You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ginsulat <strong>ni</strong>:<br />
Nonoy<br />
Gindrowing <strong>ni</strong>:<br />
Richard Bryan A. Pacaldo<br />
Ito ay Program<strong>ang</strong> Mother Tongued-Based Multilingual Education (MTB-MLE) ng Kagawaran<br />
ng Edukasyon, S<strong>ang</strong>ay ng Palawan. Ang kwentong ito ay isinulat sa Wik<strong>ang</strong> Ilonggo.
Karapat<strong>ang</strong>-ari 2012 ng<br />
DILA ng Palaweño<br />
Departamento ng Filipino, S<strong>ang</strong>ay ng Palawan<br />
PEO Road, Bancao-Bancao Lungsod ng Puerto Princesa<br />
RESERBADO ANG LAHAT NG KARAPATAN<br />
Hindi ipinahihintulot na sipiin <strong>ang</strong> anum<strong>ang</strong> bahagi ng aklat na ito sa paano<br />
m<strong>ang</strong> paraan n<strong>ang</strong> wal<strong>ang</strong> pormal na nakasulat na pahintulot mula sa mga mayakda<br />
o tagapaglathala.<br />
Anum<strong>ang</strong> pagkakahawig ng mga tauh<strong>ang</strong> ginamit sa totoong buhay, maging<br />
<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>yayari ay hindi sinasadya. Ito ay pawing kath<strong>ang</strong>-isip lam<strong>ang</strong>. Subalit<br />
<strong>ang</strong> kultur<strong>ang</strong> ipinapakita ay naglalarawan ng totoong kultura ng bawat et<strong>ni</strong>ko.<br />
Nilimbag ng:<br />
Un<strong>ang</strong> Paglimbag: Oktubre, 2012<br />
Futuristic Printing Press<br />
Fundador Road, San Miguel<br />
Puerto Princesa City<br />
Ang aklat na ito ay may pamagat na:<br />
Tala Ukol sa Aklat<br />
“<strong>Ano</strong> <strong>ang</strong> Ginap<strong>ang</strong>ita <strong>ni</strong> Estong?”<br />
(<strong>Ano</strong> <strong>ang</strong> Hinahanap <strong>ni</strong> Estong?)<br />
Ito ay orihinal na isinulat sa Wik<strong>ang</strong> Ilonggo ng DILA ng Palaweño. Ang<br />
Ilonggo ay wik<strong>ang</strong> ginagamit ng pamayan<strong>ang</strong> Bisaya na dumayo sa lalawigan mula sa<br />
mga isla ng Panay at Negros. Pinanatili <strong>ni</strong>la <strong>ang</strong> ka<strong>ni</strong>l<strong>ang</strong> lenggwahe up<strong>ang</strong> mayroong<br />
pagkakilanlan sa ka<strong>ni</strong>la.<br />
I<strong>ni</strong>lalarawan sa aklat na ito <strong>ang</strong> gawain ng mga mamamay<strong>ang</strong> Ilonggo na<br />
na<strong>ni</strong><strong>ni</strong>rahan sa isla. P<strong>ang</strong>ingisda <strong>ang</strong> kadalas<strong>ang</strong> hanapbuhay ng mga tao na doo’y<br />
na<strong>ni</strong><strong>ni</strong>rahana. Naging lib<strong>ang</strong>an na rin ng mga bata <strong>ang</strong> paliligo sa dagat kapag malalin<br />
<strong>ang</strong> tubig. Ito ay akma sa mga asignatur<strong>ang</strong> Araling Panlipunan, Filipino, Health<br />
Education, Arts, Edukasyon sa Pagpapakatao at Mother Tongue.
