hæmus - Libraria pentru toti
hæmus - Libraria pentru toti hæmus - Libraria pentru toti
era, sandale që flasin, sandale që duan ti tregojnë të gjithëve për të zotin e tyre, sandale njerëzore që nëna i shkul nga pema per ti puthur djersën e të birit, sandale që peposhët i varin nëpër pemë për të mbjellë frikën e të tjerëve ndaj fatit të atij që ngre krye, sandale që binin në fshat dhe thashethemet e rastit, për Gavrilin e vrarë te Mali me Guva, apo Gavrilin e pavrarë që do e binin në fshat të fliste. Një makinë e rëndë propagande që thyente eshtra të vdekurish, zemra nënash, shpirtra fshatarësh të rënuar nga tufëzimi, tru të qullosur nga idea krijimit të njeriut të ri, trupa të përdhunuar mësuese fshati të frikësuar nga thirrjet e kukuvajkave... Një vlerë e rëndësishme e këtij romani, për mua, qëndron dhe në faktin se autori është shumë i drejtpërdrejtë në ato që shkruan, pa ekuivoke dhe dyshime, i qartë në idetë dhe i thjeshtë në mënyrën se si ti servir ato. E shkruajtur në formën e një autotregimi, ai bie shumë mjeshtërisht në rëfimin e tij gjithçka të ndodhur në kohë dhe vende të ndryshme, apo me personazhe të ndryshme (gjë që në pamje të parë të duken të palidhur). Me filozofinë e përgjithesimit të së mirës apo të keqes, Gavril Beshua vjen nga personazhe të ndryshëm, por që i lidh e përbashkëta e Gavrilit. Ashtu si Peposh Buzatin, që jo pa qëllim e sjell Shoshoja, Katerina, apo shoku i tij i fëmijërisë, tani montator. Kjo lidhje vendngjarje, kohë, ngjarje e personazhe të ndryshëm për mua është në funksion të konsolidimit të gjithë idesë së romanit, që jo më kot lidhet dhe me titullin, të paraqitjes të një absurdi të madh, të ngritur e të konsoliduar në një kohë absurde, por me sa gjykoj unë, do të ishte akoma më absurde, që e parë nga këndvështrimi i sotshëm, ajo kohë të quhej thjesht një absurditet tashmë i kaluar. Mbështetur në vetë stilin e autorit që me qëllim i përserit ato që shkruan disa herë dhe unë, edhe njëherë do të përsërisja atë që thashë në fillim të këtyre rreshtave, urimin që të lexohet ky roman si për mesazhet e sipërshkruara por dhe për faktin e thjeshte: Është një roman që të tërheq që në faqet e para dhe patjetër të bën të shkosh me shpejtësi deri në fund duke bërë, për ata që nuk i kanë lexuar, të vihen në kërkim dhe të romaneve të tjera të K.Kostes, (paraardhës i Asurdit është “Nata e Sofie Kondilit”), të cilat, unë edhe njëherë nënvizoj, përbëjnë një vlerë të madhe, të veçantë, të lartë artistike për letërsin tonë kombëtare. Nga ana tjetër kritika letrare dhe politika postdiktatoriale i ka një borxh të madh kësaj vepre dhe këtij autori, për të cilat personalisht do të shprehem në promovimin e romanit “Nata e Sofie Kondilit”, (80 kopje të të cilit i kam dhuruar në dashamirësit e librit në Vlorë), që së bashku me një grup shkrimtarësh e lexuesish vlonjatë do të zhvillojmë së shpejti. www.bujarleskaj.com Tirane 26 Mars 2009 324
ILIR SHYTA Ne, nga jashtë, lexohemi brenda... (Qasje në romanin “I huaji” të Alber Kamy) Filozofia e romanit Zhan Pol Sartri ka thënë për romanin “I huaji”se zoti Kamy na e bën komentin e plotë të veprës së tij në librin “Miti i Sizifit”. Kjo është në të vërtetë shprehje e raportit të njeriut filozof me artistin e fjalës, marrëdhëniet mes të cilëve janë së tepërmi të ngushta. Çdo artist në marrëdhëniet kumtuese me lexuesin është nga pak filozof, por Kamy përpiqet të jetë filozof që e kumton të vërtetën dhe mesazhin përveçse me gjuhën e kategorive të qenies e të mosqenies edhe me anë të modeleve jetësore, gjë që është në natyrën e krijuesit. Në këtë pikë shëmbëlltyra e tij janë profesorët e filozofisë Zhan Pol Sartër, Frederik Niçe e po të shtyheshim në histori do të gjenim shembujt e profetëve, që oratorë e filozofë njëherazi me predikimet e