hæmus - Libraria pentru toti

ALKET ÇANI
“Për shtegtarët e pak metrave katrorë”
- shënime për librin e ROMEO ÇOLLAKUT -
Nuk e kam aspak të lehtë të shkruaj për vepra në prozë e sidomos për ato të
një miku si Romeo Çollaku, por shija e mirë që më la leximi i këtij libri e
tejkalon çdo vramendje deontologjike. “Për shtegtarët e pak metrave katrorë”
është një përmbledhje tregimesh, ndonjë prej të cilëve autori e ka botuar më
parë në shtypin letrar periodik. Çollaku e boton këtë libër pas lëvrimit me
sukses të disa zhanreve të tjerë, si poezia, romani dhe eseja. Ai, gjithashtu, ka
sjellë në gjuhën tonë disa autorë shumë të rëndësishëm grekë e francezë - si J.
Ricos, P. Verlaine, S. Mallarmé, G. de Nerval, një antologji të tregimit grek
për të cilën është shpërblyer me një çmim kombëtar, dhe sidomos romanin
“Priftëresha Joanë” të Emanuel Roidisit - me një mjeshtëri dhe përgjegjësi të
lartë. Romeoja ka shkruar edhe disa poezi gazmore, të një shijeje dhe humori
të hollë, të cilat jam i sigurt që, kur të dalin në një libër më vete, do t’i falin
lexuesit të tyre një kënaqësi të veçantë. E pra, tregimet e tanishme vijnë pas
një përvoje të konsiderueshme të autorit në këtë sferë të madhe e të vogël, të
sigurt e të pasigurt, reale e virtuale, që quhet letërsi.
Dihet që çdo zhanër letrar lind nga një përdorim i caktuar i gjuhës dhe, duke
qenë kështu, tregimi është ndoshta më tipiku që di të luajë më mirë me fuqinë
e menjëhershme dhe domethënëse të fjalës, për të na kumtuar një ose më
shumë jetë imagjinare, ku vendosen personazhe në kohë e hapësirë dhe
ndodhin ngjarje që ngërthehen nëpërmjet një mekanizmi të dukshëm ose të
padukshëm shkakësish. Arti i tregimtarit synon të nxitë dhe ta mbajë
gjithmonë të nxitur atë pritje të përgjithshme e të çrregullt që ne kemi për
gjërat që ndodhin, duke e lidhur universin e tregimit me botën reale. Me anë
të një gërshetimi detajesh arbitrarë, ai lidh ekzistencën reale të lexuesit me
ekzistencat e gjasmuara të personazheve, gjë që shpeshherë i bën këto
gjasmime të marrin një forcë të çuditshme jetësore që, në mendjen e lexuesit,
i bën të krahasueshme me persona të vërtetë. Lexuesi u jep atyre gjithë
veçoritë njerëzore që ka brenda vetes. Teoritë thonë se sa më të shumta të
jenë këto veçori, aq më e madhe është vlera e veprës letrare. Ligji më i fortë e
njëkohësisht sekreti i suksesit të një tregimi është, me sa duket, fakti që
vazhdimi i ngjarjes të na tërheqë pa ndërprerje drejt fundit të saj, i cili na bën
të besojmë se kemi jetuar tërësisht e thellësisht një aventurë, duke u
njëjtësuar me personazhet e sajuar.
Natyrisht që, kur edhe tek ne të ketë kritikë që do të merren më në fund, më
tepër e kryesisht me veprat sesa me autorët e tyre, do të flitet në mënyrë më të
thelluar e rigoroze edhe për librat e Romeo Çollakut dhe për vendin që do të
80