Mensahe<br />
Ang kabata<strong>ang</strong> Palaweño ay malulusog,<br />
listo, masusunurin at matatalino. Ito ay iilan<br />
lam<strong>ang</strong> sa mga kat<strong>ang</strong>ian na dapat panatilihin at<br />
pagyama<strong>ni</strong>n n<strong>ang</strong> sa gayon, tiyak <strong>ang</strong> pag-usbong<br />
ng produktibong mamamayan sa hinaharap. Ito <strong>ang</strong> dahilan kung bakit <strong>ang</strong><br />
Team Palawan ay nakikiisa sa Kagawaran ng Edukasyon sa pagtataguyod<br />
ng mas epektibong instruksyon sa ating mga mag-aaral – <strong>ang</strong> paggamit at<br />
pagpayaman ng diyalektong kinagisnan. Ito <strong>ang</strong> wik<strong>ang</strong> ginagamit bil<strong>ang</strong><br />
midyum ng komu<strong>ni</strong>kasyon sa is<strong>ang</strong> partikular na kumu<strong>ni</strong>dad. Ito ay is<strong>ang</strong><br />
hamon sapagkat <strong>ang</strong> bansa maging <strong>ang</strong> ating lalawigan ay binubuo ng iba’t<br />
ib<strong>ang</strong> kultura at p<strong>ang</strong>kat-et<strong>ni</strong>ko. Ngu<strong>ni</strong>t dahil na rin sa mahusay na pag-aaral<br />
at masusing pagsasaliksik, i<strong>ni</strong>hahandog namin sa kabata<strong>ang</strong> Palaweño <strong>ang</strong><br />
mas simpleng sistema ng pag-aaral kung saan unti-unti kayong matututo ng<br />
inyong mga aralin gamit <strong>ang</strong> inyong un<strong>ang</strong> wik<strong>ang</strong> – <strong>ang</strong> Mother Tongue. Ang<br />
inyong p<strong>ang</strong>-unawa at kumpiyansa ay parehong kikilala<strong>ni</strong>n ng inyong kapwa,<br />
anum<strong>ang</strong> p<strong>ang</strong>kat-et<strong>ni</strong>ko kayo nabibil<strong>ang</strong>.<br />
Sa paglipas ng mga taon, <strong>ang</strong> Kagawaran ng Edukasyon ay patuloy na<br />
magsisikap up<strong>ang</strong> mai<strong>ang</strong>at <strong>ang</strong> antas ng edukasyon sa ating bansa. Maaaring<br />
sa pagkakataong ito, isa ka sa Kabata<strong>ang</strong> Pilipino na magiging kabahagi ng<br />
tagumpay ng Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) sa<br />
ating bansa. Ito ay mag-uumpisa sa pagkakaloob sa mga kabataan ng mga<br />
babasahing magtatampok ng ka<strong>ni</strong>l<strong>ang</strong> sariling karanasan, interes at kultura.<br />
Halina’t bumasa, bumigkas, maki<strong>ni</strong>g, magsulat at mag-aral gamit<br />
<strong>ang</strong> Mother Tongue, para sa mas masigla at mas mahusay na Kabata<strong>ang</strong><br />
Palaweño.<br />
ABRAHAM KAHLIL B. MITRA<br />
Gobernador<br />
Probinsiya t<strong>ang</strong> Palawan<br />
Ito ay Program<strong>ang</strong> Mother Tongued-Based Multilingual Education (MTB-MLE) ng Kagawaran<br />
ng Edukasyon, S<strong>ang</strong>ay ng Palawan. Ang kwentong ito ay isinulat sa Wik<strong>ang</strong> Cuyunon.
