1-Sumusul envar ve kunuzul esrar İbnil Hac Tilmisani Hicri 737 yılı 443 sayfa Çeviri İdris Çelebi

84
----------------------------------------------- İBNİL HAC TİLMİSANİL MAĞRİBİ
Gümüşü Bakırdan ayırmanın şekli: Bu madenin cevherini Hz.
Zülkarneyn ibni Nebe’ nin feth ettiği ve Farisi lügatı ile Tenlekab
denilen Süsül aksanın Bakır madeninden alırsın. Hazreti
Zülkarneyn Aleyhisselam bu Bakır madenini alıp, Süsül aksadaki
Gümüş madeniyle karıştırdı. Yine Cezüle dağındaki bu kurşunda
onda bir kadar Gümüş vardır.
Selimiye diye isimlendirilen Ğaşim madenini alırsın. Bundada
dörtte bir kadar Gümüş, dörtte iki buçuk kadar Bakır ve dörtte iki
buçuk kadarda Toz vardır. Sen tozu eritirken, dumanını ateşin
cevherinden kokulu olarak çıktığını görürsün. Bu Ğaşim madeninin
bir miktarını alıp, üzerine sarı cevşir ve Beyaz madeni koyduktan
sonra, yumuşakça döv. Ğaşim madeninden her 130 dirhem için,12
dirhem miktarını serp. 12 dirhem Cevşiri dövüp, Sabun başı ile
karıştırarak üzerini kapat. Bunu Ğaşim in üzerine koyarak, yukarda
zikrettiğimiz gibi Sabun başı ile karıştırarak üzerine serp.
Zikrettiğimiz şeyin üzerine kuru Sığır gübresi koy. Bunun
üzerinede kemik koy. Kemiğin miktarı Sığır gübresi kadar olsun.
Bunların üzerine ateş yakarak birgün ve birgece beklet. Bu süre
dolduktan sonra üzerini açarsan Gümüşü bir tarafta, Bakırı bir
tarafta ayrı ve pisliklerinden temizlenmiş olarak görürsün. Bu
Kurşun ve Humma dan dayanıklıdır. Sen anla! Arif ol.
ALTIN MADENLERİNDEN BİR NEVİ
Bu taş Rum diyarında olur. Aynı zamanda mağrib (Batı) belde
lerindede vardır. Bunun Sudan da iki çeşit halis madeni bulunur.
İki dinarlık Altını eritmek için tanesine bir miktar eritilmiş Tutiya
karıştırılır.100 dinar kadarda bu iki madenden atılır. Bu miktar
erime anında bir veya yarım dinara düşer. Bunun en efdali belde
sakinleri tarafından malum olan vakitte, kuyudan su çıkarırken
bulunan kırmızı parçalardır. Bu madenin bazısıda sel anında
dağlardan inip, dağın altında toplanandır. Hendekler, Dereler ve
Dicle nin kolları ve yatakları gibi. Orada bulunanlar, Sudan dan
gelen kavimdendir. Suretleri insan sureti gibi ama hayvan gibi
kuyrukları vardır ve hayvan gibi yürürler.
Bu iki maden saf parçalar halindedir. Altın madenlerinin
bazıları dağlarda ve mağaralarda bulunur. Bundan başka bir çeşidi
daha vardırki, yeşile meyilli, siyah, ağır ve parlaktır. Bu taşı
bulduğunda, dövdükten sonra, su ve tuz ile yıka. Sonra kuvvetli bir
kömür ateşinin üzerine koy. Biraz biraz ateşe at. Kırmızı kıvılcım