hæmus - Libraria pentru toti
hæmus - Libraria pentru toti hæmus - Libraria pentru toti
Të njëjtën fletë, ...dhe vjen e bëhesh burrë Skifter i uritur, i verbër, krahëgjymtuar, (pranë shishes së përgjysmuar) Me armën e shkrimit, Qytetin nën shi, Ditët gri, Burrërinë tënde shtrenjtë E ke paguar. Montreal, 1999 Scriitorul În faţă: o sticlă pe jumătate goală Înnegureşte a bărbiei nebărbierite durere Lângă maşina ta de scris Cu nervul tremurând de emoţie Zilnica bătălie cu cuvintele început-a. Sub greutatea după-amiezii cenuşii Oraşul oglindită-şi vede neruşinarea Prin bălţi, chipul nostru comun Încremeneşte-n nopţi iernatice Sub mieunatul pisicilor Iar tu … pentru a-nu-ştiu-câta zi gâfâitoare Scrii, rescrii, zgârii, rozi Aceeaşi foaie … şi devii bărbat Uliu înfometat, orb, aripi-frânte (lângă sticla pe jumătate golită) Cu arma scrisului Cu oraşul sub ploaie Bărbăţia prea scump Ţi-ai plătit-o Montreal, 1999 20
PËRSIATJE / CUGETARE ARDIAN-CHRISTIAN KYÇYKU Kultura e mirëfilltë, ose „mbi tolerancën pa tolerancë” Çështja e tolerancës në kulturë është bërë thelbësore gjatë epokës së quajtur pasmoderne, kur kultura duhet të “durojë” pothuajse përditë jokulturën, për të mos thënë shkulturën (të ketë, vallë, lidhje kjo me shkul-trurin?). Asnjëherë beteja mes tyre nuk ka qënë kaq e egër, e sunduar nga e paparashikueshmja dhe trishtimi. Mbase ngaqë akti kulturor nënkupton identitet, të papërsëritshmen, të pangatërrueshmen, synim të epërm (çka e dëmton njëfarësoj solidaritetin shoqëror), ndërkohë që akti i jokulturës parakupton kënaqësi të vockël, kryesisht lëndore, synime mediokre, bujë pa bukë (çka ndihmon, në mënyrë aspak paradoksale, në ngjizjen e ca bashkësive të mëdha e të fuqishme). Toleranca nuk është një fenomen i freskët në historinë e njerëzimit, mirpo vetëm në ditët tona rreket të përvehtësojë strukturën e një feje të re. Në thelb, toleranca përfaqëson një lëvizje ateiste, të mbështetur nga disa parime tërësisht morale, dhe e ngritur mbi ujdira. "Perëndia" e saj themelore është pranimi i dikujt ashtu siç është, e kjo mund të shqipërohet me: pamundësi për ta ndryshuar dikë e për të mos e pranuar. Kundërshtari i perëndisë së tolerancës, të paktën në ligjërimin mediatik, është fanatizmi ose orvatja shpesh e vetvetishme për ta ndrequr e përkryer tjetrin me, ose sidomos pa dëshirën (vullnetin) e tij. Në emër të lirisë që cilësohet e lindur, fryma (edhe bryma) e tolerancës sajon cënime të panumurta të lirisë, sepse njeriu është po aq i përgjegjshëm për çdo prishje të baraspeshës së kësaj bote sa ç’merr përsipër ruajtjen e së njëjtës baraspeshe. * Duke e vëzhguar me hamendjen që përdor poezia, toleranca duket të jetë shfaqur njëheresh me derën. Në krijimtarinë popullore ballkanase mund të gjenden pamje vegimtare të një bote ku shtëpitë nuk kishin as porta, as dyer. Ndoshta nuk kishin pse. Qëndra e bashkësisë dhe e jetës ishte ashti i fshatit, agora e pleqve. Sundonin mirëkuptimi dhe mirësjellja, ngaqë vijonte një ndarje e pranueshme e të mirave materiale. Qysh nga çasti kur disa prej antarëve të bashkësisë ndjenë se duhej të fshihnin diçka nga sytë e të tjerëve, u fanit dera. Është e qartë që dera nuk u dynd për të fshehur ndjenja apo 21
- Page 2 and 3: HÆMUS Revistë evropiane * Revist
- Page 4 and 5: PËR TË QESHUR e PËR TË QARË /
- Page 6 and 7: (AUTO)PORTRET Krisje…- Bisedë me
- Page 8 and 9: KOPI KYÇYKU: Sintagma „Shoqëri
- Page 11 and 12: Fjalori / Dicţionarul HÆMUS Devot
- Page 13 and 14: Verba volant, scripta manent F I L
- Page 15 and 16: urrë edhe pse ndjehesha akoma një
- Page 17 and 18: făceau filme. Zic „trecut-au ani
- Page 19: Besomë, mike, tjetërkund mos rrë
- Page 23 and 24: dhe jokulturës. Një parabolë e h
- Page 25 and 26: mişcare atee, susţinută de princ
- Page 27 and 28: aici o absorbţie rafinată de vita
- Page 29 and 30: më pedant, duke shijuar portretin
- Page 31 and 32: CLIO KOPI KYÇYKU Kultura në konte
- Page 33 and 34: Clash of Civilizations, - po shkon
- Page 35 and 36: Jezus, që nuk e more penën në do
- Page 37 and 38: LEO BUTNARU Shkelja e proverbit Jo
- Page 39 and 40: që shkul nga çatitë vetulla e z
- Page 41 and 42: pe fund aşezat noroiul scuzei... .