Para sa mga Manugtuon:<br />
Una nga Pulong<br />
Ang libro nga i<strong>ni</strong> ginsulat mismo sa inyo nga hambal amo ga<strong>ni</strong> sigurado gid<br />
nga matuytuyan kamo sa inyo nga ginatun-an. Ginlaktod i<strong>ni</strong> sa lenggwahe nga Filipino<br />
para mah<strong>ang</strong>pan gid <strong>ni</strong>nyo <strong>ang</strong> nasambit nga lenggwahe kon magpadulong na kamo sa<br />
paggamit si<strong>ni</strong> bil<strong>ang</strong> madason nga lenggwahe nga gamiton sa pagtudlo. Ang masayran nga<br />
mga hitabo sa istorya ay nahanungod sa inyo nga mga naagyan kag kultura. Sigurado gid<br />
nga maluyagan <strong>ni</strong>nyo i<strong>ni</strong> pamatian kag basahon. Kon matapos na ga<strong>ni</strong> <strong>ni</strong>nyo mapamatian<br />
o mabasa <strong>ang</strong> istroya, ginap<strong>ang</strong>ayo nga kamo naman <strong>ang</strong> mag istorya s<strong>ang</strong> inyo ka<strong>ang</strong>gid<br />
nga naagyan. Pwede man kamo magsulat o magdrowing s<strong>ang</strong> inyo kinaugalingon nga<br />
istorya. Ipabugal gid <strong>ni</strong>nyo nga kamo ay may ara nga Mother Tongue o kinaiyahon nga<br />
lengwahe. Indi <strong>ni</strong>nyo i<strong>ni</strong> ikahuya.<br />
Piro ginap<strong>ang</strong>abay sa inyo nga HALUNGAN <strong>ni</strong>nyo <strong>ang</strong> balasahon agod magamit<br />
pa s<strong>ang</strong> madason nga manugtuluon.<br />
Para sa mga Manunudlo:<br />
Maswirti gid kamo tungod may gin buhat nga basahon nga sibo gid sa hambal s<strong>ang</strong> mga<br />
bata nga inyo ginatudluan. Dako gid <strong>ang</strong> mabulig si<strong>ni</strong> sa inyo nga pagtudlo. Ang mga hitabo ay<br />
nahanungod gid sa pagkabut<strong>ang</strong>, naagyan kag kultura s<strong>ang</strong> mga tawo nga naga istar sa lugar nga<br />
inyo ginatudluan. May ari i<strong>ni</strong> lubad sa lengwahe nga Filipino agod bug-os <strong>ni</strong>nyo nga mah<strong>ang</strong>gap<br />
<strong>ang</strong> buot-silingon s<strong>ang</strong> istorya labi na gid kon indi <strong>ni</strong>nyo hibal-an <strong>ang</strong> lenggwahe nga gin gamit sa<br />
libro nga i<strong>ni</strong>. Ginap<strong>ang</strong>abay nga tun-an <strong>ni</strong>nyo <strong>ang</strong> Mother Tongue s<strong>ang</strong> inyo mga manug butho para<br />
bug-os gid kamo nga mag-intyindihanay sa sulod s<strong>ang</strong> buluthuan. Ginapadumdom nga padalumon<br />
pa kag hatagan s<strong>ang</strong> importansya <strong>ang</strong> pag isplikar s<strong>ang</strong> istorya. Mas maayo pa gid kon <strong>ang</strong> mga<br />
manugtuon dal-on sa iban pa <strong>ang</strong> mga du-ug agod mas magdamo pa gid <strong>ang</strong> ila maagyan. Labi pa<br />
sa tanan ipadungug <strong>ang</strong> lengwahe s<strong>ang</strong> kada bata. Itanom sa pinsar s<strong>ang</strong> kada isa ka manugtuon nga<br />
<strong>ang</strong> ila Mother Tongue ay may kabilingdan.<br />
Malipayon nga pagbasa.<br />
Ang kaparihas mo s<strong>ang</strong> hambal,<br />
RODGIE S. DEMALINAO<br />
Education Program Supervisor—Filipino<br />
MTB-MLE Coordinator
Nagbungkaras si Estong<br />
kag nagdali-dali kadto sa<br />
baybay. May ginap<strong>ang</strong>ita<br />
siya “Diin na to man?”.<br />
Bigl<strong>ang</strong> bum<strong>ang</strong>on si Estong at<br />
mabilis na tumungo sa aplaya.<br />
Mayroon siy<strong>ang</strong> hinahanap.<br />
“Nasaan na kaya iyon?”
Nagdalagan si Estong<br />
sa too banda pakadto sa<br />
handayan <strong>ni</strong> Manoy Rito.<br />
“Hala wala man di,<br />
diin na to man?’<br />
Tumakbo si Estong sa band<strong>ang</strong><br />
kanan patungo sa bilaran ng isda<br />
<strong>ni</strong> Manoy Rito. “Naku, wala rito,<br />
saan na kaya iyon?”
