hæmus - Libraria pentru toti

megjithse është punë shumë e vështirë të tejkalojmë momentin fillestar
individual për të shkuar te një gjuhë që individi tjetër kupton plotësisht.
Individualiteti gjuhësor arrin ca herë një trajtë karakteristike që na pëlqen e
na rrëfen edhe gjëra e mendime që folësi (ose shkrimtari) nuk donte të
tregonte. Biseda, dialogu ndërnjerëzor, përbën jetën më të lartë të njerëzvet,
të cilët kështu mund të mbahen si qënie që materien e sublimojnë duke u
hapur derë atyre formëve të ekzistencës që quhen shpirtërore, jomateriale.”
“Pikërisht ashtu. Shprehja juaj revolucion moral më çuditi mua në fillim. Aty
për aty ajo m’u duk e drejtë dhe e përshtatshme. Por... tani jam duke menduar
se fjala revolucion është shpërdoruar e neve nuk na thotë asgjë. Pra, kuptimi i
sotëm i kësaj fjale është negativ e përmban patjetër konceptin e dhunës. Për
këtë, e vetëm për këtë, ju shtuat mbiemrin moral, duke e theksuar atë.”
“Ke të drejtë, por mua nuk më erdhi mbi gjuhën time një fjalë më e mirë.
Natyrisht, ka me siguri terma më të përshtatshme: mundësitë e gjuhës janë të
pakufishme.”
“Ndoshta... ndoshta mund të përmendej filozofi Thomas Kuhn, i cili studioi
revolucionet shkencore e foli për ndryshimin e paradigmavet. Ndëse
largohemi nga shkenca, nga shkenca e mirëfilltë e marrim parasysh sjelljen e
njeriut, mund të flasim për paradigmën morale. Shumë paradigma morale të
praktikuara në jetën konkrete janë me të vërtetë imorale e ndryshimi i
paradigmës morale do të përmbante në Italinë e sotme pakësimin e
imoralitetit në sjelljen e përditshme të njerëzvet. E, nga ana tjetër, kush na
garanton se ndryshimi i paradigmës në fushën e shkencës ose të sjelljes bëhet
vërtet? Përvoja na mëson se ndryshimi bëhet sidomos me fjalë e se, shumë
më vonë, pjesë të brezit të ri, eventualisht, ndryshojnë pjesë të sjelljes së tyre.
Moda, kjo dihet, ndryshon gjithçka, por këto ndryshime i përkasin vetëm
sjelljes sipërfaqësore e vetëm rrallëherë karakterit të individit. Kosovari që
jeton sot, për shëmbull, në Zvicër, nuk tregon asnjë interesim të nxëjë ndonjë
gjë nga demokracia zvicerane. Edhe ata që botojnë gazeta e revista injorojnë
sistematikisht shtypin zviceran. Megjithatë unë jam e sigurt se në Zvicër
brezi i ri shqiptar do të largohet fort nga zakonet e sotme shqiptare e do të
zhvillojë, me gjasë, një racizëm primitiv zviceran...Mendime të tilla ju i keni
shprehur aq herë...e, përveç kësaj, s’duhet harruar se ende pak kohë më parë
gjermani që kishte luftuar kundër Schicklgruberit, ishte tradhtar i keq e pësoi
shumë vështirësi në Gjermaninë e Bonnit, kurse sot shumë fillojnë të besojnë
se tradhtari i vërtetë qe Schicklgruberi...se politika paqësore e imperializmi
ekonomik kanë në kohën tonë më shumë sukses se imperializmi
allaschicklgruberçe, allastalinçe ose allaserba.”
“Ti o Krexe kujton idetë që unë shpreh aty për aty, kurse unë harroj ca
mendime të vjetra ose shkoj me lehtësi te mendime të reja. Sot pesimizmi yt
mua më duket tepër i fortë. Sot nuk kam vështirësi të mendoj se edhe
karakteri i njeriut ndryshon, po pak nga pak e në një mënyrë që i përshtatet
548