesie 

System markefingowy w agrobiznesie 

Decyzje marketingowe w przedsi$biorshvach 

Zarqdzanie markefingowe 

Marketing mivdzynarodowy i globalny 

Rynki hurtowe i gieldy towarowe 


Razem 

TISpod - kl. lV - 68 godzin 

Spol - sem. ID - 32 godziny i sem. N - 36 godzin 

Orientacyjna iiczba godzin 

W szkolach dla doroslych (w sysfemie dziennym, wieczorowym i zaacznjm) wyniary 

godzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dla cykiu nauczania dzielone sx odpowiednio 

na te same lata nauki co w szkolach dla mtodziety.

'(el3 

-~sue~l 'eue!w.h 'euaa 'zepod '~Cddod) ma!% 

-u!layiew 2 aua%!~z e!3ac~d QMOMqSpOJ 

ma!:u!~aqlem z aua%!~z 

am3!moU~xa 

3!10aa1eq ?EMO!U!J~PZ 

'e!U8MOqUTllEMfl 0%a[! ? >OW 

eU dd0d 

!a>ow& 

ddod eu aa%lehq& !y!uuh ?!lpaqo 

'uazoSa ! sms a!oeynzs - !w!u 

Luug o%azsrep ! o%azn!~q e!uazoolo =!lew &p3!m !>:owala ?emoz!lerre zwo Kwy 

7epod a>%lnljelzsy fyiuuiCz3 zero a!uaz3010 aaknorm Xiuamala ?!w?aa~ 

q3ho!a?oull\l(Z M?tn~Lue ! M P ~ M yauL8 ~ ~ S qqaho!qoW MolnyKue ! M?>MOZ~S 

zepod a3%mljelzsy y!uuXZa ?W~SM

1 I 2 I 3 I 4 

1 I1 I SYSTEM MARlCETINGOWY W ACROBIZNESIE 

I - okieilid podstawowe funkcje maiketingu I Podstawowe funkcje marketing". 1 

3. Analizowanie systemu zaopatrzenia i zbyti~ w 

zakladzie przerwanajqcym surowce rolnicze. 

I 

111 

- rou6miC dostawc6w irodk6w produkcji 

w aprobimesie 

I. Analizowanie maiketingowych zachowa6 

- okieSlit kierunki dzialania dostawc6w Dostawcy Srodkow produkcji jako podmiot produceni6w Srodk6w produkcji dla rolmci 

ich zachowania marketingowe 

marketing". 

- okieiiil marketingowe zachowania rolnik6w 

Gospodarstwo rolnicze i zespo* rohik6wjako 

- rou6init fimy pnetw(lrcz~ miqme podmioty marketingu. 

2. Analizowanie dziaialnoici marketingowej 

z rolnictwem 

wybranego pnedsi$bioistwa. 

- okreglit marketingowe zachowania Pnetw6rcy surowc6w iywnoSciowych jako 

przetw6ic6w w dziedzinie zaopatrzenia podmiot ma~ketingu. 

i zbvtu 

- rou6iniC i charakteryzowai: rodzaje dys- Dystrybutorry jako ogniwo w rnarketingu. 

trybutorow obsiugujacych rolnichvo, pmdukcje 

tpnoici 

4. Analizowanie zakiesii dzialania, mocnych i 

- okreilil wady i zalety r6inych dystrybuasiabych 

stion, szans i zagioiei miejscowego 

row 

sklepu. 

DECYWE MARKETINGOWE W PRZEDSIqBIORSTWACH 

- zdefiniowai: informacje 

Infomacje i badania marketingowe - podsta- 1. Prreprowadvnie badah ankietowycli o pro- 

- okieSlii: cechy informacji i badai marke- wowe decyzje. 

dukcie lub zakupach wybianego piodukiu. 

tingowych 

- rou6ini6 irodia informacji wtomycli 

i pierwotnych 

- okieilit pojecie ankiely i wywiadu 

1 

- okieSii6 zasady budowy kwestionariusza 

- deiiniowai produkt i rou6inil je 

Decyzje zwiqzane z produkiem: 2. Charakteryzowanie wybraoego produMi). 

- c~,araktemowai. decyzie ~. prredsiebioi. . - cykl @cia produhu, nowy produh. 

stwa przygatowjqcrgo strategic produktu - asO'y'nent, 

- omakowanie, opakowanie i nrarka prodiiktii.

3. Analizowanie przyklad6w: 

- roaych cen na re same produkty, 

- ceii piestiiowych. 

- cen penetiujqcych rynek, 

Decyzje cenowe w marketingu: 

- czymiki ksztaitujqce ceny, 

- takryka cen, 

- strategia cenowa. 

- zdefiniowal cenp 

- objainil role cen w marketing" 

- analizowat moiliwoici manewrowania 

cenami paez pnedsipbiorstwo 

- ruch6w cen, 

konkurencji cenowej. 

- zdefiniowal kana1 dyrtrybucji / Decyzje zwi;lzane z wyborem kanaiu dystrybu- / % Pneoiawadzenie bezooiredniei romowv w 

- charakreryzowat i roubulil kanaty dystry- cji: 

hunowni w zakresie zaaparnenia i kontakt6w 

bucji 

- rodzaje poirednik6w, 

z producentami. 

- olireilil role oiaz rniejsce huriu i detalu w - czymiki twoqce kanat dystrybucji, 5. Anaiizowanie dziaialnoici zaopatrreniowej 

roulych sektorach agrobiznesu - rota huriu i detaiu. 

pobiiskiego sklepu spotywczego. 

6. Analizowanie rekiam ulicmych i telewizyjnych. 

7. Zwiedzanie wystawy lrtb targ6w. 

8. Analizowanie dzialalnoici piomocyjnej r6inych 

firm. 

Decyzje w dziedzinie komunikacji marketingowej: 

- promocja sprzedaiy, 

- reklama, 

- sprzedai osobirta, 

- public relations - twonenie wizerunkri firmy. 

- rou62nit rodzaje komunikacji maiketingowej 

- analizowal moiliwoici posiugiwania siq 

reklam% promocjqsprzedaiy oraz sprzeda- 

@osobistq 

9. Analizowanie decyzji marketingowych w 

paedsiqbiorstwach usiugowych (usingi naptawcze, 

restauracyjne, nbezpieczenia). 

Decyzje marketingowe w pnedsiqbiorstwach 

ustugowych. 

- zdefiniowat ushrgp 

- wy~zczegolni~ elementy decyzji marketmgowych 

posiadajqcych szczeg6lne znaczenie 

w usiugaeh

1 

Pojpcie zapdzania marketingowego. 

Planowanie marketingowe 

Kontrola marketingowa. 

- zdefmiowai: zaphie marketingowe i 

objainit jego maczenie w decyzjach marketingowych 

przedsiebiorstwa 

- opracowaC plan marketingowy przedsiqbiorstwa 

- wykazai: znaczenie dzialah kontrolnych i 

akcji korekcyjnych 

- ron(lini.6 rodzaje konfroli 

I 

MARKETING MI&DZYNARODOWY I GLOBALNY 

Analizowanie eksportu i importrt surowc6w i 

artyLxl6w 2pvnoiciowych. 

I I 

Pojecie marketing" mipdzynarodowego i globalnego. 

MdiliwoSci i barieq wymiany rniqdzynarocbwej 

w zakresie handlu surowcami i artykulami 

Zywnoiciowymi. 

