hæmus - Libraria pentru toti

e varur, paraqitësit voici (ky këtu) dhe voilà (ai atje) në kategorinë e
lidhëzorëve. Rigeli (Riegel 1994:617) me lidhëzor kupton “njësitë gjuhësore
të cilat nuk bëjnë pjesë plotësisht te fjalitë, por që sigurojnë lidhjen e tyre dhe
organizojnë lidhjet e tyre, pa qenë shprehje anaforike”. Ai quan si lidhëzor
“njësi të cilat luajnë gjithnjë rolin e lidhëzave si: car/sepse, mais/por, parce
que/sepse, të ndajfoljeve si: alors/atëherë, puis/pastaj, të lokucioneve si:
d’abord/ në fillim (fillimisht), d’autre part/ nga ana tjetër; të njësive të cilat
nuk kanë vetëm atë rol dhe që figurojnë më tepër në fillim të fjalive si: En
effet/ në fakt, finalement/ si përfundim, përfundimisht”. Termi lidhëzor shpreh
më shumë idenë e një funksioni dhe në këtë kuptim fjalë të natyrave të
ndryshme mund ta përmbushin këtë funksion apo rol. Lidhur me këtë është e
rëndësishme të mos ngatërrojmë natyrën dhe funksionin e fjalëve. Por çfarë
funksioni mund të përmbushin lidhëzorët? Sipas Fjalorit të Gjuhësisë dhe të
shkencave të gjuhës, “lidhëzori është një operator i cili mund të bëjë nga dy
fjali bazë një të vetme. Kështu morfema si/në qoftë se është një lidhëzor në
shndërrimin: Jean vient, je suis heureux Jam i gëzuar në qoftë se vjen
Zhani� (Zhani vjen, unë jam i gëzuar) . Sipas Mëshlerit (Moeschler
(1994:465)) “funksioni shërben nga njëra anë për të lidhur segmente
ligjërimore (thënie, shprehje, formulime), dhe nga ana tjetër për të kontribuar
në përbërjen e njësive ligjërimore komplekse duke u nisur nga njësi
ligjërimore të thjeshta”. Lidhëzorët lidhin fjali, fraza apo paragrafë? Griva
(Grieve (idem:xiii)) është i mendimit që ata lidhin fraza ose paragrafë. Për
Rigelin (Riegel (1994:616)) “Në zinxhirin linear të tekstit lidhëzorët janë
elemente lidhjeje midis fjalive ose tërësive të fjalive; ata ndihmojnë në
strukturimin e tekstit duke shënuar lidhje semantiko-logjike midis fjalive ose
midis pjesëve të tyre përbërëse.”
Këto përkufizime të lidhëzorëve nxjerrin në pah një problem tjetër teorik, atë
të vlerës së lidhjes. Ata duken sikur përshtaten me statusin e lidhëzorit, të
morfemës, operatorit apo fjalës gramatikore, çka çon në një mungesë relative
të kuptimit. Kështu, lidhëzorët do të ishin në një farë mënyre “fjalë boshe”.
Paradoksalisht, ata lidhin njësi kuptimore dhe shënojnë lidhje semantikore të
tilla si shtim, kundërshtim, lejim, shpjegim, etj. Në punimin tonë, ne do ta
quajmë lidhëzorin jo si një fjalë gramatikore, as si morfemë, por si një fjalë të
plotë me vete, të pajisur me një kuptim leksikor dhe me një kuptim
gramatikor. Ai mund të shënojë lidhje midis fjalive, frazave, paragrafëve,
pjesëve më të rëndësishme të tekstit si kapituj etj.
2. Përcaktimi formal i lidhëzorëve të përbërë (dypalësh) 56
Ç’kuptojmë me lidhëzor të përbërë?
56 Termat dypjesësh (shumëpjesësh) (bipartites (polypartites)) janë marrë nga Marie
Svensoni e Universitetit Upsala (Maria Svensson, Université d’Uppsala) « Les
connecteurs bipartites en français et en suédois » në Arena Romanistica 1/2007
252