Ewa Kassala, "Maria Magdalena. Kapłanka, dama, apostołka"

Maria
MagdaL ena

EWA KASSALA
Maria
MagdaL ena
Kapłanka • Dama • Apostołka
VIDEOGRAF

Redakcja
Maria Kania
Projekt okładki
Maksym Leki
Ilustracja na okładce
© Jaroslav Monchak | shutterstock.com
Redakcja techniczna, skład i łamanie
Damian Walasek
Korekta
Urszula Bańcerek
Wydanie I, Chorzów 2019
Wydawca: Wydawnictwa Videograf SA
41-500 Chorzów, Aleja Harcerska 3c
tel. 600 472 609
office@videograf.pl
www.videograf.pl
Dystrybucja: DICTUM Sp. z o.o.
01-942 Warszawa, ul. Kabaretowa 21
tel. 22-663-98-13, fax 22-663-98-12
dystrybucja@dictum.pl
www.dictum.pl
© Wydawnictwa Videograf SA, Chorzów 2019
tekst © Ewa Kassala
ISBN 978-83-7835-742-1
Printed in EU
zapraszamy do księgarni internetowej wydawnictwa
www.videograf.pl

Dla mojej mamy, Romany Kassali,
Babć: Pauliny Kassali i Czesławy Stasikowskiej,
Ich Matek, Babek, Prababek
i wszystkich innych kobiet,
z którymi łączą mnie więzy krwi,
a które były przede mną
i które już od tak dawna są po tamtej stronie…

Izrael w czasach Marii Magdaleny
© Wikimedia Commons

PROLOG
Upadła na twarz i objęła jego stopy. Pokrywał je pustynny
pył, a sandały były tak zakurzone, że nie widać
było ich pierwotnego koloru. Szedł z daleka. Dopiero
co wkroczył do miasta.
Podniósł rękę. Towarzyszący mu mężczyźni stanęli
i otoczyli ją kręgiem. Patrzyli na nią, ciekawi reakcji
Mistrza.
Niektórzy z nich wiedzieli, kim była. Maria, pani na
Magdali, siostra Marty i Łazarza. Wykształcona w egipskich
świątyniach, kobieta światowa, niezależna, pewna
siebie, ufna w swoją mądrość, przekonana, że może
wszystko. Intrygująca, kontrowersyjna, zdeprawowana.
Zamożna, zbuntowana i wolna. A przy tym piękna.
Jeszcze do niedawna.
Od kilku miesięcy mówiono, że wstąpiły w nią złe
duchy. Że jest szalona, niezrównoważona, nienormalna.
Widywano ją na pustyni i nabrzeżach, w niecieszących
się dobrą sławą dzielnicach miasta, błąkającą się
bez celu, płaczącą i śmiejącą się na przemian. Zawodziła
cicho i łkała jak dziecko lub wrzeszczała, z całych sił
drapiąc, kopiąc i wyzywając każdego, kto próbował się
do niej zbliżyć. Gwałcona, bita, opluwana, wzgardzona.
Kobieta z marginesu. Wyrzutek. Opętana.
Wyła jak ciężko ranione zwierzę. Na przemian posypywała
głowę piaskiem, krzyczała bez opamiętania,
– 7 –

szarpała się za włosy, drapała twarz, rozrywała resztki
sukni. Z ust wydobywała się ślina zmieszana z pianą.
W jej przekrwionych oczach było widać paniczny lęk,
strach, cierpienie i zagubienie, ale też desperację przemieszaną
z rezygnacją i bezsilnością.
Niegdyś wspaniała suknia z jedwabiu została postrzępiona
i lepiła się do wynędzniałego ciała. Maria
Magdalena była obolała i posiniaczona. Jej skórę pokrywały
stare i świeże rany. Długie włosy, tak niegdyś
starannie pielęgnowane, od dawna nie widziały grzebienia
ani olejków. Zmierzwione, potargane i brudne,
dopełniały obrazu upadku.
Tłum powiększał się. Ci, którzy jeszcze niedawno
rzucali w nią kamieniami i opluwali, teraz patrzyli na
Mistrza.
Od dawna szła za nim sława cudotwórcy, uzdrowiciela
i nauczyciela. Niektórzy obwoływali go Mesjaszem,
a nawet Synem Bożym. Uczniowie i gapie zastanawiali
się, jak ten, według którego najważniejszym przykazaniem
jest miłość, potraktuje tę, która już dawno powinna
zostać ukamienowana.
A ona nie miała siły. Dłużej nie mogła. Uciekała jak
śmiertelnie raniona gołębica. Z połamanymi skrzydłami,
wyrwanymi piórami i potłuczonym dziobem. Skulona
u jego stóp, chciała ujść od okrucieństwa, niesprawiedliwości,
braku zrozumienia i losu, który od dawna
wydawał się jej nieunikniony. Była na skraju. Pokaleczona
do granic ludzkiej wytrzymałości, chciała umrzeć.
Równocześnie musiała wykonać ostatni wysiłek.
Była go sobie winna. Sobie, babce, Wielkiej Kapłance,
ojcu, matce, siostrze, bratu, przeszłości i ideałom, którym
dochowywała wierności jeszcze do niedawna. Kapłankom,
które nauczyły ją wiele, ale nie powiedziały,
– 8 –