- zdefiniowat marketing rniedzynarodowy i 

globalny 

- wskazat ograniczenia i moiliwoici 

w eksporcie i imporcie surowc6w i 

kul6w ~ 09ciowych 

- rozr6mit i charakeiyzowai: organizacje 

gospodarcze do M6rych chanaleiy Polska 

I I 

RYNKI HURTOWE I GIELDY TOWAROWE 

Analizowanie dziaiilnoici rynku hunoweo,~ i 

gieidy towarowej. 

Rynki hurtowe. 

Gielda towarowa jako przyklad dziaian marketingowycli. 

- objainit cel i zalety rynk6w hurtowych 

oraz gietd towarowych

Uwngi og6lne 


Realizujqc cele ksztalcenia nauczyciel powinien: 

- naklanial ucznidw, by aktywnie zachowywali sig nn iynku jako kupujqcy i jaka obserwato- 

rzy (stuchali rozmdw sprzedawcdw z kiientami, obsenvowali ekspozycje rdinych piaduk- 

tdw, dekoracje sklepdw i nowoici, prowadzili rozlnowy ze znajomymi na lemat asoe- 

nientu i miejsca zakupdw, oglqdali reklamy w TV, stuchali reklam w mdio, czylaii reklamy 

w prasie). Obsenvacje i spostrzeienia uczni6w naleiy wykarzystywal w realizacji trebci 

programawych, 

- wyjainil uczniom, ie marketing to nie reklama i dziatanie na wzrost sprzcdaiy, ale ci@ 

dzialad, ktdrych punklem uyjbcia sq potrzeby rynku i dostosowanie ib2nych ofert do po- 

tizeb rynkawych. 

Dzial 1. Podstawy podejmowania decyzji marketingowych wagrobimesie 

Nauczyciel powinien przybliiyl i uiwiadomil uczniom istotp marketingu w gospodarce 

naiodawej i przedsipbiorshvie agrobiznesu oraz wykazaC uwanrnkowania przy podejmowaniu 

decyzji marketingowych, uwzglpdniaj*~ zjawiska i prawa ekonomiczne. 

Dzial U. System marketingowy wagrobiznesie 

Realizujqc tredci nauczania naleiy objaSni6 marketingowe zachowania r6tnych pod- 

miot6w tworzqcych agrobimes. 

Dzlal III. Decyzje marketingowe w przedsipbiorshvach 

Nauczyciel powinien objaini6 zasady budowy programu marketingowego pizedsipbior- 

stwa, uwzglqdniajqc 4 elementy: produkt, cenp, dystrybucjp i komunikacjp marketingowit 

Dzial N. Zarzqdzanie marketingowe 

W dziale tym nauczyciel powinien analizujqc opracowany plan maiketingowy, ubwia- 

doinil uczniom, it decyzje marketingowe powinny by6 przygotowane i majq swoje konse- 

kwencje.

Dzial V. Marketing miqdzynnrodowy i globalny 

Naliczyciel powinien objaSniC istotp i r6inice ~narketingow (miqdzynaiodowy i global- 

iny), a takie wykazaC motliwobci i bariery wymiaiiy mipdzynaiodowej w zakiesie handlii su- 

iowcami i artykutan~i iywiioiciowymi. 

Dzial VI. Rynki liurtowe i gieldy towarowe 

Naoczyciel powinien wyjainit zasady funkcjo~iowania i zadania lylikbw hurtowycii i 

gield towarouych. Wskazaile jest zorganizowanie wycieczki. 

Projekty standaidowego wyposaienia pracowni w Srodki teclmiczne oraz zestawy mate- 

rialow dydaktycznych zostana. pizygotowane w odrpbnym trybie i stanowiC bpda. oddzielne 

opiacowania. 

LITERATURA 

1. Podrpcmiki i ksia.2ki pomocnicze dla ucznia 


- Pr, zb. pod red. M. Duczkowskiej - Piaseckiej: Marketing w agrobiznesie. Fomiat - 

AB, Warszawa 1996 

b. ksiqtki pomocnicze 

- Dobiegala-Korona B., Duczkowska-Matysz K., Duczkowska-Piasecka M., Mabsz 3.: 

Marketing w agrobin~esie. Centrum Informacji Menediera, Warszawa 1994 

- Pr. zb, pad red. K. Cholewickiej Gaidzik: Marketing produktbw rolno- 

iywnoSciowych. Materiaty dla iiczniow Srednich srk0l rolniczych. CDiEwR, Poznari 

1997 

- WiSniewski A,, Diibrowski A,: ~wiczenia z marketing". WSiP, Warszawa 1998 

- WiSniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 1995 

Aktualizowane zestauy dopuszczonych do uiytku szkolnego podrqcznik6w szkolnycli 

! stanowiq odrqbne opiacowania.

2. Podrtczniki, poradniki i ime ksiqiki dla naoczyciela 

- Altkorn J.: Podstawy marketingu. JM, Krakow 1992 

- Barker J.: Marketing rolniczy. Wyd. Akademia Ekonamiczna, Pomaii 1994 

- Duliniec E.: Badania marketingowe w zarqdzaniu pizedsi$bioishvem. PWN, Warszawa 

1994 

- Garbarski Z., Rutkowski I., Wrzosek W.: Marketing. PWE, Warszawn 1992 

- Hague P.N., Jackson P.: Badania rynku. Signum, Warszawa I992 

- Hingston P.: Wieika ksiega marketingu. Signum. Warsqawa 1992 

- Kos Cr., Snuucka-Salmonowicz: Marketing prodi~ktow tywnodciowych. PWRiL, Wai- 

szawa 1997 

- Kotlei P.: Marketing. Analiza, planowanie, wdraianie, kontrola. Gcbether&Ska, War- 

szawn 1994 

- Payne A,: Marketing ushg. PWE, Warszawa 1997 

- Porter M.E.: Strategia konkurencji. Metody analizysektor6w i konkurentow. PWE, 

Warszawa 1996 

- Pr, zb, pod red. J. Lmiji i L. Strzelczaka: Podstawy ekonomii rynku i marketingu w go- 

spodarce i.wnodciowej. AR Krakow 1996 

- Strutycki M.: Przedsipbiorshvo a rynek. PWE, Warszawa 1992 

- Szymanowski W., Widniewski A,: Marketing. Centrum Informacji Menediera, Warsza- 

wa 1992 

Literatura powinna by6 aktualizowana i uzupelniana przez nauczyciela przedmiotu w 

konsullacji z nauczycielem - doiadct metodycmym i nauczycielem - konsultantem z Centrum 

w Bnvinowle.





I23

Automy: 

KRAJOWE CENTRUM OSW~ATY ROLNICZEJ 

OYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZYNSKI 

PRACOWNIA PROGRAM~W I PODRE;CZNIK6W 

KiEROWNIK: mgr ini. MARIA MAJEWSKA 


mgr ELZBIETA TRZCINSKA 

prof. dr hab. Maigorzata Piasecka - Szkola Gtowna Handlowa w Warszawie 

rngr int. Anna Mironiuk - Liceum Ekonomiczne w Jordanowie 

O Copyright by KCOR Brwin6w 1998 

Kraiowe Centrum Oswiatv Roiniczei 

05-840 Brwin6w ul. ~sz&eliliska 99 

Telefony: sekretariat: 0-221729-59-37 

centraia: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0-221 729-72-91 

Oruk: KCOR w Brwinowie

I 

I1 

111 

N 

V 

VI 

VII 

LP. 

