hæmus - Libraria pentru toti
hæmus - Libraria pentru toti hæmus - Libraria pentru toti
1-Vështrimi i subjektit mbi qeniet e tjera. 2-Vështrimi i narratorit mbi protagonistin. 3-Vështrimi i qenieve të tjera mbi subjektin. Dy vështrimet e para “shkëmbehen” në të njëjtën pikë, për të projektuar dy vetje në transformim të së njëjtës qenie: një zot që s’e pranon dot shembjen dhe një njeri profan. Ndjesia e parë është ajo e çdo qenieje që sheh me sy të shqyer shembjen e vetvetes. Është pafuqia e saj përballë rrënimit të vetjes fizike; gojës së hidhur sikur të paskej ngrënë shafran, qiellzës së thatë, gjuhës së trashë, e herë-herë një të therure në tepelekun e kokës. Ky rrënim i vazhdueshëm fizik bëhet akoma më tragjik përballë cilësimit të protagonistit zot i patundur mbi njerëz. Ironist tepër i sofistikuar, Kuteli, vetëm sa i thekson faktet dhe lë lexuesin të shtojë tonin ironik 122 . Duke na sjellë një personazh, të cilit po i shket duarsh vetja, ironia e tij merr nuanca gati sarkastike kur bën “komente” të tipit të mësipërm. Pafuqia njerëzore për të ndryshuar ato gjëra, që nga njëra anë kanë të bëjnë thelbësisht me ekzistencën e qenieve, e nga ana tjetër s’mund të komandohen dot prej tyre, shërben për të shkatërruar atë iluzion të krijuar në vetëdijen e një vdekatari, për një sundim të përjetshëm mbi të tjerët. Ironia ndaj protagonistit formësohet njëkohshëm nga realizimi i plotë i përmbajtjes dhe nga qëndrimi i autorit 123 . Kështu, vërejmë se pse çdo retrospektive tekstore, në të cilën rrëfimtari na informon për të shkuarën e Xheladin Beut, i vihet menjëherë theksi zbrazëtirës që qenia ndjen. Le të ndalemi për pak në këtë lloj raporti: Me gjithë këto të mira që zumë në gojë dhe ato që nuk i zumë fare – kazanët e qypat dinga me mahmudie ... me gjithë ata trimat mustaqepresh e mustaqeqërruar që kish nën urdhër Dilte nganjëherë një i krisur ndër rajaje e ndër harbutë (nga një i veçuar), që vinte shpirtin në majë të dyfekut e ia shkrepte po vendi se mbante dot me bukë dhe shpejt mbulonte balta –baltën rritej bari mbi varre 482 Xheladin Beu ndjente një zbrazëtirë të madhe në zemër (po, brenda në zemër) atij mëngjesi të ëmbël vjeshte. Dhe ja sot, pas një ahengu të vogël Xheladin Beu ndjente një zbraztësirë të madhe në zemër. Shohim se në njërin kah ravijëzohet figura e një zoti të patundur mbi çifligje e mbi njerëz, ndërsa në kahun tjetër rrënimi i vazhdueshëm fizik i qenies, i cili merr teposhtën, sa më shumë që “madhërohet” në sytë e lexuesit figura e 122 Northa Fraj: Anatomia e kritikës, Shtëpia botuese”Rilindja”, Prishtinë, 1990, f. 223 123 Po aty, f.303
zotit. Retrospektivat tekstore paraqesin në mënyrë të përshkallëzuar, një qenie në prag të denatyrimit, duke ngjallur te lexuesi një ndjenjë të pafund neverie, shkaktuar kjo prej krahasimeve të vazhdueshme (të tilla si: gjithë derrat një turi kanë; kal i zhdëpur me elb; qen i lig; ngulçonte si buall kënete) me anën e të cilave ai përshkruan shtazërimin e qenies. Skllav i mëkateve për të cilat nuk është aspak i vetëdijshëm se mund të jenë mëkate, Xheladin Beu është zhytur kokë e këmbë në baltën e pashpirtshmërisë. Sipas Kierkegaardit, pashpirtshmëria është gjendje amullie e shpirtit dhe karikaturë e ankthit. Siguria e saj qëndron në faktin se ajo nuk kupton asgjë në mënyrë shpirtërore, që nuk ndjen asnjë lloj detyre, megjithëse i ka të gjitha aftësitë. Por, meqë ajo vetë, fatkeqësisht nuk është një shpirt (me gjithë dijet e saj) është një admiruese e vërtetë e hyjnizimit të verbër 124 . Xheladin Beu