hæmus - Libraria pentru toti

i cili është karakterizuar nga një shumëllojshmëri mendimi kritik, katharsisi
përbën një term polisemantik.
Hegeli ishte mendimtari i parë që në veprën e tij “Dialektika” e bëri
katharsisin një fenomen universal dhe jo thjesht estetik. Ai e bëri këtë
nëpërmjet asaj që ne e quajmë dialektika helegiane. Ajo fillon me një tezë, e
cila zhvendoset tek e kundërta e vet, antiteza, me anë të parimit të
negativitetit. Dy forcat e kundërta ndeshen, duke prodhuar një pajtim midis të
dyjave, të cilin Hegeli e quan sintezë. Sinteza e Hegelit, megjithëse ka
karakteristka të të dyjave, tezës dhe sintezës, prodhon në thelb një gjendje të
re. Dialektika helegiane na jep një metodë frytdhënëse për të kuptuar
katharsisin. Nga nocioni i dy forcave të kundërta, ne mund të marrim
keqardhjen dhe frikën, ose të mirën dhe të keqen, ose tërheqjen dhe shtytjen.
Forca e parë (keqardhja, e mira, tërheqja) është teza. Forca e dytë (frika, e
keqja dhe shtytja) është antiteza. Ndeshja e tezës me antitezën prodhon një
sintezë, një pajtim apo një katharsis. E gjitha kjo është e qenësishme, por jo e
zhvilluar në doktrinën aristoteliane të katharsisit. I shpjeguar nëpërmjet
dialektikës hegeliane, katharsisi nuk i referohet thjesht një fenomeni letrar,
por ai paraqitet si një aspekt i funksionit të artit që është i ngjashëm me
historinë, jetën dhe universin. Jeta është një sintezë e dy forcave, po kështu
janë dhe letërsia me universin. Të gjitha janë të lidhura bashkë dhe asnjëra
nuk mund të shihet e izoluar. Çdo forcë apo fenomen merr kuptimin e
mbramë vetëm pasi përcaktohet lidhja me forcat e tjera përreth.
Ideja e dialektikës hegeliane është një forcë madhore orientimi në
interpretimin e katharsisit, e cila ka influencuar më pas çdo mendimtar dhe
kritik të madh, përfshirë Niçen, Kajzerin dhe Lukasin.
* * *
Prej këtyre tri mendimtarëve, ne do të veçojmë Kajzerin, meqënëse mendimi
i tij ka një lidhje të përafërt me përdorimin që do të marrë ky term gjatë këtij
punimi. Kajzeri shpjegon:
“Proçesi kathartik i përshkruar nga Aristoteli nuk do të thotë një purifikim
apo një ndryshim në karakterin apo cilësinë e pasioneve në vetvete, por një
ndryshim në shpirtin e njeriut. Me anën e poezisë tragjike shpirti fiton një
qëndrim të ri ndaj emocineve të veta. Ai përjeton emocionet e keqardhjes dhe
të frikës, por në vend të shqetësohet nga këto, ai bie në një gjendje qetësie
dhe paqeje. Në shikim të parë kjo duket si diçka kontradiktore sepse ajo çfarë
Aristoteli sheh si efekt të një tragjedie është një sintezë e dy momenteve, të
cilat në jetën reale, gjatë ekzistencës tonë praktike, përjashtojnë njëra-tjetrën.
Intensifikimi më i lartë i jetës tonë emocionale mendohet se na jep në të
49