tyre kanë ndryshuar rrjedhën e fatit të shumë kombeve. Në këtë pikë Kamy nuk duket të jetë tamam i tillë. Ai është pikëllues tek “I huaji”, i ashpër tek “Rënia” dhe në filozofi ka bërë të vetat pikëpamjet e Sartrit.Ajo çka ai shpreh në esetë e “Arsyetimit absurd” janë përsiatje mbi një botkuptim të veçantë (në një këndvështrim të vetin) , që ai ka mbi shoqërinë e fatin njerëzor dhe që e përcakton në modelet e koncepteve si filozofët e lartpërmendur. Megjithatë Kamy është pikëllues dhe mjaft origjinal në të vërtetat që thotë. “I huaji” që në titull duket sikur merr përsipër të trajtojë raportin e individit me shoqërinë në disfavor të të parit dhe është nga ana tjetër një roman i madh për njeriun absurd. Romani pati sukses të bujshëm më 1957, kohë që e çoi drejt çmimit “Nobel” pasi më parë kishte “dështuar pothuajse krejt dhe ishte kritikuar si çoroditës”. Arsyeja e suksesit do parë në marrëdhënien e filozofisë së autorit me mendësinë e përgjithshme të anës tjetër të veprës letrare, pra të lexuesit. Me sa duket njeriu i perëndimit i preokupuar në të kuptuarit e ekzistencës së vet absurde gjeti tek Mersoi vetveten. Arsyeja e vetëdijes së ekzistencës absurde në këtë fundshekull do kërkuar mbase në vetë absurdin e qenies që në periudha paqeje (shih Sartrin) shfaq pamjen e tij të vërtetë. Kjo nuk është risi për historinë e shoqërisë njerëzore pasi ekzistenca njerëzore ka qenë absurde në të gjitha stadet pavarësisht se në disa prej tyre njerëzit nuk kanë patur kohë të merreshin me të. Në këtë moment gjendja krahasohet me spleenin perëndimor të shekullit të XIX, kohë kur u shkruajt “Eugjen Onegini” një ndër personazhet absurdë të epokës. Megjithatë mes “njeriut absurd të spleen-it dhe njeriut absurd të ekzistencializimit” ka ndryshime. Të parët merren me kotësinë e jetës pasi 325
- Page 273 and 274: Kodra vëngërashe sikur ndan prera
- Page 275 and 276: mollët po lulëzojnë si dikur dhe
- Page 277 and 278: me vegimet që vërtiten përmes ti
- Page 279 and 280: mprehtë pa përfillur kalin, i cil
- Page 281 and 282: Si të gjitha gojëdhënat, legjend
- Page 283 and 284: fitore e logjikës pagane të Epiku
- Page 285 and 286: urri në raste të tilla për munge
- Page 287 and 288: Më në fund erdhi djali nga shërb
- Page 289 and 290: AB HONORES 59 VIRON ANDREA Panteoni
- Page 291 and 292: i çështjes arbërore përkrah Sk
- Page 293 and 294: kanë qënë pjesë e diasporës sh
- Page 295 and 296: DHIONIS QIRZIDHI Nga jeta e Bajroni
- Page 297 and 298: Ajo ishte dhe s’ishte Molla e Nda
- Page 299 and 300: Marrëdhëniet e tyre tërhoqën v
- Page 301 and 302: shkruaj në italisht, gjë për të
- Page 303 and 304: shtresat e larta e të ulëta, disa
- Page 305 and 306: Do të doja të isha pranë teje, e
- Page 307 and 308: “Unë kam pasur fatin të studioj
- Page 309 and 310: janë shkruar vepra të pafundme, p
- Page 311 and 312: cilën do të shtjelloj se përse n
- Page 313 and 314: ŞEILA AZIS 73 Turcia între Orient
- Page 315 and 316: internaţional şi convenţiile int
- Page 317 and 318: Pentru ca să combatem împreună e
- Page 319 and 320: sa spirituală, ceea ce va face ca
- Page 321 and 322: degjenerohen deri në atë shkallë
- Page 323: vlerësimit dramatik, se “Spiunim
- Page 327 and 328: zhveshur nga karakteristika të til
- Page 329 and 330: Figura e Mersoit gjithpoaq bëhet e
- Page 331 and 332: IGOR URSENCO O prezenţă absentă,
- Page 333 and 334: “Părinţii mei au cultivat tăce
- Page 335 and 336: scrie înseamnă a nu vorbi, a tăc
- Page 337 and 338: Office in the United Kingdom: Addre
- Page 339 and 340: pentru divertisment sau pentru maga
- Page 341 and 342: Si tot in intampinarea cererilor ce
- Page 343 and 344: Nuk kishte njeri mbi faqe të dheut
- Page 345 and 346: Sapo u shfaq në ars ammandi, një
- Page 347 and 348: mëpastajme, zotëria i panjohur ha