Vlll 

Ei 

X 

XI 

XI1 

RSpod - kl. V - 120 godzin 

PODZIAL MATERIAEU NAUCZANlA 

Dzial 

Przedsiqbiorstwo (firrna) i jego struktuiy 

Podstawowe ceie i funkcje przedsipbiorstwa (firmy) 

DzialalnoiC liandlowa przedsi$biontwa (firmy) 

DzialalnoJi zaopatrzeniowa w przedsi$biorstwie (firmie) 

DzialalnotC produkcyjna pnedsipbiorshva (firmy) 

Kadra kierownicza i persanel 

Elernenty raclinnkowoici 

Finansowanie dziatalnoici pnedsiebiorstwa (firmy) 

Mala fima na rynku 

Planowanie i kontrola w przedsiebiorshvie (firmie) 

Strategia przcdsipbiorstwa (firmy) na ~yilku 

Biznesplatl 


Razem 

Spol - sem. Dl - 48 godzin i sem. N - 54 godziny 

/ Oiientacyjna liczba godzii 

W szkolach dla doros~ch (w systernie dziemym, wieczorowym i zaocznym) wynliary godzin 

pizedmiotu ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielone sq odpowiednio na te same 

lata nauki co w szkolach dla mlodzie*. 

!

Numer Szmeg6lowe cele lirzraicenin Material naucznnia 

dzialu (uczeb powinien umief) Hasin programowe 1 C~viezeniil 

I / L I 3 I 4 

I / PRZEDSIQBIORSTWO (FIRMA) I JECO STRUKTURY 

I I I 

zdefiniowat, pnrdsiqbiorstwo ( hq) I / Pojpcie przedsipbiorrrwa (fim~y). 

- 

I 

- iou6zniC struktri~y oiganizacyjne i prawne Sposoby analizy przedsi$biorstwa. 

przedsitbiorstwa 

Struktury prawne i organizacyjne przzdsi~biorstwa. 

PODSTAWOWE CELE I FUNKCJE PRZEDSI~BIORSTWA (FIRMY) 

11 

I I 

Gt6we funkcje i cele przedsipbiorsrwa - osoby 

odpowiedzialne. 

Zakses dzialah przedsiqbiorstwa przy wykonywanirfi 

poszczeg6lnych iinkcji. 

Dokumenfy sporzqdzane dla obslr~gi kaidej 

funkcji. 

- okreilil cele przedsiqbioistwa i ich birdla 

- rozr6inii: i charaMeryzowaC funkcje przedsipbinirtwa 

Analizowanie dokumenlow hdcjonujqcych 

w przedsi~biorstwie. 

- okreilil dokun~enty wewnptnne zwiqzane z 

wykonywaniem poszczeg6lnych funkcji pmdsiqbiorstwa 

I I 

DZIALALNOSC HANDLOWA PRZEDSIQBIORSTWA (FIRMY) 

111 1 

1. Analizowanie prryklad6w sewisu. 

2. Analizowanie przyiilad6w transakcji. 

ZnajomoiC rynku, obstuga rynku Or27 dzialania 

dla rynku. 

Polityka. produktu, dystrybucji, komunikacji, 

cenowa. 

Semis handlowy. 

Sprzedai jako finalny etap dzialalnoici handiowej. 

- charakteryzawaC rynek i obsiugiwaC go 

- okreiliC zakses obsiugi handlowej i obstugi 

klienta

Anaiizowanie decyzji zaoparrzeniouych w 

przedsiqbiorstwie. 

Sposoby organizacji zaopatmnia. 

Potrzeby zaopatrzeniowe firmy. 

WyMr dostawcdw. 

Gospodarka zapasami - rodzaje zapar6w. 

- rozro?nit sposoby organizacji zaopatrzenia 

- okre4lil potneby zaopatmniowe fmy - dokonai: wybom dostawcirw 

- podjqi: decyzje w dziedzihie gospodarowania 

zapasami 

I I 

DZIALALNOSC PRODUKCYJNA PRZEDSIFBIORSTWA (FIRMY) 

v I 

- zidentyfikowak cele zpolityhwyfwamnia System produkcii, ~olitvka wvtwmnia. 

wrkazac elenlenty tworqce organizacje pro- 

Analizowanie sposobu wytwamnia dowol- 

1- dukcji ' envls w produkc~i. nego produMu iywnodciowego. 

- chmkteryzowai: obsiugujqcych produkcjp i Kontrola produkcji 

Swiadcqcych semis 

- charaktelyzowat sprawjqcych kontrolq w 

przedsi$biorstwie, przebieg kontroli i akcje 

I pokontrolne 

I 

KADRA KIEROWNICZA I PERSONEL 

I 

- objaSniC funkcje kierownika w pnedsiqbior- Funkcje kierownika . I. Wyszczegirlnianie cech przedsiebiorcy i 

pracownika. 

- okreilit potrzeby zatnidnienia w pnedsiebior- Potrzeby pmdsiqbiorstwa w zakrerie zatmdstwie 

oraz zasady doboru person~lu nienia. 

Zasady doboru personelu. 

Popyt, podai konkurencja na rynku pracy. Bez- 2. Analizowanie lokalnych ofert pracy. 

- podjqi dzialania zwiqzane z pos~ukiwanie~ mbocie - pnyczyny i skutki. 

pracy 

Dziatania zwiqzane z poszukiwaniern pracy. 3. Sporqdzanie iistu inirncyji,ego, ecioiy-. 

- sporqdzii: dokumenty dotycqce nosunku hstfluCje POSrednicma PracY. 

rli, unlowy o prace i llniowy zlecenia. 

Dokumentacja pracy. 

piacy 

VI I

2 I 3 I 4 

- stosowai skutecme melody kornunikowmia 

4. Prowadzenie rozmowy z potencjainym 

siq 

Style komunikowmia. Zasady ~. prawidioweso - oracodawca. 

prowadzenia romowy. 

- objainii prawa i obowiqzki pracadawcy i pra- 

i. Anaiizowanie Kodeksu pracy i reguiamicownika 

Prawa i obowiqzki pracodawcy i pracownika. n6w wewnctmych. 

- objainii i ronviqzywai konfliw 

- prowadzit skutecme negocjacje 

Konflikty i negocjacje: i. Przygotowanie scenaiiusza i pmprowa- 

- rodzaje, ich ii6dla i fary ronvoju, 

dzenie negocjacji. 

- strategie i melody ronuiqzywania, 

- obj&ii i stosowai r6ine systemy wynagm- - sfyle i fechniki negocjacyjne. 

dzania 

Motywowanie pracomik6w. 

Wydajnoit pracy. 

'. Obliczanie wynagrodzenia wedlug r6tnyct 

Systemy wynagradzania. 

system6w. 

1 I 

ELEMENTY RACHUNKOWOSCI 

1 Podstawv rachunkowoici I 

- okre8liC. rolq i maczenie rachunkowaici Znaczenie rachunkowoici w fimie. 

Uregulowania prawne dotyczqce obowiqzku 

prowadzenia iachdowoici. 

Rodzaje rachunkowo6ci: 

- rachunkowoii finmsowa, 

- rachunkowoit. za~dcza. 

Funkcje i zasady rachunkowoici. 

Majqtek podmiol6w gospodarczych - klasyfikacja, 

charakteiystyka. 

Majqtek podmiotu gospodarczego a majqtek 

prywatny (osobisty). 

- ronotnit rodzaje, funkcje i zasady rachunkowoici 

- wymienit, kiasyfikowati charakteryzowai 

sMadniki rnajqtkowe podmiot6w gospodarczych 

- odr6tniC majqtek podqiotu gospodarczego od 

majqtku prywatnego .