jak bardzo świat bywa okrutny, jak odrzuca odmienność
i potępia tych, którzy nie dopasowują się do reguł.
„Dostosuj się albo giń powinno być zasadą, której
uczą młodych w świątyniach”, myślała.
I pragnęła spojrzeć w oczy temu, który nie bał się
żyć po swojemu. Tak jak kiedyś, nad jeziorem Genezaret,
gdy ich spojrzenia spotkały się po raz pierwszy, gdy
ujrzała w nich bezmiar przestrzeni i wolności, za którą
tęskniła. Teraz chciała, żeby znów na nią spojrzał,
dotknął, oczyścił lub odrzucił, skazując na niebyt. Był
jej ostatnią szansą na nowe życie lub śmierć, wreszcie
kończącą cierpienia.
Jezus pochylił się. Wyciągnął do niej rękę. Uklękła.
Położył obie dłonie na jej głowie. Trzymał je tak
przez chwilę.
– Wstań! Jesteś zdrowa – obwieścił.
Podniosła się i spojrzała mu prosto w oczy. Na jej
twarzy nie było już ani śladu obłędu.
– Znalazłam umiłowanego mej duszy, pochwyciłam
go i nie puszczę…*
* Pieśń nad Pieśniami 3, 4.

OZDZiAŁ i
KAPŁANKA

1.
Urodziła się w czepku, spod którego wychodziły
ciemne, gęste i, jak na oseska, całkiem długie włosy.
Gdy tylko przyszła na świat, akuszerka położyła ją
przy sercu wycieńczonej matki.
– Jest zdrowa, piękna i silna, pani – oświadczyła.
– Będzie miała w życiu szczęście. Czepek to gwarantuje.
– Słyszysz, maleńka? – Eucharia pocałowała paluszki
dziecka.
– Jest coś jeszcze, pani. – Akuszerka zrobiła tajemniczą
minę i znacząco spojrzała w stronę krzątających
się w komnacie służących.
– Dziewczęta, zabierzcie naczynia z wodą, brudne
płótna i wyjdźcie – zadysponowała Eucharia, rozumiejąc,
że kobieta nie chce, by więcej osób dowiedziało się
o tym, co odkryła. – Powinnam się niepokoić? – zapytała,
gdy za służącymi zamknęły się drzwi.
– Raczej wręcz przeciwnie…
– Więc?
– Dziewczynka ma na lewej dłoni tak ułożone linie,
że tworzą gwiazdę – oznajmiła akuszerka z triumfem.
Eucharia rozwarła rączkę córki.
Zobaczyła regularnie przecinające się, mocno zarysowane
linie, rzeczywiście ułożone na kształt gwiazdy.
Wiedziała, że dla tego, kto otrzymał taki znak, oznacza
on nie tylko szczęście, ale szczególną moc, przeznaczenie
do wyższych duchowych celów lub zostania
przywódcą.
– 12 –

– To nie wszystko, pani. – Akuszerka pochyliła się
i zaczęła mówić szeptem – Ma też gwiazdy na spodzie
obu stóp!
– Naprawdę? – Eucharia usiadła na łożu. – Pomóż
mi, jestem bardzo słaba…
Kobieta uniosła dziewczynkę tak, żeby matka mogła
zobaczyć naznaczone miejsca.
– Boże drogi! Naprawdę!
– Właśnie, pani. U nowo narodzonych dzieci rzadko
linie są tak wyraźne. A u niej nie dość, że je widać,
to jeszcze mają kształt gwiazd!
– Nie mów o tym nikomu – poprosiła Eucharia po
chwili namysłu. – Podaj mi, proszę, czarną sakiewkę,
która jest w skrzyni. O tam! – Wskazała ręką, a gdy kobieta
podała, o co prosiła, wyjęła z woreczka złotą monetę.
– To za twoje starania. I spostrzegawczość. – Włożyła
złoto w dłoń kobiety. – I proszę cię o dyskrecję.
Lepiej, żeby nikt o tym nie wiedział. Ludzie nie przepadają
za tymi, którzy są tak naznaczeni.
– To wspaniałe znaki – zdziwiła się akuszerka.
– Bóg obdarowuje nimi tylko tych, którzy są najbliżej
Niego.
– Chciałabym, żeby moja córka sama zdecydowała
kiedyś o swoim losie. Żeby żadne znaki nie wpływały
na to, jak będą traktować ją inni i co ona sama będzie
myśleć o sobie, rozumiesz?
– Jeśli taka jest twoja wola, pani, uszanuję ją, jednak
przynajmniej rabbi* powinien wiedzieć. Taki znak
to przecież naznaczenie przez Adonai**.
* W tamtym czasie używano miana rabbi; określenie rabin
powstało dopiero w II/III w. n.e.
** Inaczej: „Pan”; imię Boga – Jahwe – było niewypowiadane ze
względu na szacunek do Stwórcy.
– 13 –

