You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Podróże, muzea, wraki<br />
Timmy Gambin, Mariusz Borowiak<br />
Archeologiczna sensacja<br />
na Morzu Śródziemnym<br />
Fenicjanie, których nazywano największymi<br />
żeglarzami starożytności,<br />
zajmowali tereny leżące na wschodnim<br />
wybrzeżu Morza Śródziemnego,<br />
ale wiedza na temat ich wypraw dalekomorskich<br />
jest nadal niedostateczna.<br />
W 2007 r. u wybrzeży Malty odkryto<br />
szczątki starożytnego wraku, który<br />
zawierał dużą liczbę naczyń ceramicznych.<br />
Statek ten jest jedną z zaledwie<br />
kilku znanych fenickich jednostek handlowych.<br />
Sukcesywnie kontynuowana<br />
od 2014 r. eksploracja wrakowiska<br />
przyniosła ekscytujące wyniki.<br />
W 2007 r. przedstawiciele Francuskiej<br />
Narodowej Fundacji Naukowej przeprowadzili<br />
systematyczne badania dna<br />
morskiego na obrzeżach zatoki Xlendi<br />
koło wyspy Gozo i wykryli anomalie,<br />
które wymagały dalszych badań. Wkrótce<br />
okazało się, że te nieprawidłowości<br />
są pozostałościami po statku fenickim.<br />
Naukowcy na dnie morskim natrafili także<br />
na cenny ładunek – naczynia gliniane<br />
o charakterystycznym brzuścu (wysokie<br />
i smukłe) i dwóch imadłach (uchwytach)<br />
umieszczonych po ich przeciwnych stronach.<br />
Owe naczynia, pamiętające czasy<br />
kultury antycznej, w różnych kształtach<br />
i rozmiarach, to amfory. W starożytności<br />
służyły do przechowywania i transportu<br />
wina, oliwy i miodu. Dalsze badania<br />
unikalnego znaleziska stanowiły jednak<br />
poważne wyzwanie dla nurków, ponieważ<br />
artefakty znajdowały się na głębokości<br />
110 m. Na dnie panował półmrok,<br />
światło słoneczne nie docierało w pełni<br />
na taką głębokość. Właśnie te warunki<br />
nadawały kilkudziesięciu dzbanom rozrzuconym<br />
na piaszczystym morskim<br />
dnie tajemniczości i wywoływały dodatkowy<br />
dreszcz emocji, działając silnie<br />
na wyobraźnię badaczy. Niestety, ze<br />
względu na ograniczony czas przebywania<br />
na tak dużej głębokości nurkowie<br />
musieli przejść blisko dwugodzinną dekompresję,<br />
by bezpiecznie powrócić na<br />
powierzchnię.<br />
Niekończące się znaki zapytania<br />
Z uwagi na delikatny i wyjątkowy<br />
charakter znaleziska, badacze morskich<br />
głębin przez pierwsze 3 lata po jego odkryciu<br />
wykonali jedynie skanowania dna<br />
w celu dokładnego umiejscowienia stanowiska<br />
wraku i rozrzuconych na piasku<br />
obiektów archeologicznych. Dopiero<br />
w 2014 r. zespół naukowców z Uniwersytetu<br />
Maltańskiego podjął się opracowania<br />
wizualizacji trójwymiarowego<br />
fotogrametrycznego obrazu wrakowiska.<br />
Proces ten polega na nakładaniu się<br />
wielu sekwencji (obrazów) na siebie<br />
w technice 2D, a następnie przekształcania<br />
ich w szczegółowe modele 3D.<br />
Starano się uchwycić jak najwięcej szczegółów,<br />
które mogły pomóc w późniejszych<br />
badaniach i identyfikacji detali. Do<br />
dalszych prac badawczych wykorzystano<br />
załogowy pojazd podwodny w celu<br />
wydobycia artefaktów na powierzchnię.<br />
Wkrótce jednak trzeba było przerwać<br />
ekspedycję z powodu złej pogody. Ze<br />
względu na problemy związane z zapewnieniem<br />
odpowiednich funduszy<br />
na kontynuowanie badań, dopiero 2 lata<br />
później ruszyły dalsze prace przy wydobyciu<br />
podwodnych skarbów.<br />
Dzięki wstępnej analizie maltańscy archeolodzy<br />
ustalili, że wrak statku pochodzi<br />
z pierwszej połowy VII wieku p.n.e.<br />
Dzięki najstarszym źródłom wiadomo,<br />
że Fenicjanie używali do żeglugi trzech<br />
typów jednostek morskich: dużego<br />
okrętu wojennego z żaglem i dwoma<br />
rzędami wioseł oraz dwóch różnych klas<br />
statków handlowych. Pierwszy typ jednostki<br />
handlowej był zbliżony konstrukcyjnie<br />
do okrętu wojennego, ale miał<br />
głęboki kadłub, który mógł przewoził<br />
ładunek o masie do 450 t. Z kolei drugi<br />
typ statku był znacznie mniejszy – miał<br />
tylko jeden rząd wioseł i był wykorzystywany<br />
do krótkich podróży oraz do<br />
uprawiania rybołówstwa przybrzeżnego.<br />
Naukowcom udało się oszacować,<br />
że odnaleziony wrak w pobliżu Gozo<br />
miał około 15 m długości. Nie ma jak<br />
dotąd jednak żadnych wiarygodnych<br />
danych pozwalających stwierdzić, czy<br />
odnaleziona jednostka była większą lub<br />
mniejszą wersją statku handlowego.<br />
W ostatnich dwóch latach zespół wysoko<br />
wykwalifikowanych nurków technicznych<br />
pod kierunkiem archeologa<br />
morskiego prof. Timmy’ego Gambina<br />
z Wydziału Archeologii Klasycznej Uniwersytetu<br />
Maltańskiego zanurkował do<br />
wraku by osobiście zbadać stanowisko<br />
Nurkowie na miejscu odnalezionego ładunku,<br />
który odkryto na wraku statku handlowego<br />
należącego do Fenicjan. Jest to bogaty zbiór<br />
kilkudziesięciu amfor pochodzących<br />
z wraku statku fenicjańskiego.<br />
Fot. Timmy Gambin<br />
MORZE<br />
luty <strong>2019</strong><br />
75