3 

Ziodia pochodzenia lnajqku (kapitaiy wtasne 

i obce). 

2 

- klasyfikowaC i chaiakteqzowa6 kapitaty wtasne 

i obce 

. Spocqdzanie bilansu majqtkowego dla 

podmiotu gospodarczego. 

Bilans rnajqtkowy - budowa i uklad bilansu. 

- sponqdzil bilans majqkowy podmiotu gospodarczego 

- ustalii. wysoko41 kapiraiu wlasnego 

Inwentaryzacja - pojecie, znaczenie, rodzaje. 

Teminy i czestotliwoiC inwentaqzacji. 

- ronoinil rodzaje inwentaryzacji 

- okieilii. dla poszczeg61nych skladnik6w 

jqtkowych czqstotliwoiC i termin inwentaryzacj 

i 

Przeprowadzanie 6agmentu spisu z natury 

Spis znatuq. 

Wycenianic irodk6w tnvaiych i obroto 

wych. 

Arnortyzacja. 

Wycena skladnik6w rnajqtkowych - zasady, 

rnetody wyceny. 

- sponqdzil spis z natury wybranych skladnik6w 

majqkowych 

- obliczyiamortyzacje 

- wycenil wybrane skiadniki rnajqtkowe 

Wypelnianie dokt~ment6w kasowych, m- 

gazynowych, obmtu iiodkami tiwalymi. 

Wypeliiianie dokument6w z zakresu rouach~ink6w: 

- rachuoek uproszczony, 

- faktuia VAT, 

- poieceniz pizelewu, 

- czek, 

- wrksei. 

Dowody ksipgowe - pojecie, znaczenie, klasyfikacja. 

Zasady sporqdzania, kontroli i przechowywani 

- zdefiniowai. i klasyfikowaC dakurnenty 

- kontrolowaC dokurnenty pod wzgledern formalnym 

i rachunkowym 

dokurnenthw. 

Dokun~entacja karowa, magavoowa, obrotu 

Sradkami trwatymi, rouachnnkow z dostawcan 

i odbiorcami. 

- sponqdzi6 dokun~enty zwiqnne obrotem: 

Srodkami pienieplymi, zapasami, irodkarni 

tnualymi, rouachunkami 

Ucqdzenia ksiegowe: 

raport kasowy, kartoteki i ksiqgi magazynowe, 

ksiqga inwentarzowa, kartotcki irodk6w irwa- 

Ivch.

4 

Kaikulowanie cen sprzedaiy towar6w. 

3 

Kalkulowanie cen rprzedaty towar6w. 

2 

kalkulowal ceny sprzedaiy towar6w 

objainii dokumenry obce 

Upraszaone formy rachunkowoici rv malych 

firmach 

Charaktewstyka klproszczonych form ewidencji 

gospodarczej w zal*inoici od form opodatkowania. 

rozr6znil uproszczone fomy ewidencji gospodaiczej 

w zaleznoici od form opodatkowania 

Prowadzenie ewidencji przychod6w na 

oodstawie dowodbw dokurnentuiacvch >., 

sprzsdaz towarow, wyrob6w i uslug wg 

stawek Pyczairowanego podatko dochodowego. 

Zasady piowadzenia ewidencji prrychodow 

pmz podatnikiw uyczakowaneg podatku 

dochodowego od przychod6w os6b fizycznych. 

zarejestrowaC prz~chody w ,,ewidencji pq- chodow" 

Dokonywanie zapis6w w ,,Rjcstne zakup6w" 

oraz ,,Rejestrze sprzeda2yV obiazujqcych 

obrory rniesiqczne. 

Rejestr zakupow. 

Rejestr sprzedaiy. 

zaewidencjonowai zakupy w ,,Rejestne zakupow" 

oraz spnedai w ,,Rejestrze spnedazy" 

pner podatnikow podatku VAT 

Wypelnianie podatkowej ksicgi przychod6w 

i iozci1od6w - obrory miesipczne. 

Za~ad~ prowadzenia podafkowej kipgi PTchod6w 

i rozchodow. 

zaewidencjonowa6 prrychody i rozchody w 

podatkowej ksiqdze przychod6w i rozchod6w 

).Obiiczmiie przychod6w. korn6w uzyskania 

przychodow oiaz dochodu na podstawie 

zapis6w w ksiqdze przychad6w i rozchod6w. 

Skiadniki stanowiqce podstaw? opodafkowania: 

- prrychody, 

- kosny uzyskania przychodu, 

- nvolnienia przedrniotowe. 

- wydatki nie stanowiqce koszr6w uzyskania 

prrychod6w. 

obliczyi doch6d osiagnipty przez osoby prowadqce 

dziatalnoii gospodarz;loraz przez

Rachunkowoii. i rprawozdawczaSC finansowa 

w rnalych firrnaeh 

Konto ksiqgowe - klasyfikacja, zasady funkcjonowania. 

Zasada podw6jnego ksiqgowania. 

zdefiniowai i klasyfikowat konta ksiqgowe 

10n6znit zasady funkcjonowania poszczeg61nych 

grup kont 

1 .Ewidencjonowanie na kontach prrykiadawych 

opeiacji gospodarczych: 

- otwieranie kont, 

- ewidencja opeiacji, 

- zamykanie kont. 

2.Ewidencjonowanie na kantach prostego 

przyk4adu catoiciawego dotycqccgcego ma- 

{ego przedsiqbiorstwa: 

- bilanr otwarcia, 

- ewidencja bieqcych opeiacji gospodarczych, 

- usraleoie wyniku fmansowego, 

- rozliczenie wyniku finansowego. 

Plan kont. 

Upmszczenia stosowane w achunkowoici 

matych firm. 

opracowaf, plan kont dla matej firmy 

poslugiwat siq planem konr i komentanem do 

planu kont 

Ewidencja operacji gospodarczych bezwynikochi 

wynikowych. 

zaewidencjonowat kontach operacje gospodarcze 

miqzane z prowadzeniem dziaialnoici 

fimy 

U~taianie wyniku finansowego 

ustaiit na kontach wynik fianrowy firmy i 

rozliczyl go 

Techniki i formy ksiqgowoici. 

Ksipgi handlowe. 

Sprawozdania z zakrenu fmansowego na potmby 

GUS (F -01, F- 02) 

Sprawozdania wynikajqce z ustawy o rachulkowoici: 

- bilanr, 

- racliunek zysk6w i strat, 

- infomacje dodatkowe. 

ron6inic techniki i fomy ksipgowoici 

sporqdzii podstawowe sprawozdania finansowe 

obowiqujqce w matych fimach 

3.Sporzq&zanie bilansu araz rachunkc zysk6w 

i stiat w formie i~proszczonej.


Z ZAKRESU ZARZ4DZANIA FIRM4 

Nauczyciei powinien uiwiadoniid uczniom, ie przedsiebiorshvo jest samodzielnq jed- 

nostkg nastawionq na realizacje cei6w, otwartq w kierunku otoczenia, jednostkq tworztcq i 

dzielqcq doch6d. Waine jest, aby uczeri zrozumial, ie przedsiqbiorshvo samodzielnie podej- 

muje decyzje (na wlasny raciiunek i lyzyko) uwzglqdniajqc otoczenie firmy. 