Nagkadto pa siya sa<br />
unhan. Sako gid <strong>ang</strong> iya<br />
lakat. Gatabiris na <strong>ang</strong><br />
iya balhas. “Wala man di<br />
gihapon. Ay a, diin na to<br />
man? Akigan gid ko karon<br />
<strong>ni</strong> tatay mo?”<br />
Pumunta pa siya sa unahan.<br />
Mabilis na <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> hakb<strong>ang</strong>.<br />
Tumatagaktak na <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong> pawis.<br />
“Wala pa rin dito. Ay a, nasaan na<br />
iyon? Pagagalitan talaga<br />
ako mamaya <strong>ni</strong> tatay”.
Nagdagon-dagon siya<br />
pakadto sa wala sa may<br />
kamalig <strong>ni</strong> Toto Carling.<br />
“Ay ambot a wala gid diri<br />
haw. Aguy, diin na to man?<br />
Basi ginkawat na to”.<br />
Lakad-takbo siya patungo sa kamalig<br />
<strong>ni</strong> Toto Carling. “Ay naku wala talaga<br />
dito. Naku, nasaan na kaya iyon?<br />
Baka <strong>ni</strong>nakaw na iyon”.
“Dire ko l<strong>ang</strong> to<br />
kagina ginpatakas pro,<br />
pagkatapos ko panalum<br />
isda. <strong>Ano</strong> abi kay nalipatan<br />
ko ihigot <strong>ang</strong> baroto”.<br />
Naglumpiga siya sa baras.<br />
“Dito ko l<strong>ang</strong> naman iyon inahon<br />
ka<strong>ni</strong>na pagkatapos kong ma<strong>ni</strong>sid ng<br />
isda. Paano kasi nakalimutan kong<br />
itali <strong>ang</strong> baroto”. Sumalampak<br />
siya sa buh<strong>ang</strong>in.
Ginpanan-aw <strong>ni</strong>ya sa lawod<br />
sa pagdomdom nga basi<br />
naanod <strong>ang</strong> baroto. “Ay ato<br />
ho may baroto. Basi amo na<br />
to. Pero puti man to ya <strong>ang</strong><br />
amon baroto. Ina ya asol.<br />
Indi gid na ya amo e.”<br />
Idinako <strong>ni</strong>ya <strong>ang</strong> pa<strong>ni</strong>ngin sa laot<br />
sa pag-akal<strong>ang</strong> naanod <strong>ang</strong> baroto.<br />
“Ay ayon may baroto. Baka iyon na.<br />
Subalit puti <strong>ang</strong> aming baroto. E, iyan<br />
naman asol. Di nga talaga iyan”.
“Abaw, diin na to man?<br />
Kalulu-oy gid ko karon<br />
s<strong>ang</strong> guripat <strong>ni</strong> nanay mo.<br />
Nagdalagan siya banda<br />
sa likod s<strong>ang</strong> isla sa may<br />
kabakhawan.<br />
“Aba, saan na iyon? Kawawa talaga<br />
ako mamaya sa pingot <strong>ni</strong> nanay”.<br />
Tumakbo siya sa bakawan sa<br />
band<strong>ang</strong> likuran ng isla.
Ap<strong>ang</strong> wala man didto<br />
<strong>ang</strong> iya baroto. Ang nakita<br />
<strong>ni</strong>ya ay <strong>ang</strong> mga tinawo <strong>ni</strong><br />
Neneng Kiting nga naga<br />
sensay s<strong>ang</strong> lambat.<br />
Ngu<strong>ni</strong>t wala rin doon <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong><br />
baroto. Ang naroon ay <strong>ang</strong> mga<br />
tauhan <strong>ni</strong> Neneng Kiting na <strong>ang</strong><br />
aayos ng lambat sa b<strong>ang</strong>ka.
Nagpauli na l<strong>ang</strong> siya.<br />
“Isugid ko na l<strong>ang</strong> kay<br />
tatay nga nadula <strong>ang</strong><br />
baroto. Mapabulig<br />
na l<strong>ang</strong> ko sa iya<br />
p<strong>ang</strong>ita”.<br />
Umuwi na lam<strong>ang</strong> siya. “Sasabihin ko<br />
na lam<strong>ang</strong> kay tatay na nawawala <strong>ang</strong><br />
baroto. Magpatulong na rin ako sa<br />
kanya sa paghahanap”.
