hæmus - Libraria pentru toti

Fukuyama dhe Ralf Dahrendorf, mendimtarë me vizione politike të kundërta,
e paraqitin shoqërinë e së ardhmes si antikulturore, të dyndur nga kitsch-i,
nga një mosangazhim i theksuar kulturor dhe, për rrjedhojë, nga mungesë
krijimtarie autentike.
Gjithçka, përfshi shoqërinë njerëzore, veçorizohet nga mbyllje dhe hapje të
njëkohshme ose të përkëmbyera. Për shekuj me radhë, traditat kulturore dhe
folklorike, zakonet e doket, kanë përfaqësuar edhe hapje, edhe mbyllje.
Besimi fetar ka vepruar në periudha të caktuara si mbyllje, ndërsa në të tjera
si hapje. Tregtia, qarkullimi i vlerave, i përkasin në thelb hapjes. Shteti, ashtu
si besimi fetar, ka qënë herë mbyllje dhe herë hapje sociale, nganjëherë në
përkim kohor me kishën, herë të tjera në përkëmbim. Morali është mbyllje, e
cila më pas kalon në hapje të mirëfilltë. Krijimtaria është, mbase, hapja e cila
grish për mbyllje të përligjura dhe të kufizuara. Një shoqëri që nuk ka
mbylljet e veta, i ngjan një bote në agoni. Ajo që kërkohet nga shoqëria e
hapur nuk është një shoqëri “han me dy porta”, sepse askush nuk e dëshiron
humbjen e qytetërimit e të traditave kombëtare, madje as të zakoneve me të
cilat është mësuar dhe nuk i ka ndryshuar gjatë shekujve, pavarësisht nga
forma e regjimit apo e sistemit. Kështu, bie fjala, shqiptari në asnjë mënyrë
nuk i kthen shpinën, qoftë erës, qoftë armikut, - ky i fundit, siç dihet tanimë,
mund të jetë edhe pervers, - që të mos gjendet në befasi nga goditjet e tyre.
Shqiptari nuk i trajton njerëzit si kafshë ngarkese dhe as nuk lejon që të tjerët
ta shndërrojnë në të tillë. Përfitimet e çdo natyre qofshin dhe ngado që të
vijnë, në rast se sigurohen përmes shpërfilljes së traditave dhe zakoneve
stërgjyshore, në fund të fundit rëndojnë në kurriz të dinjitetit tonë kombëtar, i
cili nuk ka të paguar.
Kërkohet një shoqëri për të cilën shteti të jetë hapje, jo mbyllje. Nga ky
këndvështrim, bëhet fjalë më fort jo për një shoqëri, po për një shtet të hapur.
Duke mos iu nënshtruar kufizimeve politike, shoqëria jonë ka për të gjetur
edhe caqet e kufizimet e veta të domosdoshme, pra të natyrshme, me mbyllje
dhe hapje të tjera. Sepse duke dëgjuar vazhdimisht për hapje dhe shoqëri të
hapura, njerëzit, në radhë të parë të rinjtë, harrojnë që ekzistojnë edhe mbyllje
shpëtimtare, pa të cilat jeta nuk ka kuptim: mbyllja në rrethin e ngrohtë të
intimitetit, të nderit e të premtimit të dhënë, të besës, etj.
Edhe krijimtaria kulturore, përmes etikës dhe estetikës që sjell në jetë, tregon
se bota nuk është vetëm hapje e patrajtëshme. Po qe se shoqëria e hapur nuk
do të njihte ca kufizime dhe do të shpërfillte baraspeshimin dhe inteligjencën
kulturore, do të shndërrohej në portë të hapur për cilëndo diktaturë që do të
tregohej "inventive" në manovrimin e shpirtrave të papërgatitur e që nuk
njohin kufij.
447