Uczeli powinien wiedzied, ie wszystkie przedsipbiorstwn rnajq tq samq istot$, frinkcje, 

prowadzq ten sam rodzaj decyzji zarzqdczych; r6ini je tre3 decyzji, zakres, przedmiot dziata- 

nia, brania, jakoid. Diatego moina m6wid o przedsiqbiorshvie w agrobiznesie mimo, ie np. 

przedsiebiorshvo meiioracyjne r6ini sig od przenv6mi. 

Program opracowany jest ramowo, nauczyciel powinien skonkretyzowad zapisy 

(szczeg6lowe cele, hasla i Cwiczenia) uwzglgdniajtce kierunek ksztalcenla. 

Uwagi og6lne 

UWAGI 0 REALIZACJi MATERIALU NAUCZANIA 

Z ZAKRESU RACHUNKOWOSCI 

Uczeri w wyliiku reaiizowanych zagadnieri z zakresu rachunkowoici powmien nabyt 

umiejqtnoid prowadzenia zapis6w rachunkowych w malych finnach. 

W nauczaniu rachunkowoSci nalety wykorzystat wiadamoSci uczni6w z takich 

przedmiot6wjak: budownichvo intynieryjne, podstawy ekonomii, zalqdzanie firmq. 

TreSci nauczania z rachunkowoici sqdia uczni6w tmdne, dlatego nauczyciel powinien 

stosowad aktywizujqce metody naucwnia i szeroki zestaw pomocy dydaktyczoych. Realizacja 

znacznej czqsci materialu wymaga nauczania w formie dwiczen np. sporzqdzanie dokurncnta- 

cji, wypelnianie rejestr6w, ksiilg itp.. Przy realizacji Cwiczen wskazane byloby wykorzystab 

programy komputerowe np. ,,Ksipga prrjchod6w i rozchodbw", ,,Mala fuma". 

Uwagi szczeg6lowe 

Dzial VD. Elernenty rachunkowobci 

! W ramach bloku - Podstawy rachunkowoici - naieiy zwr6cit uwagq na istote racliun- 

kowoici i korzyici plynqce z prowadzenia zapis6w rachunkowych. Uczniowie powinoi opa-

inowat iimiejptnobt sporzqdzania bilansu majqtkowego podmiotu gospodarczego, przeprowa- 

dzaC Fragment spisu z natury majqtku i prowadzid podstawowq dokumentacjp ( kasowil ma- 

gazynowg Srodkalni tnuatymi) oraz sporzqdzat dokumenty zwiqzane z powstaniem i regulo- 

waniern rozrachunk6w z dostawcami i odbiorcami. 

Przed rozpoczpciem realizaoji tego dziah moina polecid uczniom pr6bp udokurnen- 

towania swoich wydatk6w (rachunki, wydruki z kas fiskalnych, dowody wptat itp.). 

Zaloienia do wypelnionych dokument6w naleiy tak dobra&, aby moina je bylo poiniej 

wykorzystat przy sporzGzaniu urzadzen ksipgowych i ewidencji na kontach. Zaleca sip wy- 

petnianie czpici dokument6w prry pomocy komputera. 

W ramach bloku - Uproszozone fomy rachunkowobi w malych fimach - naleiy 

om6wif zasady prowadzenia ewidencji przychod6w przez podatnikow zryczaltowanego po- 

datku dochodowego od os6b fzyczoych oraz zasady prowadzenia podatkowej ksiegi ptzycho- 

d6w i rozchod6w. Poniewai coraz wipcej podmiot6w gospodarczych jest ptatnikami podath 

VAT naleiy rowniei nauczyt ucznibw ewidencjonowa6 zahpy w ,,Rejestrze zakup6w" oraz 

sprzedat w ,,Rejestrze sprzedaiy". Zapisy w tych wqdzeniach powinny odbywat sip na pod- 

stawie zestaw6w wypctnionych dokulnentow. Uczniowie powimi dokonat tych zapis6w me- 

todq tradycyjnq (rpcznie), jak tei z wykorzystaniem odpowiednich program6w komputero- 

wych np. program - ,.Ksigga przychod6w i rozchod6w". 

W ramach bloku - Rachunkowoid i sprawozdawczo~C fmansowa w malych fimach - 

naleiy objabnit istotp konta oraz zasady funkcjonowania poszczeg6lnych grup kont. Najwai- 

niejsze jest, aby uczniowie zrozumieli zasady i potrafili poszerzab zdobyte wiadomoici, wy- 

korzystujqc r6ine publikacje. 

Realizacjp materiah w tym dziale najlepiej ptzeprowadzif poprzez ronviqzanie pro- 

stego przykladu catobciowego. Jeieii przyktad bpdzie dotyczyl firmy, w kt6rej zdarzenia go- 

spodarcze powtarzajq sip, (sq w kaidym miesiqcu podobnc) moina sip ograniczye do 1 mie- 

siqca ewentuelnie do kwartalu. 

Wskazane bytoby wykorzystai przy realizacji przykladu te same zestawy dokumen- 

t6w, !&re ucmiowie wykorzystywali prry zapisach w podatkowej ksipdze przychodbw i roz- 

chod6w.

Uczniowic powinni nabyd iakte ucniejqtnoSci sparzqdzania w i~proszczoncj formie 

podstawowych sprawozdali finansowych, abliczania i inlerpretowania podstawowycl~ wskai- 

nik6w a takle oceniania na ich podstawic firmy. 

W bloku - RachunkowoSC zarzqdcza - naieiy ~Swiadolnil uczniofn, ie dostnicza orin 

informacji do podejmowaoia i6znycb decyzji dla zniz~dzajq~ych Tim>$ poprzez wykoizysty- 

wanie info~macji dostarczanych przez shiby rachonkowadci w postaci sprawozdah finaiiso- 

wych, infoimacji o syiuacji majqtkowej i wyniku fjnansowym oraz infol-rnacji wspieraj~ycl~ 

zsrzqd&?jqcych przy podcjmowaniu decyzji. 

W procesie nauczania rachunkowaSci naleiy wyiabit u uczni6w systeniatycziioiC, 

dokladnoSC, starannoid zapisdw oraz poczucie odpowiedzialnoSci za wykonanqpracp. 

Projekty standardowego wyposaienia pracowni w Srodki technicme oraz zestawy ma- 

teriai6w dydaktycznych zostanq przygotowane w odrpbnym trybie i stanowit bpdq oddzielne 

ooiacowania. 

I. Podrqczniki i ksiqiki pomocnicze dla ucznia 

a. podrpczniki 


LITERATURA 

b. ksiqiki pomocnicze 

, - Bierikowska G.: Przedsipbiorczoid. Uproszczone fomy ewidencji gospodarczej sto- 

1 

sowane w matych fumach. WSiP, Warszawa 1998 

- Binel L. R.: Kr6tki kurs zarz;idzania. PWN i McGraw-Hill Book Company Europe, 

Warszawa - Londyn 1998 

- Foumier Ch.: Techniki zarzqdzania ma+ i irednim przedsipbiorstwcm. Poltext, 

Warszawa 1995 

- tlamilton W. H.: Przedsiqbiorczoid w agrobiznesie. Malopoiskie Stowarzyszeriie Do- 

radztwa RoJniczcgo, Krak6w 1995 

- Jaklik A., Micherda B.: Zasady rachunko.woSci. WSiP, Waiszawa 1997

- Mielczarczyk Z.: Zasady rachunkowoSci - zadania. WSiP, Warszawa 1997 

- Obloj K.: Mikroszk6lka zarqdzania. PWE. Warszawa 1997 

- Przygotowanie do wejicia na rynek pracy. Zeszyl Cwiczeli dla ucmidw szkM Sred- 

nich. Cz. 1, 2, 3. Polska Fundacja OSrodk6w Wspierania Ronvoju Gospadaiczego 

,,OIC Poland", Lublin 1996 

Aktualizowane zestawy dopuszczonych do uiytku szkohego podrpcmik6w szkolnych 

stanowiqadrpbne opiacowania. 

