hæmus - Libraria pentru toti

Kush synon jetën politike të Italisë duhet të marrë parasysh ca fakte historike
dhe praktike. Shumë njerëz harrojnë se shtetet italiane pas lëvizjes kulturore
të humanizmit dhe të rinascimentos u shndërruan, me hare të Vatikanit, në
koloni të mirëfillta të fuqivet të mëdha evropiane, e, siç dihet, një koloni
administrohet çdoherë shumë bukur për të mirën e shtetit pushtues. Italia
moderne u lind në shekullin XIX kundër dëshirës së Vatikanit, po, për fat të
mjerë, Italia moderne ende nuk është larguar nga sistemet administrore të së
kaluarës: Italia është sot vendi i letrës me stemë, vendi me një administratë e
cila demokracinë e vërtetë nuk do ta njohë. Pas luftës së dytë botërore
qytetarë të huaj me miliona shkuan në Itali nga vende të përparuara e patën
mundësi konkrete të bindeshin se prapambetja administrore demokracinë nuk
e lejon në Itali. Për këtë i huaji thotë, me shprehje eufemistike, se Italia është
shtet konservator, por, në të vërtetë, ai mendon keq, edhe shumë keq për
Italinë: vendi i letrës me stemë e i burokracisë sovrane, vendi ku shërbimi
postar nuk punon mirë, vendi ku kriminaliteti shpeshherë ligjësohet në një
mënyrë ose...”
“Keni të drejtë: neve na nevojitet njëfarë revolucioni moral kundër egoizmit
të verbër që e sundon sot Italinë, ashtu si thamë më lart, e unë jam duke
menduar, - vërejti Krexja e Muriqit, - se është vërtet mirë për shqiptarët të
dinë se ç’po ndodh në vendet e tjera evropiane. Ata duhet të nxënë shumë në
fushën e politikës e pra s’ka mësuese më të mirë se jeta vetë. A mendoni ju se
demokracia do të afirmohet në Shqipëri?”
“Demokracia formale tashmë u afirmua, kështu besoj unë, në Shqipëri; por
kjo nuk mjafton: nevojitet demokracia e vërtetë e cila bëhet ditë për ditë në
administratat lokale e në jetën konkrete të përditshme...”
“E atëherë, nëse i kuptova mirë fjalët tuaja, alternimi, ndërrimi ose këmbimi i
administruesvet, ekzistenca e një opozite, ndarja e pushtetit ekzekutiv nga
pushteti legjislativ e nga organet gjyqësore mund të jenë vetëm gjëra fotmale
me pak, shumë pak vlera praktike, mund të jenë gjëra sipërfaqësore...
Shpjegimi i demokracisë lyp sqarime më të thella, si pothuaj çdo fenomen i
jetës.”
“Duke folur harrojmë ngandonjëherë çështjen kryesore e largohemi pak nga
pak nga problemi themelor. Për Italinë e sotme kisha formuluar shprehjen
revolucion moral, por unë nuk dua t’u flas italianëvet. Jo, jo! Fjala ime i
drejtohet në vend të parë shqiptarit. Dua të theksoj faktin se shqiptari duhet të
merret seriozisht me ngjarjet politike të kohës sonë, duhet t’i kuptojë mirë
ato, duhet të largohet njëherë e mirë nga diletantizmi, duhet të dëgjojë edhe
opinione të tjera e duhet të nxëjë të kritikojë mendimet e veta... Unë
personalisht nuk dua të luaj rolin e mësuesit politik: një gjë e tillë nuk është e
mundshme, sepse në jetë çdokush duhet të jetë mësuesi i vetvetes. Këto fjalë
unë i them për një arsye shumë të thjeshtë: jam arbëresh e më pëlqen të flas e
të shkruaj arbërisht ose shqip se arbërishtja është ushqimi im mendor i parë
nga rëndësia. Për ta përcaktuar më me saktësi punën, unë flas e shkruaj
551