hæmus - Libraria pentru toti

Më së shumti, lirika erotike e Sulkuqit është refleks i një lutjeje, një dëshirë e
ndezur, një gjakim i zjarrtë që pasioni përvëlues i dashurisë, i përjetuar si
ëndërr, të shndërrohet në realitet; por që përgjithësisht, nuk e kalon këtë prag,
pra nuk jetësohet: “Fshihma lotin / prej një ëndrre / bëma ëndrrën të vërtetë’
(“Fshihma lotin”); ose “Prita hënën / të trokisja në portën tënde / si ëndërr”.
Nuk mund të lihet pa u vënë re se leksema endërr, sikurse edhe disa leksema
të tjera që përbëjnë çelësa poetikë në frymëzimet e kësaj poeteshe, ka një
konotacion të pasur që ndryshon nga një motiv në një tjetër. Kështu, ajo në
më të shumtën e rasteve nuk përdoret në kuptimin e saj të parë, leksikologjik,
si ëndërr gjumi, dhe as si një gjendje ëndërtare e njeriut të zgjuar, por në
kuptimin e vetë ndjenjës së dashurisë, është metaforë e këtij pasioni. Në
poezinë “Vetëm ti”, thuhet: “Unë e di / se vëtëm ti, / përmbi gji më je
shetitur, / që nga sot e mot e mot / që kur ëndrra më trazoi.” Ose, “Pa të ftuar
më erdhe në ëndërr . . . / pa emër, pa të shkuar, pa të ardhme, / ‘të tashmen’ –
në ëndërr jetova. / si ‘e tashme’ frikur u largove” (“Emër pa emër”). Duhet
thënë, gjithashtu, se nganjëherë është vështirë të përcaktosh në mënyrë
kategorike kuptimësinë e kësaj lekseme si stilemë, sepse ajo mund të
interpretohet kështu dhe ashtu: “Në shtratin e ëndrës t’u futa . . . / me aromë
gruaje të marrë, / tek ëndrra ime u ktheva.”
* * *
Në motivet e dashurisë si endërr e parealizuar shpesh zotërojnë notat e një
keqardhjeje për një rini të ikur, të parinuar, për një dashuri të parealizuar, dhe
që gjithnjë tingëllon si një thirrje për ta respektuar dashurinë, për t’i dhënë
asaj vendin që i takon në jetë, d. m. th. kryevendin. “Hej, ç’më ikën puthjet!
(Nuk e di se ku . . . ?) / ngrinë mbi buzë të ngrira / a mbi fjalë pa prush! ?”
(Puthjet).
Këtij cikli motivor i takon poezia e bukur tejet origjinale “Si shpend drejt
vdekjes”:
Përballë të erdha si njeri
As nuk më pe, as nuk më preke . . .
Mërgova fshehtas te loti im
Si zogth i trembur prej një ngrice . . .
Loti, një tjetër çelës i poezisë së Sulkuqit, në vargun që shkëlqen nga
dhimbja: “mërgova fshehtas te loti im”, ka konotacionin e ëndrrës, dashurisë,
vuajtjes. Në poezi të tjera, ai ka edhe konotacionin universal të vuajtjes
njerëzore dhe të dhimbjes për vuajtjet e të tjerëve, që shfaqet në mjaft poezi
të saj.
Herë të tjera, duke marrë karakter universal, poezia e Sulkuqit kthehet në
ankesë, qortim, kritikë deri në protestë ndaj kushteve shoqërore, ekonomike e
220