hæmus - Libraria pentru toti

këta i paguan të gjitha këto e thanë: Ja ku i keni mashinat, hajdeni nxirrni
gazetën!
Dhe kështu nismë Diellin, pikërisht me atë methudhë me të cilën nxirnim
edhe Kombin e Pecit. E rradhitnim unë tok me Thimaqin edhe pastaj e
shtypnim në atë katuan e mbytur me tym, duke punuar me këmbët. Po ishim
djem aherë, shumë trima, shumë të shëndoshë. Kjo gazetë e nisur me tërë ato
varfërira e me tërë ato mundime, nisi më 15 të shkurtit 1909. Më 5 nëndor
1915 u bë e përditëshme. Më përpara dilte një herë në javë, pastaj dy herë në
javë, pastaj tri herë në javë e pastaj dolli e përditëshme kur ishte direktor,
ndjestë pastë, Kostë Çekrezi, i cili midis vyrtutave të tjera kish vyrtutin që
ishte një punëtor i rrallë. Ndoshta punëtori më i madh që ka nxjerrë
Përlindja Shqipëtare.
Tani duhet të kini përpara sysh një gjë: Dielli përparoi e arriu të bëhet e
përditëshme e vazhdoi disa vjet kështu. Pastaj botimi i tij u rrallua sepse
gjysma, më tepër se gjysma e shqipëtarëve më të mirë që kishim këtu u sulnë
si bagëtia, si kope edhe u kthyen në Shqipëri, posa që u hap vendi. Dhe kjo e
sakatosi lëvizjen kombëtare të këtushme. Vanë atje dhe kujtonin se kur të
ktheheshin do t'a gjenin përsëri derën hapët. Kur u mejtuan që të ktheheshin
këtu, dera ishte mbyllur e s'vinin dot.
Por, sidoqoftë, me gjithë ato mundime, Dielli vazhdoi. Po si vazhdoi ?... Këtë
duhet t'a kini gjithënjë përpara sysh. Dielli nuku mund të mbahej vetëm me
pajtime. Po të pyeç mirë, asnjë gazetë në botë nuku përmbahet vetëm me
pajtime. Përmbahet me rekllama. Edhe ne, rekllama nuk kemi natyrisht pse,
ai publik që e këndon është shumë i limituar e askush nuk rekllamon pa pritur
që të marrë fitime nga ajo rekllame. Kështu që s'duhet të dëshpërohemi, kur
shikojmë se nga koha në kohë Dielli ngec e pret ndihmën tonë. Tashi, ç'mund
t'u thom për vazhdimin e Diellit? E vetmja gjë që mund t'u thom është kjo.
Kështu siç bëmë këtë mbledhje të bukur sot, që mblidhemi nga të gjitha anët e
Amerikës e piqemi e çmallemi, do të ish mirë që të mblidhemi çdo tre vjet e
kështu të ndihmojmë edhe Diellin. Se ka edhe një tjatër qëllim kjo mbledhje.
Nuk jemi më djema dhe ngadalë e ngadalë hesapi ynë po shkurtohet e
mbyllet. Kështu që është mirë të piqemi çdo dy a tre vjet. Se kush e di se kur
piqemi prapë ! ( … )
1963
REFAT XH. GURRAZEZI:
Kur dolli Dielli për herë të parë, u duk si një yll i ndritur në mes të errësirës.
Shkurtër, Dielli ka qenë një shkoll’ e veçantë jo vetëm për emigrantët
shqipëtarë t’Amerikës që shumë prej tyre mësuan si të shkruajnë dhe të
këndojnë shqip prej tij, por për gjithë këndonjësit shqipëtarë kudo në botë. Në
fjalë të tjera, Dielli ka qenë një shkollë stërvitëse për këndonjësit e tij si
nëshkencën politike, ashtu edhe në fushën kulturale. As ka patur dhe as që ka
523