hæmus - Libraria pentru toti

nga respekti i të gjithëve, përderisa është ngjizur hap pas hapi nga përpjekjet,
zelli e mundi. Kjo është arsyeja që mosha dhe vështirësitë e llojllojshme
gjurmëlënëse nuk i bëjnë të ndjehen të lodhur. Entusiazmi i arritjeve
shndërrohet në ujin tonik ripërtëritës të legjendave tona. Por edhe të baladave
dhe legjendave rumune, meqë në libër bëhet fjalë për Rumaninë. Njëra
syresh, për Mjeshtrin Manole, që ndërtonte kështjella e manastire, na vjen në
kujtesë nga dëshira për të hequr një paralele midis këtij mjeshtri dhe
studentëve shqiptarë që u përgatitën në atdheun e tij. Në njëfarë mënyre puna
e lavdërueshme e mjaft prej tyre na frymëzon për balada kohësh moderne.
Madje vetëdijësimi i ish-studentëve shqiptarë për faktin që janë bashkëkohës
me epokën e demokracisë - për ardhjen e së cilës shumë prej tyre luftuan me
guxim duke përballuar përndjekje, burgime dhe privacione të tjera - i
gjallëron e i fisnikëron.
Ngjarje, fakte, njerëz… Fjala, pra, është për vëllimin prej pesëqind faqesh
„Rumania-studentët shqiptarë në vite / formimi intelektual dhe veprimtaria”
(ASD-Studio, Tiranë 2009), shkruar me pasion, vërtetësi, lirizëm, elegancë e
seriozitet nga dy intelektualë të dalluar - Bahri Beci, bashkëpuntor i vjetër
shkencor, një nga inxhinierët më të aftë të industrisë sonë të naftës,
intelektual i përmasave evropiane, emri i të cilit, prej afro gjysmë shekulli ka
zënë vend në listën e nderit të Institutit të Naftës, Gazeve dhe Gjeologjisë në
Bukuresht, dhe arkitekti Zhani Canco, i mirënjohur jo vetëm në fushën e vet,
por edhe si kineast e publicist tepër aktiv.
Këmbëngul të theksoj qysh në fillim se kemi të bëjmë me një vepër me
karakter enciklopedik të mirëfilltë, e përbërë, ndër të tjera, nga një morì
mikromonografish, e strukturuar në mënyrë të harmonishme, si në formë,
ashtu edhe në përmbajtje, rreth tre kapitujve: Vështrim i shkurtër historik,
ekonomik e social-kulturor mbi Rumaninë; Lidhjet e shqiptarëve me
Rumaninë gjatë shekujve; Studentët shqiptarë në Rumani në gjysmën e dytë
të shekullit XX.
Qysh në parathënie, autorët bëjnë një periodizim të pranisë së qindra
studentëve shqiptarë në shkollat e larta rumune, duke filluar nga shekulli XIX
deri në ditët tona. Më tej jepen hollësi rreth vështirësive që lidhen me gjetjen
dhe sistemimin e dokumentacionit të nevojshëm: nga përpilimi i listave të
studentëve për çdo fakultet e në tërësi, deri te gjetja e “gjurmëve” të secilit,
ngaqë, sikurse dihet, nuk janë të paktë ata që e kanë ndërruar vendndodhjen,
brenda Shqipërisë, apo jashtë kufijve të saj. Duke i zgjidhur siç duhet këto
probleme e shumë të tjera të ngjashme, autorët ia kanë dalë mbanë të çojnë
deri në fund pikësynimet që i patën vënë vetes kur iu përveshën shkrimit të
librit: të pasqyrojnë veprimtarinë dhe ndihmesën e specialistëve shqiptarë që
kanë studjuar në Rumani mes viteve 1948-1989, në zhvillimin e arsimit,
shkencës, kulturës e sektorëve të ndryshëm të ekonomisë dhe të zhvillimit të
402