hæmus - Libraria pentru toti

vendit tonë në përgjithësi; ta njohin shkurtimisht lexuesin me Rumaninë dhe
të sjellin në vëmendje të tij disa nga momentet e lidhjeve të shqiptarëve me
atë vend.
Autorët shpresojnë se libri i tyre do të ndikojë edhe në zhvillimin e forcimin e
mëtejshëm të miqësisë ndërmjet popujve shqiptar e rumun. Dhe kanë
plotësisht të drejtë, përderisa, krahas pasqyrimit me vërtetësi dhe ngrohtësi në
faqet e librit të tyre të historisë së lashtë, kulturës së pasur dhe arritjeve të
gjithanshme të Rumanisë, përmes të dhënave të shumta dokumentare
theksojnë të vërtetën sipas së cilës marrëdhëniet shqiptaro-rumune qysh herët
janë ndërtuar mbi themele të shëndosha e, si të tilla, do të pasurohen
parreshtur me përmasa të reja, në kushtet e krijuara nga regjimet demokratike
në të dy vendet tona.. Janë të panumurta dëshmitë e çiltërsisë dhe
dashamirësisë shumëshekullore shqiptaro-rumune. Ja vetëm tre fakte
kuptimplotë: Platformën e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, Ismail
Qemali e shpalosi në Bukuresht dhe po aty lindi Himni ynë Kombëtar, me
muzikë të Çiprian Porumbeskut e tekst të Asdrenit. Qysh më 1902,
ambasadori i Rumanisë në Stamboll u thirr në Ministrinë e Jashtme të
Perandorisë dhe iu paraqit një protestë për strehimin e mbështetjen që shteti
rumun u jepte “terroristëve arnautë”. Fjala ishte për rilindësit tanë. Në një
osmanishte të kulluar, diplomati rumun dha këtë përgjigje: “Populli turk ka
një thënie të mençur: Herkes evinde efendidir (Secili është zot në shtëpinë e
vet)”. Audienca mori fund, ndërsa “terroristët arnautë” e vazhduan
veprimtarinë atdhetare si më parë në trevat rumune.
Nga ana tjetër, dijetari i shquar rumun Nikolae Jorga, i cili në vitin 1915
zbuloi në Bibliotekën Laurentiana të Romës dhe e botoi menjëherë Formulën
e Pagëzimit në gjuhën shqipe, të përpiluar, më saktë: të përkthyer nga
latinishtja prej Pal Ëngjëllit, mik i afërt e këshilltar i Gjergj Kastriotit-
Skenderbeut, me siguri pat dëgjuar thënien profetike të princeshës rumune
me prejardhje shqiptare Elena Gjika, alias Dora d’Istria: “Historia e
Shqipërisë do të rilindet nga arkivat e Evropës”. Është pikërisht pò Jorga ai
që ka theksuar: “Rumunët e shqiptarët janë kushërinj të një gjaku... ndërmjet
popullit rumun dhe shteteve të krijuar nga pasardhësit e grekëve dhe të
sllavëve, ekzistojnë dallime të mëdha”.
Nënkapitujt e shumtë të librit „Rumania-studentët shqiptarë në vite / formimi
intelektual dhe veprimtaria” mbartin njohuri të gjera e të thella historike,
gjeografike, kulturore, diplomatike etj, duke zgjeruar jo pak horizontin e
lexuesve, të cilët, jam i bindur, do të jenë të panumurt e me përkatësi në të
gjitha nivelet e shtresat sociale. Njohuritë janë kumtuar me sens mase, pa
teprime të panevojshme, duke ruajtur përpjestimet e dhënies përparësi
elementeve më të rëndësishëm. Me këtë kam parasysh sidomos theksimin e
momenteve thelbësorë, me të cilët lidhen e shpjegohen bindshëm mjaft
403