hæmus - Libraria pentru toti

vitet 1908-1910 u botua në Selanik, gazeta “Liria; me 1909-1911, “Shqypja e
Shqypnisë” e Josif Bagerit; me 1909 “Rrufeja” e Thanas Tashkos e Jani
Vruhos, në Kajro, në vitin 1909; “Lidhja Orthodhokse”e Mihal Gramenos, në
Korçë, me 1909; “Bashkimi i kombit” e Fehim Zavalanit, në Manastir, në
vitet 1909-1910; “Liri e Shqipërisë” e Kristo Luarasit, në vitet 1911-1915,
“Drita” e Muço Qullit, me 1911-1912, etj., etj. Te gjitha jëtëshkurtëra.
Edhe gazeta e revista të tjera të cilat për shtypin shqiptar në atdhe dhe në
diasporë, mund të përmenden për jetën e tyre të gjatë, as që mund të
krahasohen me organin e “Vatrës”. Kështu “Arbëreshi i Italisë” (“L’albanese
d’Italia”) e De Radës (1848-1912) jetoi 64 vjet; “Kombi Shqiptar” (“La
Nazione Albanese”) e Anselmo Lorechios (1897-1924), jetoi 27 vjet;
“Albania” e Konicës (1897-1909), vetëm 12 vjet. “Dielli” mund të
krahasohet, në këtë rrafsh, vetëm me “Hyllin e Dritës” të Pader Gjergj
Fishtës, i cili e nisi botimin në vitin 1913 dhe, me gjithë ndërprerjet e
pësuara, vazhdon të botohet sot e kësaj dite.
Kanë thënë për “Diellin”
FAN NOLI:
QË "DIELLI" TË VAZHDOJË TË NDRIÇOJË
edhe pa rekllama …
… E nismë Kombin dhe pastajza, pas tre vjetësh Sotir Peci shkoi. Këtu, tha
s’bëhet punë, unë do shkoj në Shqipëri. Edhe shkoi për Kongresin e
Manastirit ahere e pastaj mbeti në Shqipëri. Pastaj vajti në Shkollën
Normale, siç e dini edhe me ne fund, u bë një nga pjesëtarët e Këshillës së
Regjencës. Po sido qoftë, nga Kombi lindi Dielli. Kur shkoi Sotir Peci, na la
këtu një shtypshkronjë. Ajo shtypshkronjë ish në 100, Hapson Street, në një
katua. ( … ) Aty bënte shumë fohtë, kishim një sobë e cila nuk na ngrohte por
vetëm na tymoste. Si e shtypnim Diellin ne? E rradhitnim vetë dhe më vjen
keq që nuk ndodhet ketu, Thimaqi, që ishte kryeradhitësi e nga i cili mësova
edhe unë zanatin e rradhitjes së shtypit. Me atë tok e rradhitnim e pastaj, në
mashinën me të cilën e shtypnim vetë, me këmbë. Amerika s'kish përparuar
aq shumë aheraj, sa të përdorej elektriku në mashinat.
Shkurt, si shkoi Sotir Peci mashinat mbetën të gjitha atje siç ishin, të pa
paguara. Edhe u mbluadhtin ca nga djemtë që kishin dhenë paratë, pagesën e
parë kur i bleu dhe thanë: Ç'do t'i bejmë këto? Ca thanë që t'i shesim, ca
thanë jo të mos i shesëm, po të vazhdojmë gazetën vetë. Të nxjerrim një tjatër
gazetë. Se s'mund të nxirnim Kombin pa lejen e editorit. Por që të mundnim
të nxirnim një tjatër gazetë, duhej të pagunaim një herë mashinat, të cilat
ishin të papaguara. Kështu që u mbluadhnë nënë kryesinë e Kristo Qirkës,
ndjestë pastë edhe të Misto Millonait i cili mblodhi disa nga dardharët,
Kristo Qirka mblodhi ca prej korçarëve si edhe Dhima e Goni Pitërson dhe
522