hæmus - Libraria pentru toti

imtësi vetjake, të cilat, përndryshe, nuk ngutej t’i përdhoste kush. Le të
këqyren me këtë rast, si dëshmi, dritaret e shtëpive në disa zona ballkanike:
ato janë të ulëta, dy pëllëmbë mbi themele, sepse askush nuk hidhte
vështrime brenda.
Ndarja e njerëzve në klasa u krye, në radhë të parë, sipas përmasave të
kamjes që u ngatërrua me pushtetin. Ky e rindau hapësirën në të lirë dhe në të
pakapërcyeshëm. Tash e mbrapa jo gjithkush mund të hynte diku, jo
gjithkush mund të dilte nga diku, jo gjithkush mund të qe zot i një hapësire të
caktuar. Me kalimin e kohës, hapësira mori trajtën dhe strukturën e atyre që e
sundonin, njëlloj si një burg, të themi, që sendërton përfytyrimin ndëshkimtar
të atij që mbyll e jo të atij që mbyllet. Po a e njohim ne, vallë, të fshehtën e
hapësirës, të pronësisë mbi të, të lëvizjes së njeriut nga një hapësirë në
tjetrën? Sa mund të qëndrojë dikush në një hapësirë dhe pse? Kur mund të
hyjë dikush diku dhe pse? Pyetjet bëhen gjembaçe kur vjen fjala për hapësirat
që na ndalohen - disa nuk na lejohen prej njerëzve, disa prej Yjorit. Për të
lehtësuar kalimin, je i detyruar të paguash. Me çfarë? Një traditë tejet e pasur
shpirtërore na i përcjell (aq sa mundet / sa duhet) – se jo gjithkush mund të
tretë kumtin e saj – edhe të kodifikuara mënyrat me të cilat fitojmë aftësi për
të hyrë në hapësira të epërme. Por sa më shumë përparojmë shpirtërisht, aq
më pak të drejta kemi në këtë botë. Të drejtat janë të ndryshme. Kurse kjo
botë, në gjendjen e tanishme, nuk tolerohet nga Zoti, por mëshirohet prej Tij.
*
Një shprehje e njohur thekson se pushteti duket vetëm kur përdoret keq.
Prandaj shumë njerëz nuk e shohin Pushtetin e Perëndishëm. Mërgimi i
pushtetit që bartin njerëzit fillon kur pushteti bëhet tepër i dukshëm,
mendjemadh, kryeneç, dhe thyen çdo kufi të moralit e madje edhe të
qesharakes. Atëbotë pushteti kalon nga ata që e bartnin, deri në përdorim të
keq tek të tjerët, të nënshtruarit, gjallimi i të cilëve ishte vetëm i toleruar, jo
edhe i respektuar, se për dashje të të afërmit si vetveten as që mund të bëhet
fjalë. Rënia e pushtetit, kalimi nga njëra njësi tek tjetra shihet pikërisht në
rritjen e tolerancës mes palëve. Sepse dikush toleron vetëm kur kupton se nuk
mund të sundojë si më parë. Ngjallen asisoj bisedimet, ujditë e tipit: unë të
toleroj, o filan person, moj bashkësi, lëvizje, mendësi etj, por kërkoj në
këmbim të tolerancës sime (…)
Rrjedha e ngjarjes duket tejet e natyrës politike, por gjendet e plotë edhe në
jetën kulturore. Mbarëvajtja e kësaj të fundit nënkupton mjaft mungesa,
durim e flijime, teksa në kohën tonë parakupton fuqinë për të mposhtur një
kalvar të vërtetë. Në të kundërt kumti kulturor shpërbëhet, shartohet, përthith
copëza vlerash të rreme, të sajuara, të bymyera, duke i shërbyer nënkulturës
22