“Didto <strong>ang</strong> baroto sa kilid<br />
s<strong>ang</strong> talisay. Maayo l<strong>ang</strong><br />
kay nakita <strong>ni</strong> Totong Palak”,<br />
siling s<strong>ang</strong> iya tatay.<br />
“Sunod maghalong gid ha”.<br />
Gintulok <strong>ni</strong> Estong <strong>ang</strong> iya<br />
tatay kag nagt<strong>ang</strong>o-t<strong>ang</strong>o.<br />
“Naroon <strong>ang</strong> baroto sa tabi ng talisay.<br />
Mabuti na lam<strong>ang</strong> at nakita ito <strong>ni</strong><br />
Totong Pal-ak”, sabi ng kany<strong>ang</strong> tatay.<br />
“Sa susunod talag<strong>ang</strong> mag-ingat ha”.<br />
Tumingin si Estong sa kany<strong>ang</strong><br />
tatay at tum<strong>ang</strong>o-t<strong>ang</strong>o.
Aklat ko, Wika ko:<br />
Angking Karunungan Biyaya ng Mother Tongue<br />
Ang aklat na ito ay nailimbag sa pamamagitan ng pagtutulungan ng mga piling<br />
manunulat at taga-guhit na mga guro ng S<strong>ang</strong>ay ng Palawan. At higit sa lahat sa<br />
paglalaan ng halaga ng Pamahala<strong>ang</strong> Panlalawigan sa pamumuno <strong>ni</strong> Gov. Abraham<br />
Kahlil B. Mitra bil<strong>ang</strong> pagtaguyod at pagsuporta sa pagpapatupad ng Programa<br />
ng Kagawaran ng Edukasyon na tinaguri<strong>ang</strong> Mother Tongue-Based Multilingual<br />
Education.<br />
Mga Katuw<strong>ang</strong> sa proyekto:<br />
Ang sumulat:<br />
Ang nagdrowing:<br />
Si Nonoy ay mahilig mag-isa. Kadalasan ay<br />
makikita siy<strong>ang</strong> tahimik lam<strong>ang</strong> sa is<strong>ang</strong><br />
sulok. Isa sa mga lib<strong>ang</strong>an <strong>ni</strong> Nonoy ay <strong>ang</strong><br />
pagsusulat. Pagsulat ng kung ano <strong>ang</strong> kany<strong>ang</strong><br />
mga nakikita, naiisip, p<strong>ang</strong>arap, karanasan at<br />
nararamdaman.<br />
Si Richard Bryan N. Pcaldo ay nakatira sa REcaido<br />
Subdivision, Puerto Princesa city. Sa kany<strong>ang</strong> mur<strong>ang</strong><br />
gul<strong>ang</strong> ay nakakitaan na siya ng galing sa pagguguhit. Ilan<br />
sa nat<strong>ang</strong>gap <strong>ni</strong>y<strong>ang</strong> awards ay Best in Painting, Drawing<br />
and sketching. Nahir<strong>ang</strong> din siy<strong>ang</strong> Artist of the Year.<br />
Siya ay nagtapos ng Bachelor of Secondary Education,<br />
Major in Physical Science.
May ginap<strong>ang</strong>ita si<br />
Estong. Kagina pa<br />
<strong>ang</strong> iya balik-balik<br />
piro wala <strong>ni</strong>ya gid<br />
adto nakit-an. Sige<br />
gid <strong>ang</strong> iya p<strong>ang</strong>ita.<br />
<strong>Ano</strong> ayhan <strong>ang</strong> iya<br />
ginap<strong>ang</strong>ita? Dali na,<br />
buligan ta si Estong<br />
nga<br />
makit-an <strong>ang</strong> iya<br />
ginap<strong>ang</strong>ita.<br />
Mayroong hinahanap si<br />
Estong. Ka<strong>ni</strong>na pa siya<br />
paroo’t parito ngu<strong>ni</strong>t di<br />
<strong>ni</strong>ya talaga natagpuan.<br />
Tuloy l<strong>ang</strong> siya sa<br />
paghahanap. <strong>Ano</strong> kaya<br />
<strong>ang</strong><br />
kany<strong>ang</strong> hinahanap?<br />
Halika, tulungan<br />
natin si Estong na<br />
matagpuan<br />
<strong>ang</strong><br />
kany<strong>ang</strong><br />
hinahanap.
Change language