hæmus - Libraria pentru toti

Ky përshkrim të krijon pështypjen e një skenë vrasje në ndonjë roman
policor, ku autori që i ka vënë vetes qëllimin për të krijuar një atmosferë sa
më të besueshme të ngjarjes, mundohet të ngjallë efektin e tmerrit, duke
pasqyruar karakterin e vrasësit në shpërfytyrimin e tipareve të viktimës.
Kuteli e lë këtu mënjanë tonin realist që përshkon rrëfimin prej kreut në fund,
dhe sikundër ndodh përherë ne krijimtarinë e tij, ai shkel sërish në kufinjtë e
fantastikes. Duke iu referuar përfundimit të studiuesit Aurel Plasari, sipas të
cilit; “Ashtu si filozofët që përdorin koncepte të rreme për të mbërritur tek e
vërteta, ashtu edhe shkrimtarët e llojit të Kutelit e përdorin trillimin më të
njëjtin synim” 133 , ky qoftëlarg i tmerrshëm, që shfaqet çuditërisht në rrezet e
diellit të mesditës, bëhet simbol i dekompozimit të një qenieje, e cila nuk ka
më vend në këtë botë, por duhet të largohet medoemos prej këtej, për të pritur
“diku tjetër” ndëshkimin e saj. Shpjegimi i mësipërm na kthen sërishmi në
një tjetër përfundim të studiuesit Plasari:
“Duke ngjeshur shtypur e torturuar unin, trilli vegimtar ushtrohet njëherësh
me një dell kritik mbi një shoqëri ose një kolektivitet të caktuar që guxon të
mos ndjekë vetëm rrugën e Tij. Shenjat çojnë kah një proze sociale, e
realizuar nëpërmjet qortimit të veseve, nëpërmjet përgatitjes së ndëshkimit të
afërm” 134 .
Vdekja si e ardhme profetike
Atmosfera e vdekjes ndihet vazhdimisht përgjatë gjithë rrëfimit Vjeshta e
Xheladin Beut, madje ajo është sfondi kryesor, në të cilin na shfaqet agonia e
qenies. E konceptuar në zanafillën e saj si ”vdekje e tjetrit”, ndjesia e lënies
së kësaj bote, injektohet dalëngadalë edhe tek vetë subjekti, por pa arritur të
rrënjosë dot asnjëherë në vetëdijen e tij mendimin e ”frikës së vërtetë”.
Ndonëse frika e vdekjes trondit herë pas here themelet e ekzistencës së
qenies, ajo mbetet thjesht një frikë profane, pasi rrit përherë e më tepër
përmasat e manisë, për të shijuar sa më shumë kënaqësi, brenda kohës që i ka
mbetur për të jetuar. Po të bënim një ndarje fiktive të këtij rrëfimi në dy pjesë
( ku si pjesë të parë të shenjonim atë para skenës së gjahut), do të vërenim se
vdekja projektohet tek lexuesi nedy mënyra krejt të ndryshme. Për të
analizuar këto mënyra, do të na vinte në ndihmë, dallimi që Todorovi vendos
mes universit imagjinar të sjellë nga autori dhe atij imagjinar të ndërtuar nga
lexuesi: ”Shkaku i këtij dualiteti është se teksti i përmend faktet në dy
mënyra që kam propozuar të quhen: domethënie dhe simbolizim. Faktet e
shenjuara kuptohen: për këtë mjafton të dish gjuhën e shkruar të tekstit.
133
Aurel Plasari: Kuteli midis të gjallëve dhe të vdekurve, Shtëpia botuese”Plejad”,
Tiranë, 1994, f.69
134
Po aty: f.77-78.
487