hæmus - Libraria pentru toti

me shpirtin pagan që shetiste gjatë nga njerëzit të kafshët apo bimët dhe
anasjelltas. Metempsikoza përpiqet të hyjë në thellësitë e fshehtësirës
përvëluese të shpirtit të padukshëm, trajtat e tij, udhëtimin enigmatik
torturues përgjatë kohëve, zhbiron ekzistencën e misterit më të madh të
njeriut. A nuk janë këngët, legjendat, pikturat apo forma të tjera të artit
krijime të shpirtit që si të tilla jetojnë gjatë, përtej kohës së shkurtër mjerane
të trupit? Të pavdekshme, krijimet e shpirtit kanë epërsi të torturuese ndaj
kriuesve të përkohshëm, ndonëse kurora rrezëllitëse të emrave të tyre. Hegeli
kishte absolutisht të drejtë kur shpallte supremacinë e shpirtit të tejjetshem
mbi lëndën tokësore të pakkohëshme. Shekspiri jetoi vetëm pesëdhjetë e pak
vjet, ndërsa vepra e tij vazhdon të kapërcejë shekujt njërin pas tjetrit.
Por njeriu dhe emri pas njëfarë kohe bëhen një, japin dhe marrin nga njëri -
tjetri gjithshka, unifikohen, nuk rrinë dot të ndarë. Në rastin e Nozit kjo
përputhje arrinte shkallën më të lartë të përsosmërisë, kulmonte natyrshëm,
përplotërisht. Emri i tij përfytyrohej në trajtën e gjatovinës së shëmtuar si
punë shkopi i hollë e i drejtë. Nuk mund të imagjinohej një Nozi i shkurtër
ose i pashëm. Jo kjo s’mund të ndodhte.
Pamja dhe emri i Nozit bënin të vije buzën në gaz, po kur hyje në kuvend të
jepte ujë me bishtin e lugës dhe ta vinte kufirin te thana. Nën dukjen e
thjeshtë, brenda guackës naive të zgripshme fshihej një botë e pakuptuar, fort
e çuditshme, me përmasa vigane. Dukej sikur brenda Nozit me pak mish dhe
kocka, brenda volumit imcak fshihej materje me përmasa shumë më të mëdha
me dëndësi të habitshme, lëndë inkadeshente e shndritshme që udhëtonte në
të tashmen për nga e ardhmja, por edhe ndërronte kahe drejt së shkuarës. E
qeshura e tij gurgullonte si burim i kristaltë, rridhte vetvetiu dhe prishte
rrjedhjen e njëkahësme të kohës, e kthente mbrapsht, përmbystë me lehtësi
ireversibilitetin e saj, pa faj dhe pa e ditur që shkelte një nga parimet
themelore të gjithësisë.
Brenda asaj mase qesharake ishin fosilizuar shakatë e botës dhe fermentohej
përditë humor i hollë që nuk respektonte rregullat e eseistikës. Nozi nuk e
njihte vramendjen, as mërzitej ndonjëherë. Edhe ngjarjet e hidhura pelin i
përcillte lezetshëm me humor e shaka. Jo rrallë përjetimet e tij të thjeshta
natyrale, pa zenë fill si të tilla, ktheheshin çuditërisht në hoka që mernin
dhenë.
E pati thirrur vjehrri për të zënë ca pika të çatisë se i kishin rrëshkitur
tjegullat. Vajti, mbaroi punë dhe i thërret vjehrrës lart nga çatia:
- Pa shiko a pikon?
- Ç’të shoh, - i thotë gruaja e shtëpisë, - si do të pikojë kur nuk bie shi?
- Shiko, shiko, - ia kthen dhëndërri përvujtërisht - bëra ujët e hollë unë aty ku
ishin pikat.
Në të vërtetë nuk ishte shaka e hollë menduar mirë, siç të jep përshtypjen e
parë. Nozi pafajësisht, engjëll i vërtetë i Perëndisë, deshi të verifikojë punën
që kishte bërë dhe gjeti praktikën më të zakontë që i shkon nëpër mend një
284