2. Podrqczniki, poradniki i iirne ksiGki dia nauczyciela 

- Bednarski L.. WiSniowski T.: Analiza finansowa w zarzqdzaniu przedsiqbiorstwem. 

ISBN, Warszawa 1996 

- Bieii W.: Czytanie bilansu przedsiqbiorstwa. Finans - Sewis, Warszawa 1996 

- Bien W.: Ocena efektywnoici sp6lek prawa handlowego. Finans-Senvis, Warszawa 1992 

- Biezikowska G.: PrzedsipbiorczoSt. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej stoso- 

wane w matych firmach. Przewodnik dla nauczyciela. WSiP, Warszawa 1998 

- Dobija M.: Rachunkowoi6 zarqdcza, PWN, Warszawa 1997 

- Dziuba-Jurczyk A.: RachunkowoSC podatkowa. Wyd. Profesjonalnej Szkoly Bimesu, 

Krak6w 1996 

- Gmytrasiewicz M., Kamiliska A., Oiechowicz I.: RachunkowoSC finansowa. Difin, 

Warszawa 1996 

- Gonlieb M., Leszczyriski W.: Cash Flowers. I? Sopot 1995 

- Hamer H., Woloszyn I.: Wybrarie zagadnienia z psychologii spotecznej. Format-AB, 

Warszawa 1997 

- lbron A,, Tyl I.: RachunkowoSC przedsipbiorstw i instytucji rolniczych. Hortpress, 

Warszawa 1997 

- Kiziukiewicz T.: RachunkowoSC. Zasady prowadzenia w jednostkach gospodarczych 

wediug polskiego prawa bilansowogo. Ekspert - Wydawnictwo i doradzhuo, Wroclaw 

1996 

- Kiziukiewicz T.: RachunkowoSC i sprawozdawczoSE finansowa w mahch tirmach. Eks- 

pert - Wydawnictwo i doradztwo, Wroctaw 1997 

- Kolaczyk Z., Orpel R.: Zbior zadali z rachunkowoici przedsiqbiootw. Cz. I i II. eMPiz, 

Poznari 1997

- Kolaczyk 2.: Rachunkowod6 przcdsipbiorstw. Cz. I i 11. eMPi4. Poulati 1997 

- Matuszewicz J., Matriszewicz P.: RachunkowoSC od podstaw. Finans - Semis, Warsza- 

wa 1998 

- Matuszewicz I., Matuszewicz P.: Zbi6r zadan do podrpcznika - RachunkowoSC od pod- 

staw. Finans - Sewis, Warszawa 1998 

- Mielczarczyk 2.: Zasady rachu~~kowodci - zadania. WSiP, Warszawa 1997 

- Mikolajczyk Z. (red.): Jak zarzqdza6 przedsipbiorshvem w gospodarce rylikowej. PWN, 

Warszawa 1993 

- Ostaszewski J., Pajewska R.: Analiza cash - flow statement, hlerfant, L6dA 1995 

- Przygotowanie do wejdcia na mek. Przewodnik dla nauczyciela. Polska Fundacja 

OSrodk6w Wspomagaiiia Ronvoju Gospodarczego. ..OlC Poland", Lublin 1996 

- Robinson D.: Etykieta w biznesie. WSiP, Warszawa 1996 

. - Usiawa o rachunkowo$ci t dn. 29.09. 1994 (Dz. U.Nr 121) 

- WieUiorski J.: Ewidencjonowanie nietypowycli zdaizeii gospodarczych w podatkowcj 

ksipdze przychod6w i rozchod6w oraz przejicia na petne ksipgi rachunkowe - poradnik 

praktyczny z prryktadami. SIGMA, Skiemiewice 1996 

- zaro Z.: Nowe zasady klasyiikacji, ewidencji, umoizen, amortyzacji, pneszacowallia 

Srodk6w tmatych - porad~k praktycmy z aktami prawnymi. SIGMA, Skiemiewice 

1996 

Literabra powinna by6 aktualizowana i uzupelniana przez nauczycieia przedrniotu w 

konsultacji z nauczycielem - doradct metodycmym i nauczycielem - konsultantem z Centrum 

w Bminowie.



311[19] 

MRiGZ 29.12.1998 


PRZEDMIOT SPECJALIZACYJNY 

ZAWOD: TECHNIK INtYNlERll SRODOWISKA I MELIORACJI 311[19] 


140

PRZEDMIOT SPECJALIZACYJNY 

Szkola wybiera przedmiot specjalizacyjny (przedmioty specjalizacyjile) dla oddziah tub 

grilpy uczniow z r6inych oddzial6w w zaleinoici od potrzeb region", zaiflteresowan uczni6w 

oraz rnoiliwo$ci kadinwych i finansowych szkoly. 

Szkota inoie realizowah autorski program przedmiotu specjalizacyjnego po zatwierdze- 

niu przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Zywnoiciowej lub wybrat z wykazu programow na- 

uczania dopi~szczonych do uiytku szkolnega przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Zywna- 

bciawej. 

Wyrniar godzin przednliotu specjnlizncyjnego: 

TISpod - kl. N - 2 godziny tygodniowo i kt. V - 2 godziny tygodniowo (I28 godzin) 

Spol -sen>. Ill - 2 godziny tygodniowo i sem. N - 3 godziny tygodniowo (86 godzin) 

prnktykn rawodowa 

TISpod - kl. N - 2 tygodnie (I0 dni) 

Spol - sem. IIi - 2 tygodnie (I0 dni) 

W szkolach dla doroslych (w sysiemie dziennym, wieczorowym i zaocznym) wymiary 

godzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielone sq adpowiednio 

na te same iata nauki co w szkolach dla rniodziciy.

MlNlSTERSTWO ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ 



PRAKNCZNA NAUKA ZAWODU 

WARSZAWA 1998 BRWINOW

Autorzy: 


DYREKTOR: dr ini. TOMASZ SKRZYCZYflSKI 

PRACOWNIA PROGRAMOW i PODR~CZNIK~W 

KIEROWNIK: mgr ini. MARIA MAJEWSUA 


mgr ini. MALGORZATA RAMATOWSUA 

mgr ini. Robert Platosz - Zespol Szkirt Rolniczych w Giiycku 

mgr inz. Wlodzimierz Zajqczkowski - Zespol Szkot lniynierii Srodowiska w Toruniu 

Q Copyright by KCOR Bminbw 1998 

Krajowe Centrum OSwiaty Rolniczej 

05-840 Bminow ul. Pszczelinska 99 

Telefony: sekretarial: 0-221 729-59-37 

cenlrala: 0-221 729-66-34 (do 38). 729-59-03 (do 05) 

fax: 0.221 729-724 1 


I. ZAJEClA PMKTYCZNE 

FORMY PRAKTYCZNEJ N A W ZAWODU 

TiSpod - kt. IV - 5 godzin i kl. V - 3 godziny Lygodniowo 

Spol - sem. 11 - 5 godzin, sem. 111 5 godziil i sen1 IV - 4 godziny tygodniowo 

2. PRAKTYKA ZAWODOWA 

TiSpod . kl. 111 - 4 rygodnie i kl, IV - 4 tygodnie 

Spol - sem. I1 - 4 rygodnie i sem. 111 - 4 tygodnie 

3. NAUKA JAZDY SAMOCHODEM 

20 godzin na 1 ucznia 

Uwaga: 

Material nauczania czeici praktyki zawodowej w klasie IV TiSpod (2 tygodnie) i w seme 

stize 111 Spol (2 tygodnie) znajduje sic w programie nauczania przedmiotu specjalizacyjnego.

