hæmus - Libraria pentru toti

Në rrafshin e shqiptimit poetik, vuajtja e dashurisë në qenësinë e saj është një
dhimbje e lumtur, një dhimbje që ndryshon nga çdo dhimbje tjetër njerëzore,
sepse përjetohet si dhimbje e ëmbël, që Lasgushi e ka poetizuar si: “këngë e
vaj bashkuar”. Ai ka shkruar: “Gjeneza – më precizërisht: ekzistimi i
‘magjisë dhembëse”: qenia e gazit helmplot, që fshihet domosdoshmërisht në
gjirin e dashuronjësve, e ka mburimin e thellë. Ky mburim rrjedh nga natyra
e dashurisë . . .” 6).
Kjo “këngë e vaj bashkuar” tek poezia e Sulkuqit është një ndjenjë e
dëshiruar: “Mos ma zgjo ëndrrën, / dua të dhembë”; ose: “Paguajmë
shtrenjtë, / sa shtrenjtë paguajmë / të na dhembë”. Në një poezi tjetër thuhet:
“mos ma fshih lotin, lëre të rrjedhë.” Ka aq e aq vargje të bukura rreth këtij
aspekti të përjetimit të dashurisë. Përvijohen dy polet ndjenjësore të
dashurisë: gëzimi dhe trishtimi, gazi dhe vaji, dhimbja dhe kënaqësia. Tek
Sulkuqi, mbizotëron poli i dhimbjes. “Po të mbledh / ditët e dashurisë, / më
dalin shumë më pak se një pikë loti. / Po të mbledh / hapësirat e dhimbjes, /
kam frikë mos më mbytet globi”.
Gjithësesi, edhe pse në më pak vargje, dashuria ekzaltohet edhe si ndjenja më
e lumtur, si sublimitet i këtij pasioni universal të njerëzimit:
Aty ku buzët vure ti,
Po pi burim – burimburuar . . .
M’u deh, o shpirt, me dashuri,
Prej ëndrrës që më mbeti zgjuar . . . !
Buronja borën po e pi,
Ku pijmë të dy të dashuruar . . .
Aty ku buzën vure ti
Po pi burim të kthjellëruar . . .
Nuk janë të pakta motivet që sendërtojnë lumturinë e magjinë e kësaj
ndenjeje, sublimitetin e saj. Në to dashuria përjetohet më tepër si ëndërr se sa
si realitet, më tëpër si dëshirë se sa si realizim. Kështu poezia e
Sulkuqit fiton, ndonjëherë, nota platonike dhe përmasa universale. Ajo në
këto raste ecën plotësiht në shtigjet lasgushiane.
Jo vetëm dhimbje e dëshiruar, e ëmbël, dashuria, duke qenë burimi,
gjeneratori që vë në lëvizje jetën, forca që e mban gjallë atë, është edhe një
dhimbje e nevojshme dhe e domosdoshme: “Nëse më zgjon sot e pas-mot /
me heshtje-dhimbje, dashuri, / të kthehem gjethëz në stinë pa mort, / ku edhe
dimri fal rini.” (“Zotin e bëj të flas me zë”).
* * *
216