hæmus - Libraria pentru toti

DUO
VINTILĂ HORIA
(Segarcea, Rumani 1915 - Madrid, 1992)
Zoti është lindur në mërgim
(Dumnezeu s-a născut în exil)
I vlerësuar me Çmimin Goncourt në vitin 1969, romani “Zoti është lindur në
mërgim” i shkrimtarit trigjuhësh Vinitlă Horia, hap serinë e veprave përmes
të cilave autori ringjiz epoka krize nga historia e Evropës, “mbyllje ciklesh”,
ku zbulon tipare të ngjashme që thelbësojnë epokën e tanishme. I joshur
njëherazi ndaj historisë dhe çështjeve madhore të fatit dhe jetës, prozatori
thyen murin e kohës dhe njësohet me personazhe që kanë njohur thellësitë e
mërgimit. Në “Letra e shtatë” (1964), filozofi Platon përpiqet të ndërtojë
Qytetin Ideal në Sirakuzën e tiranit Dionis; në “Përndiqeni Boetiusin!”
(1983) mendimtari Boetius e përjeton mërgimin në burgun e Ravenës, qytet i
dyndur nga ostrogotët; piktori El Greko braktis vendlindjen, Kretën e
kërcënuar nga turqit, dhe vendoset në Toledo, ku linden kryeveprat e tij
(romani “Një varr në qiell”, 1987). Bëhet fjalë për romane simbolikokulturorë
(polihistorikë, siç i cilëson Herman Broch), në të cilët ndodh
ndërvendosja dhe gërshetimi i pyetjeve historike me ato ekzistenciale, në një
përpjekje për të zbardhur të fshehta përjetësiht ajtuale të qënies njerëzore,
për të tejshkuar atë që është tipike deri në kapjen e arketipales. Vinitlă Horia
nuk arriti ta shihte më Rumaninë ku u lind, u formua e ku një plakë gjysmë e
verbër i mësoi një frëngjishte të pazakontë qysh në fëmini. Smira dhe
mendjengushtësia e disa prej bashkëkombasve, me ndihmën e regjimit
policor, e detyruan të mos e pranonte Çmimin Goncourt dhe të mos kthente
dot më as eshtrat, pas vdekjes, në atdhe. Vendi i tij në letrat rumune është
ende i paqartë nga ana zyrtare, ndonëse mbetet njëri nga prozatorët më të
shquar të frëngjishtes, spanjishtes dhe rumanishtes.
“Zoti është lindur në mërgim” rrëfen me gojën e poetit të shquar roman
Ovidiu tetë vitet e mbramë të jetës në Tomis, buzë Detit të Zi, ku perandori
August e syrgjynosi për ta ndëshkuar. Gjatë atyre tetë vjetëve Ovidi jo vetëm
që rigjen vetveten dhe Zotin, por nis të shkruajë edhe në gjuhën e lashtë të
dakëve.
515