hæmus - Libraria pentru toti

DHIONIS QIRZIDHI
Nga jeta e Bajronit...
(Din viaţa lui Byron)
Ky libër nuk ka si qëllim historinë e jetës së furishme të Bajronit: poet dhe
personazh, as të bëjë analizën e veprës së tij. Me anë të këtij libri, pas leximit
të dhjetëra biografive, monografive, studimeve, do të përpiqemi të tregojmë
jo vetëm të thënat, por sidomos të pathënat, të njohurat, por dhe të
panjohurat për lexuesin kureshtar; misteret që e shndërruan shtegtarin e
dashurisë në simbol të shtegtarit të lirisë.
Një kreshtë dallge e lirë e cila udhëtonte nëpër vite lufte, atje ku e drejtonin
erërat poetike, përplasej shkëmbinjve buzë Jonit. Mes shkulmeve të dallgëve,
ashtu si në mitet, përlind “Afërditën bajroniane”, Çajlld Haroldin. Ngjitet
majë Alpeve, haplehtë buzë liqenit Leman dhe grykës së Ronit: “Vendlindja
e dashurisë për natyrën”. Kalëron prej Po-së në Arno. Tek “Ura e
Psherëtimave”, në Venedik, këndon me gondolierët kanconeta me vargje të
Turquato Tassos. Mban iso në këngën korale me Të rreptët bijt’ e shqipes!:
”Bo-bo-bo-bo-bo-bo-bo, Burra, Burra...”. Mediton tek shushurima e
Aousës 60 së lashtë. Fle, ku e zë nata; pranë zjarrit, mbuluar me gunën e bariut.
Herë mbi rrogoz o mbi hejbet, me kacekë me lëkurë dhie plot me verë. Nga
dritaret e vogla të shtëpive të mikpritësve të tij: pamjet e korijeve plot
koçimare. Fshatrat i sodit, ashtu siç i ka përshkruar Virgjili: “brofnin si dhitë
e varura ndër shkëmbinj”. 61 Mëngjesi e gjen në pallat, mbrëmja në kasolle
lopësh. Të nesërmen me një admiral. Muzgu i hirtë i dimrit, me kleftët.
Ulet këmbëkryq. Pi raki, “shpirtin e zjarrtë që nxjerrin nga rrushi”. Nën
flakëritjen e zjarrit: magjia e valleve shqiptare. Në majë-malet blu
Akrokeraune, “me syrin e zemrës” 62 sheh dymbëdhjetë shqiponjat që
fluturonin në Parnas. Fantazon Karontin tek pinte eliksirin. Harpën e Orfeut.
Zërin e Najadës. Shijimin e ambrozës. Frymëmarrjen e dallgës lozonjare, që i
qahet bregut të detit. Buçimën e oqeanit. Ulërimën e talljes.
Në mendimet fisnike, në aktet kalorësiake, shpirti i tij shpërthen brigjeve të
Mesdheut me vetëflijimin për lirinë. Nëpërmjet poezive zbuloi imazhin e
Greqisë dhe Shqipërisë, me pasione dhe ngjyra më të gjalla, vënde, që
banoheshin nga qytetarë, bashkëkohës, të cilëve u takonte një fat më i mirë.
Poeti i çudirave të mëdha, në Olimpin poetik, do të adhurohej nga shqiptarët
60 Emri i vjetër i lumit Vjosë.
61 Xhon K. Hobhouse, “Letra nga Shqipëria”, f. 94.
62 Varg nga “Prometheu” i Eskilit.
295