– Pozwólmy jej dorosnąć w spokoju. To, co jest jej
przeznaczone, wydarzy się nawet wtedy, gdy rabbi nie
będzie wiedział o gwiazdach, czy tak?
Akuszerka spojrzała w sufit, co znaczyło, że liczy
na wsparcie z nieba, bo sama nie wie, co ma sądzić.
Ścisnęła otrzymaną monetę mocniej i skinęła głową
na znak, że owszem, rozumie, i może bez przekonania,
ale się zgadza.
– Dobrze. Niech tak będzie. Ale wiedz, pani, że
pierwszy raz w życiu przyjmuję na świat dziecko z taką
ilością gwiazd na dłoniach i stopach.
***
Syro klęczał przy łóżku żony. Dzień wcześniej wydała
na świat zdrową, silną córkę. Ich pierwsze wspólne
dziecko. Szalał z radości. Była dla niego słońcem, radością
i podporą. Kochał Eucharię jak nikogo wcześniej,
mimo że nie była Żydówką. Ale przecież, pocieszał się,
jak mówiły stare księgi, które nie zawsze zgodnie z ich
brzmieniem lubił cytować: miłość nie wybiera.
Poznał ją w czasie jednej z podróży handlowych do
Egiptu, w domu jej rodziców. Tak jak on, należeli
do elity swojej społeczności, bo byli bardzo zamożnymi
kupcami. Doświadczył wtedy czegoś, w czego istnienie
nie wierzył: zakochał się od pierwszego wejrzenia.
Jego ciało i umysł zapłonęły po raz pierwszy.
A że, niespodziewanie dla niego, spotkał się ze szczerą
wzajemnością, mimo wątpliwości i obaw jej rodziców
i tych, które miał on sam, wkrótce odbyła się ceremonia
zaślubin.
Byli razem od dwóch lat. Dopełnieniem szczęścia
miało być przyjście na świat ich dziecka.
– 14 –

Z poprzedniego małżeństwa zostało mu dwoje. Marta
była dwunastolatką, a Łazarz niedawno obchodził
dziesiąte urodziny. Ich matkę, surową i zasadniczą, Bóg
powołał do siebie dużo wcześniej, zanim smutne oczy
Syro zobaczyły piękną Egipcjankę.
Teraz Syro mocno trzymał ukochaną za rękę. Bał
się. Wiedział, że nie jest dobrze. Od wielu godzin
akuszerka nie potrafiła zatamować upływu krwi. Poród
wyglądał na udany, jednak najwyraźniej coś poszło
nie tak. Z każdą godziną Eucharia słabła. Jak
mówią ludzie w takich sytuacjach, gasła w oczach.
„Czyżby Adonai pokarał nas za to, że połączyliśmy
się, nie przestrzegając praw Mojżeszowych?”, rozmyślał.
„Że wprowadziłem do domu Izraela nie-Żydówkę?
Pokarał mnie, tak jak kiedyś Dawida, a potem
Salomona i innych?”.
Nie było jednak czasu na rozważania. Należało działać.
Gdy drugiego dnia po porodzie akuszerka bezradnie
rozłożyła ręce, natychmiast wezwał najlepszego medyka.
Ten obejrzał położnicę, podał środki wzmacniające,
które równocześnie osłabiły krwotok. Na odchodnym
westchnął z rezygnacją.
– Gorączkuje, jest bardzo słaba. Upływ krwi był bardzo
duży. Nadzieja tylko w Bogu. Módlcie się.
Dzieci i służba zgromadziły się w holu domostwa.
W oczekiwaniu na rabbiego wszyscy cicho odprawiali
modły.
– Umieram… – Eucharia była coraz słabsza. – Podajcie
mi córkę…
Resztką sił przytuliła maleństwo do serca.
– Daj jej na imię Maria – poprosiła. – Jest piękne
i uniwersalne. Nie chcę, by je kiedyś zmieniała, tak jak
ja musiałam.
– 15 –

