hæmus - Libraria pentru toti

Tek ne në Gjermani
(fragment)
Qysh në ditët e para të mbërritjes sime në Gjermani, më ftuan për darkë. Kur
hyra në kuzhinë, mikpritësi po piqte një copë mish qëngji në kuptor. Shihja
për herë të parë një kuptor prej qelqi dhe me brendinë të ndriçuar. S’mund
t’ia shqisja sytë, drita ia kthjellonte vështrimit mishin. Puçrra shkumëzuese
shkisnin andej-këtej, merrnin frymë dhe pëlcisnin. E këqyrja atë mish të
përndritur në të kaftë si një film sajuar në televizorin me ngjyra: një diell
përvëlues dhe shkëmbi prej qëngji ku banonin kafshëza prej qelqi. Mikpritësi
hapi derën e qelqtë dhe foli teksa kthente copat e mishit nga një anë në
tjetrën: „Phëh, po Kaneti është edhe ai nga Rumania”. I thashë: „Ai është nga
Bullgaria”. Tha: „Ashtu është, gjithnjë i ngatërroj ato vende, por kryeqytetet i
njoh mirë, Bullgaria ka Sofjen, Rumania ka Budapestin”. I thashë:
„Budapesti është tek hungarezët, Rumania është me Bukureshtin”. Në filmin
tim, mënyra se si përdridhte mishin me dhëmbët e pirunit të kujtonte një
gaforre që rradhiste nga e para pejsazhin. E më dukej se ngatërresa në kokën
e tij kish ardhur ngaqë i pat kthyer sëprapthi copat e mishit në tigan. Mbylli
portëzën prej qelqi duke thënë: „Shpresoj të të pëlqejë, ke ngrënë ndonjëherë
mish qëngji?”. „Në Rumani hahet shumë mish qëngji” e sqarova dhe shtova:.
„Kënga e Nibelungëve tek rumunët, epopeja e tyre kombëtare, flet për dhen e
barinj”. „Kjo është zbavitëse”, tha ai. Kurse unë e ndreqa: „S’është zbavitëse
aspak, është fjala për mashtrim dhe vetmi të plotë të njeriut nën frikë, për
vuajtje dhe vdekje”.
Fragment nga Mbreti përkulet dhe vret,
botimi në rumanisht, f. 198, Editura Polirom, 2004
Dixit: „Mund ta besojmë, jo ta themi. Ndërsa ajo që është e pamundur të
thuhet, mund të shkruhet, sepse e shkruara është një akt memec, një punë që
ze fill nga koka për të mbërritur tek dora, duke bishtuar gojën. Në kohën e
diktaturës kam folur shumë, meqënëse e pata ndarë mendjen të mos klithja.
Fjalët e mia kanë pasur pothuajse gjithmonë pasoja të papërligjshme. Por
shkrimi filloi me heshtjen, në këtë shkallë të uzinës. Duke iu braktisur
vetvetes, m’u desh të nxjerr më shumë nga sa më lejonin fjalët. Fjalët nuk
ishin më të afta të shprehnin çka po ndodhte” tha shkrimtarja gjatë fjalimit të
Nobelit, duke saktësuar se për të “shkrimi nuk është çështje besimi, por më
tepër një mashtrim i çiltër”.
555