- Page 43 and 44: aceleaşi mestecare mă descompun m
- Page 45 and 46: Am destule planuri de viitor, dar n
- Page 47 and 48: mea. Am pus pe masă nişte băutur
- Page 49 and 50: i cili është karakterizuar nga nj
- Page 51 and 52: njëri-tjetrin: koncepti i së drej
- Page 53 and 54: Që në fillim të këtij rrëfimi
- Page 55 and 56: fillim të rrëfimit në detajin li
- Page 57 and 58: moralistik i Zbulesës, i cili kthe
- Page 59 and 60: Harresa e vazhdueshme e vdekjes pë
- Page 61 and 62: ILIR SHYTA E vërteta bën keq në
- Page 63 and 64: Jam dhe do të jem i zoti i madhës
- Page 65 and 66: Jam i dobët, madje shumë i dobët
- Page 67 and 68: ... edhe kur mërgon larg, Noli e m
- Page 69 and 70: ESSE ANTONIO FRATTASIO Lectio Magis
PËRSIATJE / CUGETARE<br />
ARDIAN-CHRISTIAN KYÇYKU<br />
Kultura e mirëfilltë, ose „mbi tolerancën pa tolerancë”<br />
Çështja e tolerancës në kulturë është bërë thelbësore gjatë epokës së quajtur<br />
pasmoderne, kur kultura duhet të “durojë” pothuajse përditë jokulturën, për të<br />
mos thënë shkulturën (të ketë, vallë, lidhje kjo me shkul-trurin?). Asnjëherë<br />
beteja mes tyre nuk ka qënë kaq e egër, e sunduar nga e paparashikueshmja<br />
dhe trishtimi. Mbase ngaqë akti kulturor nënkupton identitet, të<br />
papërsëritshmen, të pangatërrueshmen, synim të epërm (çka e dëmton<br />
njëfarësoj solidaritetin shoqëror), ndërkohë që akti i jokulturës parakupton<br />
kënaqësi të vockël, kryesisht lëndore, synime mediokre, bujë pa bukë (çka<br />
ndihmon, në mënyrë aspak paradoksale, në ngjizjen e ca bashkësive të mëdha<br />
e të fuqishme).<br />
Toleranca nuk është një fenomen i freskët në historinë e njerëzimit, mirpo<br />
vetëm në ditët tona rreket të përvehtësojë strukturën e një feje të re. Në thelb,<br />
toleranca përfaqëson një lëvizje ateiste, të mbështetur nga disa parime<br />
tërësisht morale, dhe e ngritur mbi ujdira. "Perëndia" e saj themelore është<br />
pranimi i dikujt ashtu siç është, e kjo mund të shqipërohet me: pamundësi për<br />
ta ndryshuar dikë e për të mos e pranuar. Kundërshtari i perëndisë së<br />
tolerancës, të paktën në ligjërimin mediatik, është fanatizmi ose orvatja<br />
shpesh e vetvetishme për ta ndrequr e përkryer tjetrin me, ose sidomos pa<br />
dëshirën (vullnetin) e tij. Në emër të lirisë që cilësohet e lindur, fryma (edhe<br />
bryma) e tolerancës sajon cënime të panumurta të lirisë, sepse njeriu është po<br />
aq i përgjegjshëm për çdo prishje të baraspeshës së kësaj bote sa ç’merr<br />
përsipër ruajtjen e së njëjtës baraspeshe.<br />
*<br />
Duke e vëzhguar me hamendjen që përdor poezia, toleranca duket të jetë<br />
shfaqur njëheresh me derën. Në krijimtarinë popullore ballkanase mund të<br />
gjenden pamje vegimtare të një bote ku shtëpitë nuk kishin as porta, as dyer.<br />
Ndoshta nuk kishin pse. Qëndra e bashkësisë dhe e jetës ishte ashti i fshatit,<br />
agora e pleqve. Sundonin mirëkuptimi dhe mirësjellja, ngaqë vijonte një<br />
ndarje e pranueshme e të mirave materiale. Qysh nga çasti kur disa prej<br />
antarëve të bashkësisë ndjenë se duhej të fshihnin diçka nga sytë e të tjerëve,<br />
u fanit dera. Është e qartë që dera nuk u dynd për të fshehur ndjenja apo<br />
21
Change language