– Dobrze, ukochana. – Syro poczuł, jak coraz bardziej
zaciska mu się gardło.
– Obiecaj mi coś jeszcze – skinęła, by pochylił niżej
głowę. – Gdy skończy pięć lat, wyślij ją do moich
rodziców.
– Jest moją córką, powinna żyć tu – zaprotestował
słabo.
Kochał żonę i był gotów spełnić każdą jej prośbę.
Szczególnie że czuł, jak bardzo niewiele czasu im zostało.
– Zawsze będzie twoja – zapewniła czule. – Jednak
zrób to dla mnie, dla siebie i dla niej. Pozwól, by moi
rodzice zajęli się jej edukacją. Niech wyślą ją do File*.
A po dziesięciu latach Maria sama zdecyduje, jaka będzie
jej dalsza droga. Zgódź się, proszę.
– To nie jest dobry pomysł…
– Znasz Izrael. Tu kobietom nie jest lekko. Niech
wyjedzie. Pozwól jej poznać świat i się kształcić. Wróci
tu, wierz mi. I zawsze będzie cię kochać.
Spojrzał w jej zachodzące mgłą oczy.
– Proszę także, żebyś, gdy przyjdzie ci kiedyś opuszczać
ten świat, a ja będę czekać na ciebie pod drugiej
stronie, zostawił jej połowę majątku.
– U nas majątek dziedziczą chłopcy…
– Więc spisz oddzielny dokument.
– A Marta i Łazarz?
– Dostaną drugą połowę. Oni przecież mają siebie.
A gdy ciebie zabraknie, Maria będzie w Magdali całkiem
sama. Taki podział zapewni jej spokój i godne życie
na ojcowiźnie. Zabezpieczy także Martę. To moja
ostatnia wola.
* Wyspa na Nilu, starożytny ośrodek kultu bogini Izydy.
– 16 –

Gdy resztką sił uniosła głowę, z jej ust wypłynęła
stróżka krwi.
– Przysięgnij – poprosiła.
– Przysięgam – obiecał, tłumiąc łzy. – Wyślę Marię
do Egiptu i zostawię jej połowę majątku.
– Przysięgnij na twojego Boga.
– Przysięgam na Adonai.
Marta i Łazarz stali przy łożu i wsłuchiwali się w słowa
ojca. Marta zaciskała powieki. Nie chciała pozwolić
płynąć łzom.
2.
Maria była dzieckiem niezwykłym. Od małego prawie
nigdy nie płakała. Mamki i nianie, które zatrudnił
jej ojciec, nie mogły się nadziwić. Nie budziła się w nocy,
uśmiechała się do wszystkich, wciąż gruchała w swoim
dziecięcym języku, niejako cieszyła się z tego, że jest na
świecie. Nie chorowała. Potrafiła godzinami leżeć w łóżeczku,
sprawiając wrażenie, że rozmyśla. Gdy ktoś
pojawiał się obok niej, witała go radosnym popiskiwaniem.
Na widok ojca wyciągała rączki, jakby wiedziała,
że powinna okazać mu miłość i wspierać go w jego
samotności i cierpieniu.
– Jesteś śliczną dziewczynką – czule przemawiała
do niej Marta, gdy nikogo poza nimi nie było w pokoju.
– Ja nie jestem taka ładna jak ty.
Marta nie lubiła okazywania emocji. Jej matka była
powściągliwa w obejściu. Zawsze zajęta ważnymi sprawami
domowymi, kochała swoje dzieci ponad wszystko,
ale nie okazywała im uczuć zbyt często. Męża traktowała
podobnie. Była mu oddana i z zaangażowaniem
– 17 –

prowadziła dom, tak samo, jak robiły to inne przykładne
żony i matki. Dobrze zorganizowana, pomocna, wspierająca,
wstawała pierwsza i kładła się ostatnia. Nadzorowała
służbę, której w ich posiadłości było zawsze sporo.
Mąż uważał, że mogłaby więcej odpoczywać, ale zawsze
chciała dopilnowywać osobiście wszystkiego, co
działo się w domu.
Marta, mimo że wciąż jeszcze nie stała się kobietą,
była podobna do niej. Odziedziczyła po matce nie tylko
surową urodę, ale także charakter. Była pracowita,
sumienna, rzadko się śmiała, a gdy matka zmarła, jeszcze
bardziej zamknęła się w sobie. Kobiecej wylewności
i czułości po raz pierwszy doznała dopiero wtedy,
gdy ojciec ożenił się ponownie.
Z jednej z podróży, po wielu miesiącach nieobecności
w domu, wrócił z nieznajomą, którą przedstawił
jako swoją żonę.
– Ma na imię Eucharia – zakomunikował. – I tak się
do niej zwracajcie.
Marta wiedziała tylko tyle, że nowa żona jej ojca
pochodzi z Egiptu, kraju zepsucia i upadku. Z miejsca,
o którym lepiej było nie rozmawiać, bo było siedliskiem
złego. Czczono tam wielu bogów, nie wiedząc,
że przecież poza Adonai nie istnieje żaden inny. Kobiety
tam ubierały się i zachowywały jak jawnogrzesznice,
a wiele z nich, jak Marta raz usłyszała przez przypadek
podczas rozmowy ojca z rabbim, miało własne majątki
i mogło się uczyć. Z pochwyconych opowieści wnosiła,
że Egipt to coś na kształt dawnej Sodomy i Gomory,
którą Bóg za rozpustę pokarał zagładą.
Jednak Eucharia nie sprawiała wrażenia, jakby pochodziła
z miejsca potępionego przez Adonai. Marta
czuła, że razem z nią pojawiła się w ich domu radość,
– 18 –

