Morze_2_2019_opt

More documents

Recommendations

Info

Ludzie morza, dowódcy Krzysztof Kubiak Admirał Lord Mountbatten Mountbatten jako szef Sztabu Obrony. Louis Mountbatten był człowiekiem kilku epok. Przyszedł na świat, gdy Imperium Brytyjskie było największym państwem naszego globu, obejmującym terytoria zajmujące niemal jedną czwartą powierzchni Ziemi, zaś za poddanych brytyjskich uważało się – bądź ich uważano – ponad pół miliarda ludzi, czyli ponad 25% populacji planety. Hasło „nad imperium nigdy nie zachodzi Słońce” nie było wówczas propagandowym sloganem, a stwierdzeniem faktu. Mimo parlamentarnego systemu rządów i ceremonialnej funkcji monarchii, brytyjska arystokracja, z której Mountbatten się wywodził, wiodła prym wśród ówczesnych europejskich elit. O miano gentlemana, w brytyjskim rozumieniu tego słowa, zabiegały szerokie rzesze nowobogackich na wszystkich kontynentach, nie wyłączając tradycyjnie egalitarnych Stanów Zjednoczonych. Imperialny styl życia, blask i chwała miały zaiste niemal magiczną siłę przyciągającą. Kres owym czasom, przez współczesnych nazywanych bez cienia skromności „wspaniałym wiekiem postępu” położyła Wielka Wojna. Z błotnistego piekła frontu zachodniego i wyniszczających zmagań na bezkresnym wschodzie wyłonił się zupełnie inny świat. Wiarę w postęp zastąpiły lęki i obawy w wielu wymiarach egzystencji, rychło pogłębione przez wielki kryzys. Wielka Brytania wyszła z owych tytanicznych zmagań jako państwo zwycięskie, ale mimo terytorialnych zdobyczy (np. na Bliskim i Środkowym Wschodzie) była już wówczas tylko bladym odbiciem świetnego i dumnego Imperium. Podobnie jak cały ówczesny świat dotknęły ją nie tylko zmiany polityczne i kryzys ekonomiczny, ale również kryzys woli i ducha. Świadkiem i tych zjawisk był Mountbatten obserwujący powolne, ale nieubłaganą pauperyzację arystokratycznych rodów i rozpad, kształtujących się niekiedy przez stulecia, familijnych powiązań przebiegających ponad granicami państw i świadomością budujących je narodów. Tymczasem nad Europą po raz kolejny zbierały się czarne chmury nowej wojny. W jej toku młody oficer zrobił niesłychaną karierę, od dowódcy niszczyciela do alianckiego naczelnego wodza całego teatru wojny. Osobisty sukces nie przekładał się jednak na kondycję jego państwa. II wojna światowa zakończyła definitywnie czas odgrywania przez Wielką Brytanię roli supermocarstwa zdolnego do samodzielnego kształtowania porządku świata. Rozpadło się imperium, w czym Mountbatten uczestniczył pełniąc niewdzięczną rolę ostatniego gubernatora i wicekróla Indii, czyli faktycznie likwidatora brytyjskiego władztwa na obszarach jeszcze niedawno zwanych „perłą korony”. Później dowodził Flotą Śródziemnomorską i był Pierwszym Lordem Morskim. To ostatnie dowództwo sprawował w czasie kryzysu sueskiego, który jak żadne chyba inne wydarzenie nie uzmysłowiło Brytyjczykom, że w światowej rozgrywce ich państwo jest już tylko „mocarstwem drugiej kategorii”. Następnie stanął na czele Sztabu Obrony, a było to najwyższe stanowisko dostępne dla oficera w służbie czynnej. Po odejściu z marynarki sprawował ceremonialne urzędy oraz angażował się w działalność charytatywną i społeczną. Wydawać się mogło, że dokona życia jako powszechnie szanowany emeryt, symbol „starych dobrych czasów”. Owa rola swoistej ikony brytyjskości zwróciła się jednak przeciwko niemu, gdyż uznany został przez terrorystów irlandzkich za osobę wartą wyeliminowania. W taki oto symboliczny sposób zamknęła się biografia człowieka, który na świat przyszedł, gdy Albion władał światem, a zginął kiedy Zjednoczone Królestwo znajdowało się w stanie permanentnego kryzysu i uważane było za „przewlekle chore mocarstwo”. Przewrotnym zrządzeniem losu