merr në përfytyrimin e lexuesit trajtat e antinjeriut, pasi shpirti i tij nuk gjeneron asnjë ndjenjë humane. Pa kurrfarë brejtje ndërgjegjje, ai është gati të shuajë edhe jetë njerëzish, boll që të ruajë të paprekura pozitat e tij si zoti i patundur. “Kokënderurit mbetshin pa kokë para se të ndiznin koka të tjera” 125 . Vdekja e qenieve të tjera nuk i prek asfare ndjenjat e tij, madje edhe atëherë kur vret vajzat e reja që presin të bëhen nëna. Ashtu siç mundet të mbysë jetët e krijesave të veta që në embrion, vetëm e vetëm sepse i druhet së shoqes që është bijë veziri, ashtu di të jetë skllav i njerëzve më të lartë, për të fuqizuar në këtë mënyrë pushtetin e vet. Nuk e njeh mëshirën për njerëzit që ka poshtë vetes, por ushqen një frikë të madhe ndaj vjehrrit, i cili ka në dorë edhe ta zhdukë, siç zhduk ai vetë jetët e qenieve të tjera. Për të nuk ekziston një fuqi hyjnore, prej së cilës të frikësohet për veprimet e kryera, pasi shpirti i tij është i zhytur në një gjendje të plotë amullie, dhe ai e ka të përmbysur çdo raport mes zotit dhe djallit, jo se nuk i njeh se kush është në thelb secili prej tyre, por sepse nuk do t’ja dijë për ta. Këtu zë fill degjenerimi i tij moral e shpirtëror. Këtu shtazëria e tij formëson fytyrën e saj më të shëmtuar. “Kësaj “pune” ay i thosh “puna e perëndisë” po bota i thosh “puna e djallit” 126 . 124 Sorren Kierkegaard, Koncepti i ankthit, Shtëpia botuese”Plejad”, Tiranë, 2002, f. 99 125 Mitrush Kuteli: Vjeshta e Xheladin Beut në Proza dhe vargje të zgjedhura 11, Shtëpia botuese”Mitrush Kuteli”, Tiranë, 2001, f.103 126 Po aty, f.60 483
- Page 431 and 432: 2006 dhe atë e kishin sjellë pas
- Page 433 and 434: njeriu mund ta ndryshojë jetën, o
- Page 435 and 436: La viaţă-moartea cu el Mi-am desc
- Page 437 and 438: voastre despre noi. Asta stăm şi
- Page 439 and 440: iar alteori „clounul regelui Lear
- Page 441 and 442: după orizonturile apusului. Cu ari
- Page 443 and 444: tiranului se găseşte mereu cine s
- Page 445 and 446: KOPI KYÇYKU Sintagma „Shoqëri e
- Page 447 and 448: Fukuyama dhe Ralf Dahrendorf, mendi
- Page 449 and 450: În inimă - rază de soare. La uş
- Page 451 and 452: Dhe me mishin e tyre dhe beton prej
- Page 453 and 454: Shpirti im ish bërë një Me tokë
- Page 455 and 456: Dy trupa shtyhen fort, mundohen në
- Page 457 and 458: Llampat ndricojnë mbi telat e rën
- Page 459 and 460: Pranvera si një gjethe e vyshkur t
- Page 461 and 462: Nuk doja ta prishja. Ndoshta disa z
- Page 463 and 464: Aty do jesh ti e pranishme pa postj
- Page 465 and 466: într-un Pogradec profanat de ciud
- Page 467 and 468: Mes Tatës dhe Uratës ALISA VELAJ
- Page 469 and 470: Është krejt normale që Tata të
- Page 471 and 472: Për një predikues të shkrimeve t
- Page 473 and 474: analizohet mund të kuptohet, kanë
- Page 475 and 476: Këtë mesazh e përforcon më tep
- Page 477 and 478: gati në profane, kur ai harron se
- Page 479 and 480: vjeshtës, si për të treguar se a
- Page 481: Optika e zotit dhe e skllavit Vjesh
- Page 485 and 486: Ca e “injektuar” nga qeniet e t
- Page 487 and 488: Ky përshkrim të krijon pështypje
- Page 489 and 490: Pas ”takimit” për herë të dy
- Page 491 and 492: SCRIPTA MANENT ANDI MEÇAJ Shitem i
- Page 493 and 494: sikur të kisha pará me thasë e t
- Page 495 and 496: lëmuar dhe e bardhë, se ajo e bar
- Page 497 and 498: syve si flirtuesit më të mëdhenj
- Page 499 and 500: mirë, do të më thoni, po Kryemin
- Page 501 and 502: ç’më bëre, më bëre të pasur
- Page 503 and 504: për dy, ka shkatërruar për dy, k