która nigdy wcześniej tam nie gościła, ale także jakaś
przedziwna tajemnica, coś ulotnego, nęcącego, o zapachu
dalekiej przestrzeni, niepokojącego, odległego,
a jednak przecież całkiem bliskiego. To nieuchwytne
coś wywoływało niepokój jej serca, drżenie głosu, zawirowanie
w głowie i tęsknotę, którą nie sposób było
opisać słowami.
Pewnej nocy, gdy Eucharia mieszkała w ich domu już
ponad miesiąc, Marta się obudziła. Wydawało jej się, że
słyszy przez cienkie ściany, jak ojciec zwraca się do kogoś,
ale używa zupełnie nieznanego jej, obcego imienia.
Kto w nocy mógłby być w jego komnacie?
– Kim jest Aset? – zapytała Eucharię następnego
dnia.
– Skąd to pytanie, kochanie?
– W nocy wydawało mi się, że słyszę, jak ojciec zwracał
się do kogoś o tym imieniu.
– Co powiedział?
– „Aset, kocham cię”.
Eucharia uśmiechnęła się promiennie i wzięła Martę
za rękę.
– Jesteś już duża. Wiem, że tak mądrej dziewczynce,
jak ty mogę zaufać. Czy tak?
– Oczywiście. – Marta zrobiła jeszcze poważniejszą
minę niż zazwyczaj.
Ucieszyła się, że zostanie czyjąś powiernicą. I to od
razu Egipcjanki, a więc tej, która ma na pewno mnóstwo
sekretów. Poczuła się dorosła.
– Gdy mieszkałam w Egipcie, nosiłam takie właśnie
imię. Ale, jak wiesz, to było dawno. Z miłości do twojego
ojca stałam się wyznawczynią Adonai. Od czasu zaślubin
jestem Eucharią. Wolałabym, kochanie, żeby nikt
poza twoim ojcem i tobą nie poznał mojego wcześniej-
– 19 –

szego imienia. Ludzie w Magdali nie wiedzą, że zmieniłam
miano, a razem z nim wiarę. Dochowasz tajemnicy?
– Oczywiście! – gorliwie zapewniła ponownie.
Dotrzymała słowa. Do końca życia.
Egipcjanka była zupełnie inna niż jej matka i kobiety,
które znała. Nie tylko nosiła kolorowe, piękne stroje,
ale śpiewała, tańczyła, śmiała się już od rana i obdarowywała
świat dobrymi słowami. Gdyby Marta miała
określić ją jednym zdaniem, to powiedziałaby, że jest
barwnym, rozszczebiotanym, wesołym ptakiem. Przywiozła
ze sobą przedziwnego kota, który nie odstępował
jej na krok, ukwieciła dom, przyjęła pod dach zbłąkanego
psa, czule głaskała po twarzy jej ojca. Tuliła także
ją i Łazarza, bawiła się z nimi, wymyślała gry, a jedną,
którą przywiozła z Egiptu, Marta polubiła szczególnie.
Nazywała się senet.
Gdy ojca nie było w domu, wieczorami siadywały
na dachu domostwa, gdzie był usytuowany rozległy taras,
i grały.
– Kiedy byłam mała, dostałam ją w prezencie od
ojca – powiedziała Eucharia, po raz pierwszy ustawiając
kamienne pudełko na niskim stoliku. – On nauczył
mnie zasad.
– Grałaś z nim? – nie dowierzała Marta.
Nie wyobrażała sobie, żeby jej ojciec grał z nią w cokolwiek,
albo nawet dłużej rozmawiał. Syro nie zajmował
się dziećmi, a jeśli już zwracał na któreś z nich
uwagę, to na Łazarza. Jego zabierał czasami ze sobą
w podróże, jemu wyjaśniał zawiłości świata. Jego wysłał
na naukę do rabbiego.
– Oczywiście. Nauczył mnie nie tylko zasad seneta
– zapewniała Eucharia, ustawiając pionki na kamiennej
planszy. – W Egipcie dziewczynki są traktowane na
– 20 –