nie dane mu było oglądać renesansu „brytyjskiego ducha”, do którego doszło pod rządami Margaret Thatcher. Arystokrata i oficer Louis Mountbatten przyszedł na świat 25 czerwca 1900 r. w Windsorze jako Jaśnie Oświecony Książę Louis Francis Albert Victor Nicholas George Battenberg. Był najmłodszym dzieckiem, a zarazem drugim synem księcia Louisa Battenberga oraz jego żony księżniczki Wiktorii Heskiej. Jego ojciec wywodził się z książąt Hesji, ale ponieważ urodził się w małżeństwie morganatycznym nie mógł dziedziczyć tytułu Wielkiego Księcia i objąć tronu. Być może to właśnie zadecydowało o tym, że urodzony w austriackim Gratzu, a wychowany we Włoszech 14-letni młodzieniec wstąpił do Royal Navy. Na tronie zasiadała królowa Wiktoria, będąca jego daleką krewną. Mountbatten (naturalizowany jako poddany brytyjski) okazał się zdolnym marynarzem i (choć nie bez elementów protekcji) piął się na szczeblach kariery ofiarnie służąc na kolejnych okrętach. W 1883 r. pojął za żonę wnuczkę królowej Wiktorii (jej matka, Alicja, była drugą córką monarchini poślubioną Ludwikowi – Louisowi IV Heskiemu). Nowożeńcy byli kuzynostwem, a znali się od dzieciństwa. Książęce zaślubiny wymagały królewskich prezentów. W przypadku pana młodego był to brytyjski Order Łaźni i heskie Gwiazda i Łańcuch Orderu Świętego Ludwika. Urodzony w tak znamienitej rodzinie Louis wychowywany był zgodnie z manierą swoich czasów, w sposób typowy dla swojej warstwy społecznej. Przez najbliższych zwany był zdrobniale Dicky (gdyż wśród wielu nadanych mu imion był również Richardem). Przez pierwsze 10 lat życia przebywał w domu rodzinnym, ale później wysłany został do renomowanej, założonej w 1874 r. i istniejącej do dziś, Lockers Park School w Hemel Hempstead w hrabstwie Hertfordshire (wschodnia Anglia). Ponieważ arystokracja owego czasu podróżowała, Dicky odwiedził, m.in. dwór carski w Petersburgu. Według romantycznej legendy właśnie tam przeżyć miał pierwsze miłosne uniesienia, zaś obiektem westchnień była jego rówieśnica i kuzynka, wielka księżna Maria Nikołajewna (trzecia córka Mikołaja II i poślubionej mu księżniczki heskiej Alix, która w prawosławnej Rosji przybrała imię Aleksandry Fiodorowny – Alix była zaś młodszą siostrą matki MORZE luty <strong>2019</strong> 55
Epoka pary i pancerza Maciej Szopa Drednoty kajzera Część 1 Historię budowy niemieckich pancerników klas określanych potem jako drednoty i superdrednoty, wypada zacząć od momentu wprowadzenia do służby pierwszego na świecie okrętu tego rodzaju – HMS Dreadnought, od nazwy którego pochodzi to określenie. Jednostka ta wyróżniała się przede wszystkim ze względu na zastosowane uzbrojenie główne, składające się wyłącznie z dział największego dostępnego wówczas, jednolitego kalibru armat okrętowych – 305 mm. Nowy okręt cechował się ponadto znacznymi, jak na owe czasy, rozmiarami. Jego wyporność normalna wynosiła 18 420 t, a długość 160,6 m. Uwagę wzbudzała też siłownia o mocy 22 500 KM, zdolna do nadania mu bardzo wysokiej wówczas prędkości 21 w. Innymi słowy Dreadnought był w stanie doścignąć dowolny pancernik starszej generacji i rozstrzelać go bezkarnie z dużej odległości, albo stoczyć bój z całą eskadrą predrednotów prowadząc ogień z daleka i unikając skrócenia przez przeciwnika dystansu. Z chwilą jego wejścia do służby stało się jasne (choć nie od razu i nie dla wszystkich), że budowa pancerników wedle starszej koncepcji nie ma sensu i trzeba przerzucić się na jednostki oparte na podobnych założeniach co Dreadnought. Architekt idei nowej klasy jednostek liniowych, adm. John Arbuthnot Fisher, był potem krytykowany przez niektórych rodaków za jego powstanie. Ich zdaniem zdewaluował on dotychczasowa przewagę Wielkiej Brytanii na morzach i