- Page 349 and 350: shumë mirë se burri i shkurtër e
- Page 351 and 352: shikonte i mahnitur atë bukuri me
- Page 353 and 354: - Do të shoh ç’mund të bëj ef
- Page 355 and 356: Strugë, 07 korrik 2006 Kur bie dë
- Page 357 and 358: BISEDAT HAEMUS / CONVORBIRILE HAEMU
- Page 359 and 360: Sean Thomas Dougherty: Përsa i pë
- Page 361 and 362: shumë çaste të lumtura në jetë
- Page 363 and 364: cu venirea lui Walter Benjamin. De
- Page 365 and 366: zile, la sfârşitul iernii, respec
- Page 367 and 368: Sinuciderea rămasă în suspans Ma
- Page 369 and 370: crepusculară a lacului de munte, l
- Page 371 and 372: inter-guvernamentale, sau li s-a p
- Page 373 and 374: urma vreunui eveniment politic impo
era, sandale që flasin, sandale që duan ti tregojnë të gjithëve për të zotin e<br />
tyre, sandale njerëzore që nëna i shkul nga pema per ti puthur djersën e të<br />
birit, sandale që peposhët i varin nëpër pemë për të mbjellë frikën e të tjerëve<br />
ndaj fatit të atij që ngre krye, sandale që binin në fshat dhe thashethemet e<br />
rastit, për Gavrilin e vrarë te Mali me Guva, apo Gavrilin e pavrarë që do e<br />
binin në fshat të fliste. Një makinë e rëndë propagande që thyente eshtra të<br />
vdekurish, zemra nënash, shpirtra fshatarësh të rënuar nga tufëzimi, tru të<br />
qullosur nga idea krijimit të njeriut të ri, trupa të përdhunuar mësuese fshati<br />
të frikësuar nga thirrjet e kukuvajkave... Një vlerë e rëndësishme e këtij<br />
romani, për mua, qëndron dhe në faktin se autori është shumë i drejtpërdrejtë<br />
në ato që shkruan, pa ekuivoke dhe dyshime, i qartë në idetë dhe i thjeshtë në<br />
mënyrën se si ti servir ato. E shkruajtur në formën e një autotregimi, ai bie<br />
shumë mjeshtërisht në rëfimin e tij gjithçka të ndodhur në kohë dhe vende të<br />
ndryshme, apo me personazhe të ndryshme (gjë që në pamje të parë të duken<br />
të palidhur). Me filozofinë e përgjithesimit të së mirës apo të keqes, Gavril<br />
Beshua vjen nga personazhe të ndryshëm, por që i lidh e përbashkëta e<br />
Gavrilit. Ashtu si Peposh Buzatin, që jo pa qëllim e sjell Shoshoja, Katerina,<br />
apo shoku i tij i fëmijërisë, tani montator. Kjo lidhje vendngjarje, kohë,<br />
ngjarje e personazhe të ndryshëm për mua është në funksion të konsolidimit<br />
të gjithë idesë së romanit, që jo më kot lidhet dhe me titullin, të paraqitjes të<br />
një absurdi të madh, të ngritur e të konsoliduar në një kohë absurde, por me<br />
sa gjykoj unë, do të ishte akoma më absurde, që e parë nga këndvështrimi i<br />
sotshëm, ajo kohë të quhej thjesht një absurditet tashmë i kaluar. Mbështetur<br />
në vetë stilin e autorit që me qëllim i përserit ato që shkruan disa herë dhe<br />
unë, edhe njëherë do të përsërisja atë që thashë në fillim të këtyre rreshtave,<br />
urimin që të lexohet ky roman si për mesazhet e sipërshkruara por dhe për<br />
faktin e thjeshte: Është një roman që të tërheq që në faqet e para dhe patjetër<br />
të bën të shkosh me shpejtësi deri në fund duke bërë, për ata që nuk i kanë<br />
lexuar, të vihen në kërkim dhe të romaneve të tjera të K.Kostes, (paraardhës i<br />
Asurdit është “Nata e Sofie Kondilit”), të cilat, unë edhe njëherë nënvizoj,<br />
përbëjnë një vlerë të madhe, të veçantë, të lartë artistike për letërsin tonë<br />
kombëtare. Nga ana tjetër kritika letrare dhe politika postdiktatoriale i ka një<br />
borxh të madh kësaj vepre dhe këtij autori, për të cilat personalisht do të<br />
shprehem në promovimin e romanit “Nata e Sofie Kondilit”, (80 kopje të të<br />
cilit i kam dhuruar në dashamirësit e librit në Vlorë), që së bashku me një<br />
grup shkrimtarësh e lexuesish vlonjatë do të zhvillojmë së shpejti.<br />
www.bujarleskaj.com<br />
Tirane 26 Mars 2009<br />
324