ówni z chłopcami. No bo, droga Marto, zastanów się,
kochana, niby dlaczego na przykład nie mogłyby się
uczyć? Przecież, żeby prowadzić interesy, muszą znać
matematykę, żeby leczyć, powinny znać się na ziołach
i wiedzieć, jak działa ludzie ciało, a żeby dobrze funkcjonować
w świecie, powinny znać obowiązujące w nim
zasady. Grajmy w senet, bo uczy nas myślenia i stosowania
niekonwencjonalnych rozwiązań. Jesteś bardzo
inteligentna, nauczysz się błyskawicznie, zobaczysz.
Marta lubiła tę grę nie tylko dlatego, że rzeczywiście
w lot pojęła zasady, lecz przede wszystkim mogła spędzać
czas z osobą, która nie tylko była dla niej jak nowy
świat, ale jeszcze poświęcała pasierbicy swój czas. Słuchała
jej z uwagą jak nikt wcześniej, chciała wiedzieć,
co dziewczynka myśli i czuje. Dopytywała się o miejscowe
obyczaje i szeroko rozwierała oczy ze zdziwienia,
dowiadując się, jak bardzo rzeczywistość, w której dorastał
i żył jej mąż i jego dzieci, różniła się od egipskiej.
Eucharia ani razu nikomu o tym nie powiedziała, ale
uważała, że Izrael w stosunku do Egiptu jest jak opóźniony
w rozwoju, odległy, zamknięty, szarobury świat.
Rządzą nim wyłącznie mężczyźni. Kobiety nie mają
nawet możliwości modlenia się do swojej bogini, bo
jej tam po prostu nie ma. Nie tylko nie ma, nie istnieją
też jej świątynie ani wyznawczynie, ani nawet miejsca,
w których kobiety mogłyby się uczyć. Niby wiedziała
o tym przed wyjazdem z Egiptu, bo rodzice, kapłanki
i przyjaciółki ostrzegały ją przed wyjazdem do strasznego
miejsca, w którym nie będzie miała wiele do powiedzenia,
jednak ona wiedziała swoje. Kochała i nic
innego nie było dla niej ważne.
Eucharia spędziła w Magdali tylko dwa lata. Zmarła
tuż po porodzie, zostawiając po sobie rozpacz, smutek,
– 21 –

cichy dom, kufry wypełnione kolorowymi sukniami i papirusami,
szkatuły pełne biżuterii, pudło i pionki do gry
w senet, kota, miłe wspomnienia i… niemowlę.
* **
Marta stała się opiekunką Marii. Mamki i niańki
karmiły ją, przewijały, usypiały, ale to Marta dawała
jej miłość. Pierwsze miesiące życia niemowlę spędziło
w kołysce postawionej na środku komnaty, która należała
do Eucharii. Tuż obok ułożyła swoją matę mamka,
zgodnie z rozporządzeniem pana, gotowa podawać
pierś dziecku na każde jego żądanie. Syro zaglądał tam
rzadko. A gdy już przychodził, stał w milczeniu i nigdy
nie brał małej na ręce. Patrzył. Czasami po policzkach
płynęły mu łzy, których nikt nie widział.
Gdy Maria skończyła dwa lata, za sprawą wyraźnej
prośby Marty Syro zadecydował, żeby siostry zamieszkały
w jednym pokoju. Od tego czasu mamka przychodziła
już tylko trzy razy dziennie, a dziewczynka, poza
mlekiem, zaczęła też przyjmować inne pokarmy.
Marta opiekowała się nią jak matka. Miała już czternaście
lat, a od prawie dwóch – swoje kobiece dni. Czuła
się odpowiedzialna za Marię, mogła ją tulić i głaskać do
woli, przekazując jej i otrzymując miłość, jakiej obie potrzebowały.
Były razem, wtulone i zapatrzone w siebie,
jak najbliższe sobie osoby. Marta zachowywała się jak
bardzo młoda matka zakochana w malutkiej córeczce.
Maria, gdy tylko nauczyła się chodzić, szybko nauczyła
się rozkładu pomieszczeń w domu, usytuowania
drzew, krzewów i ogrodu ziołowo-warzywnego.
W ciągu dnia Marta czasami zostawiała ją pod opieką
niani, bawiącą się w cieniu drzew. Nie lubiła spusz-
– 22 –