oceanach, doprowadzając do szaleńczego wyścigu zbrojeń i powstania w Niemczech snów o dorównaniu potędze Albionu. Nie jest to do końca prawda. Inne państwa także miały swoich teoretyków wojskowości, kadry inżynierskie i naukowe, które również pracowały nad koncepcjami nowych pancerników. W pierwszym rzędzie trzeba tu wymienić Stany Zjednoczone, które równolegle projektowały typ South Carolina, z uzbrojeniem głównym w postaci 8 armat kal. 305 mm w nowoczesnym układzie z wieżami w płaszczyźnie symetrii kadłuba, przy czym B i C były w superpozycji. Prace koncepcyjne prowadzono także w Niemczech, gdzie trwały dyskusje na temat tego jak uzbrajać kolejne okręty liniowe. Jeszcze w 1903, a zatem rok po tym jak w USA pojawiły się pierwsze publikacje na temat pancerników uzbrojonych w armaty jednolitego, dużego kalibru, w Niemczech myślano nad budową okrętów o wyporności normalnej 13 000 t, uzbrojonych w 4 armaty kal. 280 mm 1 i tyle samo 210 mm. Rok później pokazały się tam trzy nowe projekty, z czego dwa wykorzystujące dwie dwudziałowe wieże z działami kal. 280 mm (w części dziobowej i rufowej) oraz 4 wieże z działami 210 mm na burtach. W ten sposób cała artyleria główna tworzyła układ sześciokąta (tzw. heksagonalny). Zdobyło to poparcie odpowiedzialnego za rozbudowę floty wielkiego adm. Alfreda von Tirpitza. Jeszcze w tym samym roku Departament Konstrukcyjny Reichs-Marine-Amt zażądał okrętu dysponującego wyłącznie najcięższą artylerią. W owym czasie najlepsze były działa 280 mm (28 cm) SK L/40 wykorzystywane na predrednotach typu Deutschland. Proponowano zastoso- 1 280 mm to kaliber nominalny, rzeczywisty to 283 mm – przyp. red. wanie właśnie ich, „lub cięższych”. Inne postulaty dotyczyły wysokiej prędkości, zwrotności, dużego zasięgu i dobrego opancerzenia. Słowem zażądano superpancernika, jakiego – wówczas jeszcze – „świat nie widział” i przyjęto założenia podobne do tych, które zaowocowały powstaniem Dreadnoughta. Inicjatywa ta napotykała jednak na opór, m.in ze strony samego Tirpitza, który wprawdzie zwiększył dopuszczalny tonaż nowych jednostek do 15 000 t wyporności normalnej, ale nadal było to niewiele więcej niż w przypadku Deutschlandów (13 200 t) i mniej niż wypierały największe brytyjskie predrednoty (typ Lord Nelson, wyporność normalna 15 600-16 000 t). Warto w tym momencie nadmienić, że w pierwszych latach XX wieku Niemcy umyślnie budowali pancerniki mniejsze niż Wielka Brytania, aby jej „nie drażnić”. Ta polityka miała się jednak wkrótce zmienić. W 1905r. zlecono w Niemczech przygotowanie dwóch kolejnych projektów jednostek o wyporności 15 000 t o jednolitym kalibrze artylerii głównej. Jednego z 12 działami 210 mm (6xII) i drugiego uzbrojonego w 8 armat 280 mm. Ten drugi (projekt G), podobnie jak poprzednie, powstał w układzie heksagonalnym: z dwiema dwudziałowymi wieżami w części dziobowej i rufowej i czterema pojedynczymi na burtach. Wiosną 1905 r. został on zaaprobowany przez samego cesarza Wilhelma II, prywatnie wielkiego miłośnika floty wojennej. Kilka miesięcy później udało się wywalczyć dla tych jednostek zwiększony dopuszczalny tonaż – do 18 400 t. Stawiało to w uprzywilejowanej pozycji projekt G. W marcu 1906 r., a zatem już po wodowaniu Dreadnoughta, zaakceptowano ostateczny Nassau - pierwszy z drednotów Kaiserliche Marine na kolorowej pocztówce z epoki. Fot. zbiory Andrzeja Danilewicza 62 luty <strong>2019</strong> MORZE
Page 1 and 2: ORP Drużno odmłodzony Baterie „
Page 3 and 4: Polska Marynarka Wojenna Tomasz Gro
Page 5 and 6: Polska Marynarka Wojenna Waldemar N
Page 7: II wojna światowa Wojciech Holicki
Page 11 and 12: Podróże, muzea, wraki Timmy Gambi

Morze_2_2019_opt

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?