PODZfAt MATENALU NAUCZANIA 

ZAQCIA PRAKTYCZNE 1 PRAKTYKA ZAWODOWA 

W szkolach dia doroslych (w systernie dziennym, wieczorouyrn i zaocmym) wymiaiy go- 

dzin przedmiotu ustalone w planach nauczania dla cyklu nauczania dzielone sq odpowiednio na te 

same lata nnuki co w szkotach dia rnlodzieiy.

MATERIAL NAUCZANIA 

- 1, 

~ 

ZAJE;CIA PRAKTYCZNE I PRAKTYKA ZAWODOWA 

Szneg6lowe programy zaj@ praktycznych i praktyk zawodowych apracnwuje rzkola. 

Temst 

Numer 

Szczeg6lowe eele knztaleenia 

dziaiu (ucze6 powioien umieC) 

I 

I 3 

UMOCMENIOWE 

Koszenie roilioici na skarpach i w pasie prryskarpowym. 

Wydobywanie roilimoSci z dna row (hakowanie). 

Odmulanie dna row. 

Rozplantowanie wydobytego urobb. 

Pozyrkiwanie (ciecie) daminy i faszyny. 

Wiqzanie kiszek faslynowych. 

Ukiadanie daminy na skarpie sposobem na plask, na mur i na rqb. 

Wbicie paii kierujqcych u podn6ia skarpy row i utoienie kiszki 

faszynowej. 

Ubnpieczenie odchka skarpy wlirkninq lub siatkq 

ROBOTY ZIEMNE I 

- wykosit roilinnoid ze skarp row i pasa ptzyskarpowego 

- wydobyf. roilinnoed om namuly z dna row 

I 

- rozplantowat wydobyty urobek 

- doW rodzaj umocnieh do istniejqcych wam&6w 

- wybrai: miejsce odpowiednie do pozyskania materiaill roiiimego 

(darnina, faszyna) na ubezpieczenia 

- wycia.6 damine om faszynp 

- uioiyf. damine na skarpie (z przybiciem kdkami) 

Tyczenie osi rowu. 

Rozbicie row g6q. 

Profilowanie przekroju popnecmego. 

Plantowanie urobku. 

Wykonanie r~cme odchka wykopu. 

Dob6r materialu oraz obudowa Scian wykopu deskowmiem. 

Zastosowanie gotowych klatek ochromych. 

Wykonanie konserwacji pnepustu belonowego, pnycz6lk6w i 

Skarpprzy budowli. 

Paeprowadzenie konserwacji zastawki na iowie rnelioiacyjnyrn. 

- ubezpieczyi: stope skarpy kiszkqfaszynowq . . . . 

- wyk?tzystad do umocnienia skarp wl6kniny technicme or= siatki 

zmonyw sducmych 

- wytyczyi: 04 row - wykonat rozbicie row go~q 

- wyprofilowai: okreilony przekroj popnecmy 

- rozpiantowat urobek 

- wykonaf. odcinek wykopu wqsko przertrzennego pod prrew6d 

wodociagowy 

- dobrat odpowiedni rodzaj umocnienia zaieino~ci rodzaju 

. mtu 

- obudowai: wykop deskowaniern aiurowym oraz pelnym 

- wykotzystat gotowe klatki ochrome 

- oczyicii: elementy bodowli znanos6w roilimych i minerainych 

- oczyicid i zabezpieczyd antykorozyjnie elementy nletalowe 

- ~aupeini6 ubytki w elernenfaci, betonowyeh 

116

2 I 3 

ROBOTY INSTALATORSKIE 

- ciqc oraz i4czyC miy wodociqgowe sralowe, miedziane i z two- Ciecie i iqczenie nu wodociagowych. 

rryw snucznych 

Montai fragnent6w instalacji wodociagowej. 

- trasowaC przewody wodociqgowe wedtug projektu lub szkicu Wykonanie plzyiqcza domowego. 

montetskiego 

- wykonaC prrylqcze domowe wodociqgowe 

- montowaC przewody kanalizacyjne wewnqtme 

Wykonanie plzydomowego odcinka mrociqgu kanalizacyjnego. 

- uloTyC odcinek mrociqgu z zadanym spadkiem 

Wymiana element.5~ kanaiizacji wewnetmej (syfony, uszczelki) 

- polqczyi rurociqg ze rtudzienkq kanalizacyjn* 

I 

KOSZTORYSOWANIE ROBOT BUDOWANYCH 

- czyiai projekl budowlany 

Obliczanie iloici rob61 na podstawie projehu budowlanego. 

- ustala6 dane wyjsciowe do kosnoiysowania 

Spotqdzanie protokdu danych wyjiciowych do kosnorysowdnia 

- spowdzai obmiar i przedrniar robdt: 

Spotqdmie przedmiaru rob61 dla roulych rodzaj6w rob6t. 

- ziemnych 

- wodociqgowo-halizacyjnych 

- wodno-melioracyjnych 

Sporqdzanie kaszto1ys6w szczegMowych (Slepych, nakbadczych, 

- budowli hydrotechnicmych 

inwestorskich, ofertowych) dla robot: 

- spowdza6 rbme kosztorysy ze wzg$du na zakres neczowy - ziemnych, 

- inwestycji 

- wodociqgowo-kanalizacyjnych, 

- obiektow 

- wodno-melioracyjnych, 

- rob6t 

- budowli hydrotechnicznych, 

nletodami tradycyjnymi i przy polnocy programow komputeo- 

- spowdaC kosztorysy szczegMowe 

- Sleoe 

wych 

Sporzqdzanie Zbiorczego Zestawienia Kosztow dla inweslycji. 

- naWadcze 

- inwestorskie 

- ofertowe 

- powykonawcze 

-rob& dodatkowych 

- sponildzat wycenq inwestycji

- 

PRZETARCI 

poslugiwaf siq ustawqo zam6wieniach publicmych prry odzie- Sporydzanie ogloszenia o prretargu nieograniczonym na roboty bulaniu 

zam6wiek na wykonanie rob61 budowlanych, dostaw i dowlane. 

usbg 

Sporydzanie pisemnej oieny przetargowej na roboty budowlane. 

uczestniczyf w r6inych procedurach prretaigowych jako inwe- Spowdzanie protokotu z prrebiagil pnetargu na roboty budowlane. 

stor i wykonawca 

Sporydzanie umowy na wykonanie robot budowianych w trjbie n- 

m6wienia z wolnej iqki. 

UMOWY 0 WYKONANIE ROBOT BUDOWL&wCH 

sporqdzif umowq o wykonanie rob61 budowlanych 

Sporydzanie um6w o wykonanie r6ulych rob61 budowlanych. 

negocjowaf warunki umowy zarowno jako inwestor i wykonaw- Negocjowanie waiunkbw umowy na roboty budowlane. 

ca 

Sporqdzanie dokumentacji do iodzaj6w odbiorow roMt budowlaprrygotowaf 

dokumentacje do: 

nych. 