czać jej z oczu, ale że równocześnie, podobnie jak
wcześniej jej matka, chciała dopilnowywać wszystkiego,
co działo się w domu, wciąż krążyła między
kuchnią, spiżarnią, pomieszczeniami gospodarczymi,
komnatami mieszkalnymi i ogrodem. Miała dopiero
czternaście lat, a radziła sobie z zarządzaniem
posiadłością jak doświadczona kobieta. Ojciec coraz
częściej zostawiał dom pod jej nadzorem i wyjeżdżał,
najpierw na kilka dni, potem tygodni, a zdarzało się,
że nawet na kilka miesięcy.
Pewnego dnia, gdy Marta przybiegła zajrzeć, co słychać
u Marii, która bawiła się w ogrodzie, zobaczyła
siostrzyczkę pochyloną i przemawiającą do kogoś w jej
nieporadnym dziecięcym języku.
– Co tam masz, kochanie?
Marta używała słowa „kochanie” wyłącznie w stosunku
do Marii. Pamiętała, jak bardzo lubiła, gdy właśnie
tak zwracała się do niej Eucharia. Czuła się wtedy
wyjątkowa i wyróżniona. Eucharia używała tego określenia
jeszcze tylko w stosunku do jej ojca i do Łazarza,
do nikogo więcej. Tym słowem zaznaczała, kto należy
do rodziny i kto jest jej najbliższy.
Maria podniosła głowę. Spojrzała na siostrę.
– Ptaszek śpi. Aaa, lulaj, lulaj… – zacytowała słowa
kołysanki, którą każdego wieczoru słyszała przed zaśnięciem.
Na trawie leżała martwa biała gołębica. Marta usiadła
obok.
– Masz rację, śpi. Nie przeszkadzaj jej – poprosiła,
wiedząc, że nie powinno się dotykać martwych zwierząt,
bo są nieczyste i przenoszą zarazę. – Chodź do
domu. Już czas coś zjeść. – Chciała ją oderwać od niebezpiecznej
zabawy.
– 23 –

Dziewczynka nie zareagowała, wpatrzona w ptaka,
więc dodała zachęcająco:
– Dostaniesz coś przepysznego. Mniam, mniam…
Chodź!
Jednak mała nie ruszyła się. Ku przerażeniu Marty,
wyciągnęła przed siebie małe rączki i położyła je na
gołębicy. Marta zamarła.
„Co będzie, jeśli złapie jakieś straszne choróbsko?”,
pomyślała.
– Nie śpij – dziecięcym głosem poprosiła Maria.
– Leć! Leć, kochanie!
I wtedy stało się coś, co i Marta, i niania, która obserwowała
zdarzenie z boku, wspominały później wielokrotnie.
Gołębica poruszyła się, otrząsnęła, rozprostowała
skrzydła i poleciała. Maria zerwała się z trawy,
podskoczyła radośnie i zaklaskała w dłonie.
– Nie śpi!
Marta była tak zdumiona tym, co się stało, że nawet
nie zrugała niani, która przecież nie powinna odstępować
dziecka na krok, a ucięła sobie drzemkę pod
drzewem.
– Powinieneś wiedzieć, że Maria ożywiła martwą
gołębicę – próbowała opowiedzieć ojcu o niezwykłym
zdarzeniu.
Uciął jej opowieść, zanim na dobre ją rozpoczęła.
– Takie rzeczy się zdarzają, Marto. Ptak tylko wyglądał
na martwego. Jako kobieta masz prawo do egzaltacji
i fantazji, wiem o tym. Ale Marii w to nie mieszaj,
dobrze? Powinna mieć jasny umysł i myśleć logicznie.
Nie wrzucaj jej do głowy bzdur!
Tak. Marta dała słowo i ojcu, i sobie, że będzie roztropna
i racjonalna. Dobrze rozumiała, że gdyby gołębica
naprawdę była martwa, nie mogłaby latać. Ojciec
– 24 –

miał rację. To, co widziała, było tylko zbiegiem okoliczności.
Obiecała sobie solennie, że nigdy więcej nie będzie
myśleć magicznie. A przynajmniej będzie się starać.
Jednak nie było jej to dane.
Nie minął rok, a zastała Marię w sytuacji, która wydała
się może nie tak poruszająca, jak zdarzenie z gołębicą,
jednak dla niej, z powodów bardzo osobistych,
była wzruszająca znacznie bardziej.
Świtało. Słońce dopiero wychodziło zza horyzontu.
Dom wciąż spał.
Nie zasłoniła okna na noc. O tej porze roku nie latały
jeszcze uciążliwe komary, noce i dni były chłodne.
Lekkie i rześkie powietrze sprawiało, że dobrze się
oddychało i spało. Jednak, żeby nie zmarznąć, trzeba
było przykrywać się grubą kołdrą, a na nią narzucać
dodatkowo ciepłe pledy. Obudziła się i zobaczyła, że
łóżko Marii jest puste. Pomyślała, że może tylko tak jej
się wydaje, a dziecko jest po prostu zagrzebane gdzieś
pod kilkoma nakryciami, którymi starannie opatuliła je
wieczorem. Podeszła, by to sprawdzić. Pogłaskała kołdrę
delikatnie, ale na tyle mocno, by zorientować się,
czy było pod nią małe ciałko. Nie było.
– O, Panie!
Rozejrzała się po komnacie. W ciemności, mimo że
już nadchodził świt, nie było widać zbyt wiele. Wsunęła
na nogi sandały. Zapaliła lampę. Zajrzenie w każdy kąt
było jedynie formalnością, wiedziała, że jej tam nie znajdzie.
Przebiegła przez sąsiednie pokoje. Ojca nie było
w domu, więc jego komnata była pusta, ale i tam weszła,
bo Maria czasami wykradała się nocami i szła do
łoża ojca, żeby, ku jego wielkiemu zdziwieniu, przytulić
się do niego. Nie było jej i tam. Ojcowskie łoże stało
puste. Łazarz spał spokojnie w komnacie obok. Zeszła
– 25 –