- Page 505 and 506: ANILA XHEKALIU Përftyra (fragment)
- Page 507 and 508: Ngrohtësi mishtë dora nis zgjatim
- Page 509 and 510: ndjej mungesën prej ari. Boshi të
- Page 511 and 512: Sy më kanë hedhë dritë në fyty
- Page 513 and 514: Në librin Medium, të cilën tashm
- Page 515 and 516: DUO VINTILĂ HORIA (Segarcea, Ruman
- Page 517 and 518: PENA QË S’U THYEN CONDEIE CARE N
- Page 519 and 520: ANTON ÇEFA 100-vjetori i gazetës
- Page 521 and 522: këmbëngulur për ruajtjen e profi
- Page 523 and 524: këta i paguan të gjitha këto e t
- Page 525 and 526: NICOLAE LABIŞ (1935 - 1956) Albatr
- Page 527 and 528: ndaj gjithçkaje njerëzore… një
- Page 529 and 530: sheh rruginën që kurrë s’ke p
- Page 531 and 532: Ç’rëndësi ka fakti që ylli ë
zotit. Retrospektivat tekstore paraqesin në mënyrë të përshkallëzuar, një<br />
qenie në prag të denatyrimit, duke ngjallur te lexuesi një ndjenjë të pafund<br />
neverie, shkaktuar kjo prej krahasimeve të vazhdueshme (të tilla si: gjithë<br />
derrat një turi kanë; kal i zhdëpur me elb; qen i lig; ngulçonte si buall<br />
kënete) me anën e të cilave ai përshkruan shtazërimin e qenies.<br />
Skllav i mëkateve për të cilat nuk është aspak i vetëdijshëm se mund të jenë<br />
mëkate, Xheladin Beu është zhytur kokë e këmbë në baltën e<br />
pashpirtshmërisë.<br />
Sipas Kierkegaardit, pashpirtshmëria është gjendje amullie e shpirtit dhe<br />
karikaturë e ankthit. Siguria e saj qëndron në faktin se ajo nuk kupton asgjë<br />
në mënyrë shpirtërore, që nuk ndjen asnjë lloj detyre, megjithëse i ka të gjitha<br />
aftësitë. Por, meqë ajo vetë, fatkeqësisht nuk është një shpirt (me gjithë dijet<br />
e saj) është një admiruese e vërtetë e hyjnizimit të verbër 124 .<br />
Xheladin Beu merr në përfytyrimin e lexuesit trajtat e antinjeriut, pasi shpirti<br />
i tij nuk gjeneron asnjë ndjenjë humane. Pa kurrfarë brejtje ndërgjegjje, ai<br />
është gati të shuajë edhe jetë njerëzish, boll që të ruajë të paprekura pozitat e<br />
tij si zoti i patundur.<br />
“Kokënderurit mbetshin pa kokë para se të ndiznin koka të tjera” 125 .<br />
Vdekja e qenieve të tjera nuk i prek asfare ndjenjat e tij, madje edhe atëherë<br />
kur vret vajzat e reja që presin të bëhen nëna. Ashtu siç mundet të mbysë jetët<br />
e krijesave të veta që në embrion, vetëm e vetëm sepse i druhet së shoqes që<br />
është bijë veziri, ashtu di të jetë skllav i njerëzve më të lartë, për të fuqizuar<br />
në këtë mënyrë pushtetin e vet. Nuk e njeh mëshirën për njerëzit që ka poshtë<br />
vetes, por ushqen një frikë të madhe ndaj vjehrrit, i cili ka në dorë edhe ta<br />
zhdukë, siç zhduk ai vetë jetët e qenieve të tjera.<br />
Për të nuk ekziston një fuqi hyjnore, prej së cilës të frikësohet për veprimet e<br />
kryera, pasi shpirti i tij është i zhytur në një gjendje të plotë amullie, dhe ai e<br />
ka të përmbysur çdo raport mes zotit dhe djallit, jo se nuk i njeh se kush është<br />
në thelb secili prej tyre, por sepse nuk do t’ja dijë për ta.<br />
Këtu zë fill degjenerimi i tij moral e shpirtëror. Këtu shtazëria e tij formëson<br />
fytyrën e saj më të shëmtuar.<br />
“Kësaj “pune” ay i thosh “puna e perëndisë” po bota i thosh “puna e<br />
djallit” 126 .<br />
124<br />
Sorren Kierkegaard, Koncepti i ankthit, Shtëpia botuese”Plejad”, Tiranë, 2002, f.<br />
99<br />
125<br />
Mitrush Kuteli: Vjeshta e Xheladin Beut në Proza dhe vargje të zgjedhura 11,<br />
Shtëpia botuese”Mitrush Kuteli”, Tiranë, 2001, f.103<br />
126<br />
Po aty, f.60<br />
483
Change language