- odbion~ rob61 zanikajqcych i ulegajqcych zalayciu 

- odbionl czeiciowego 

- odbiorr~ kolicowego 

- odbiont ostatecmego po zakokczeniu ohesu gwarancji Spoqdanie umoV ubezpieczenia rob61 budowlanych. 

zawieraf umowy ubezpieczenia rob61 budowlanych 

spoqdza~ miedzy inwestorem i wykanawc;ldotycqcq 

S~orydwie umowy dotycwej kaucji i kar umownych. 

kaucji i kar umownych 

DOKUMENTY BUDOWY 

prowadzif dziennik budowy 

Wypelnianie dziennika budowy. 

sporqdzat ksiq?kq obmiaru rob61 

Sporzqdzanie ksiqgi abmiam. 

sporqdzaf protokM kolicowego wykonania rob61 dodatkowych Sporqdzanie protokolu koncowego wykoiiania rob61 dodatkowych. 

prowadzif podstawowe dokumen~ gospodarki materialowej Wypdnianie podstawowych dokument6w goGdarki materialowej 

prowadzib podstawowe dokumenty sprzqtu i maszyn budowla- ro&~chobieh6w. 

nych 

Wypdnianie podstawowych dokuinentow kart pracy sprrqtu i maszyn 

spoqdzat hamonogram roMt budowlanych 

budowlanych. 

sporydzat hamonogram pracy maszyn budowlanych 

Sporydzanie hamjonogramu robot dla maiej budowy. 

wyskiwa~ uzgadnienia forma~no.prawne dla inwestycji Sporydwie harmonogramu P ~ ~ Cmaszyn Y budowlanych. 

hesie wymag~ pprawa budowlanego i prawa wodnego Sporqdzanie wniosk6w do r6inych instytucji w celu uzyskania 

uzgodnieh dla realizacji inwestycji. 

I > 

149

- 

-. 

'a~%[nlals - ouloliuoy ~!uazphn 

z 

zcuraL 

'npzeiod cauua!zpo3 !%ntsqa s aqz 

'Lpzer eqprd ! q!u[!s a!ue!meqalun 

y!ul!s ?!uroqanm - 

npze[od buua!zpoa 33qsqo ?euoyh - 

e?uazsa!dsXzld ! mo%a!q 'eqnweq 'et33zlds !rue!uZ!w 3!s ?en!3n~sod - 

auloliuoq LpMnd ?e~!8npqo - 

Lpze[op 3!s pe~o~ozhd - 

1 

(?a!urn ua!u!mod "az~n) 

c!uaJtelzq alas aMo((l%zaz~z~ 

MX~OH~OMVS Aazvr mnv~ 

!8a!q ?k3+d ! ?~J%IM 

- 

'Lpzec!3soyp31d elre!tuZ 

'a!se~i [auoz3em&n od epzq 

mLiLq3od ! ur!yse{d a!uazax eu pzelod ?ewhez - 

yh op ! npozld op a!su: [auoz3smh od ?eqsaj - 

mgZa!q Kw!luz L3oruod Xzld aroyp3rd ?!ua!m - 

em!led%ym~p Lpzer??oyp$id ?!ua!un - 

UQLqaod ! m!~seld a!uara: eu e3sra!ur z aezsru - 

-npzelod lglsod ! a!uemLuLiu~q 

n3sla!iu wLuojsaqo M pzecod ?ewXzliez ! jWMOtuav - 

. 

'amo3olp hauepq 

a~o3orp hauem ?emXuoyiLu. - 

n3sra!m mXuol~aqo M pza[od ?eMO?1edez - 

. 

-npze[aud owsuazsrma!d 

hawru auoua!ruez ?~~a!leu2Lsez 

- 

'Lpn[??Oyp3ld 

Lpza[3inilq zeio !mepm!od Xzp$!rn ??0$3alpo%uz3a!dzaq ?maqaez - 

e!u2zoffiez ais!mk~au su ?e~o8ea1ez a!uz3aiilys - 

azpolp eu e!uazaBm aujer3ua~od qnl ais!hu(zaau ?a!zp!maud - 

%!3so?pLd%uzaa!dzaq z pzelod ?!zpeMoid - 

Lpzera!seza M azpo~p eu 3[akod%M!~?e{~ ?VMOIU~~~ -. 

qduol:a!~?oa!u ! q~Xuolia!~?o qae8oip eu pzeiod ?!zpe~old - 

~Luemopnqez tuarezsqo ezod pmrod ?lzpemo~d - 1 , , 

w!ys[a!m nqanl M pze[od ?!zpe~oid - 

;emozLqs L a aqg~ zavd ?vqza[aud - 

-eysleyalpaud 3owod ezs~la!d 

~gypedh 

(MOIEIJO [a!ysieyalpaud X3omod ?!la!zpn -


Zaigcia praktyczne i praktyki zawodowe 

W trakcie Cwiczed dotyczqcych r6tnych rodzaj6w rob6t nalety wyl.abiaC u uczni6w 

urniejptno

Pojazdy uiywane do nauki jazdy muszq by6 technicznie spiauwe i aznaczone tablica- 

mi z liter* L widocznq dla imych uczestnikdw ruchu. Tablica ta powinna by6 odwietlona. 

Nauka jazdy samocliodem odbywa sip w lorniie zajpd indywidudnycli. 

Pized przystwicniem do szkolenia naleiy wykonat dokladne badania lekarskie przydatnoici 

kuodydnt6w nu kicrowc6w. 

Poczqtkowc zajpcin z nauki jazdy rcalizuje sip na placu (poligonie), na kt6ryin nie ma 

oaturnloego ruchu drogowego. Plac tvki powinien mieC uhvaidzonja nawierzchni~ oraz ozna- 

kowanie znakami drogowymi pionowymi i poziomymi. Przeprowadzenie pienvszych jazd na 

:. placu jest korzystne z tego wzglpdu, ie uczefi w pienvszej kolejnoici nabywa umiejptnoici 

poslugiwania sip mechanizmami i przyrzqdami stuiqcymi do prowadzenia pojazdu, a nastpp- 

[lie skupia swq uwagp nn poprawnyn wykonaniu manewr6w wystppujqcych w normalny~n 

rucliu drogowym. W miarp zdobywania przez ucznia umiejptno

LITERATURA 

I. Podrpczniki i ksiqiki pomocnicze dla ucznia 

a. podrpcn~iki 


b. ksiqiki pomocnicze 

- Kowalczyk Z., Loska F., Czarkowski M.: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP, 

Warszawa I996 

- Komp~lterowy program ko~zto~sowania. WIN-BUD, Warszawa 1998 

Akualizowane zestawy dopuszczonych do uiytku szkalnego podrpcznik6w stanawiq 

odipbne opracawania. 

2. Podrpczniki, poradniki i i~me ksiq&i dla nauczyciela 

- Cieilowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Cz. I i U. WSiP, Warszawa 1998 

- Hohan Z., Lisicki K.: Instalacje budowlane. WSiP, Warszawa 1995 

- Ploszajski T.: Rachunek kosztow w prredsipbiorstwach budowlano-montazowych. 

WSiP, Warszawa 1992 

- Ustawa o zam6wieniach publicmych z dn. 10.06.1994. Dz. U. 98.119.773 

Literatura powinna by6 aktualizowana i uzupehiana przez nauczyciela przedmiofu w 

konsultacji z nauczycielem-doradcqmetodycznym i nauczycielem-konsultantein z Centrum 

w Bnvinowie.

PROGRAM NAUCZANIA - KOWEZiU

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?