do pomieszczeń służby. Nikt jeszcze nie wstał. Pora
była wczesna.
Wyszła przed dom. Nic. Zajrzała między drzewa,
wąską ścieżką dotarła do ogrodu. Pusto. Ptaki zaczynały
budzić się, słońce wstawało. Wtedy ją zobaczyła.
Stała na dachu domostwa, na tarasie, gdzie często wieczorami,
na wygodnych leżach, spędzały czas w oczekiwaniu
na nadejście nocy. Miała rozpostarte ręce, jak
do lotu. Wiedziała, że nie może krzyknąć, bo ją przestraszy.
Nabrała powietrza i jak najciszej, starając się
nie stukać sandałami, popędziła na dach.
Gdy weszła na taras, Maria wciąż stała w pozycji,
w której zauważyła ją z ogrodu. Tyle że wyginała
się w różne strony, udając, że lata. Nuciła.
– Co robisz, kochanie? – zagadnęła przyjaźnie, gdy
znalazła się tuż za nią, mając pewność, że jeśliby miało
stać się coś niedobrego, zdąży ją uchwycić.
– Chcę być ptakiem – oświadczyła rezolutnie mała.
– Jak gołębica, która zasnęła w ogrodzie, pamiętasz?
– A ty pamiętasz?
– Tak. Odleciała do innych krajów. Chcę latać, tak
jak ona – wyznała z dziecięcą szczerością. – Próbuję.
– Dziewczynki nie latają, wiesz o tym? – Roześmiała
się tak, żeby jej nie urazić. – Ludzie nie latają. Bóg dał
skrzydła tylko ptakom. My chodzimy po ziemi. Mamy
nogi, spójrz. – Wskazała na swoje stopy.
– Ja będę latać. Zobaczysz! – zapewniła. – Będę szybować
wysoko. O, aż tam! – wskazała niebo.
– Może… – Marta była szczęśliwa, że nie wydarzyło
się nic niedobrego. Wciąż pamiętała słowa ojca, żeby
Marii nie mieszać w magiczne lub, jak mówił, kobiece
myślenie, więc nie chciała się z nią droczyć. – Chodźmy
już, chyba trochę zmarzłaś?
– 26 –

– Nie. Jestem tu, bo mama powiedziała, że nauczysz
mnie grać w senet – odwróciła się i podeszła do szafki.
– Mama powiedziała?
– Tak, dziś w nocy.
– Śniła ci się?
– Nie śniła. Przyszła, wzięła mnie za rękę i przyprowadziła
tutaj. Pokazała mi, że w szafce jest gra.
To mówiąc, otworzyła dawno przez nikogo nieużywane
drzwiczki. Wyciągnęła turkusowe kamienne pudełko.
– Jest! – stwierdziła z radością. – Nauczysz mnie?
– Zaczęła rozstawiać pionki, jakby robiła to już nie raz.
– Mario, niedawno skończyłaś trzy lata – drżącym głosem
zaprotestowała Marta, wstrząśnięta tym, co usłyszała.
Chciała jakoś zamaskować zaskoczenie i przerażenie.
Bo skąd mała dziewczynka, jej kochana Maria, mogłaby
znać nazwę gry i wiedzieć, gdzie jest schowana?
Czyżby naprawdę w nocy odwiedziła ją matka? A jeśli
nie, to skąd wiedziała coś, o czym nie miała prawa nigdy
nawet usłyszeć?
– Małe dziewczynki nie grają w gry – wyszeptała.
– Ja gram – zapewniła poważnie. – Nauczysz mnie?
– Dobrze, nauczę – zgodziła się niepewnie. – Ale powiedz
mi, proszę cię, skąd wiesz, jak nazywa się ta gra?
– Mówiłam ci, mama mi powiedziała. Była dziś
u mnie w nocy, pokazała, gdzie jest pudełko i obiecała,
że ty mnie nauczysz.
Zmrużyła oczy, bo słońce właśnie zaświeciło z całą
swoją mocą.
Ten poranek Marta spędziła na uczeniu Marii zasad
gry. O zdarzeniu nie powiedziała ojcu. A wiele lat
później zastanawiała się, czy tamtego ranka ważniejsze
było to, co Maria powiedziała jej o wizycie Eucharii
– 27 –