Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

More documents

Recommendations

Info

NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE Pra shqipnia e shqiptarët po pësonin barbarizmën e papërmbajtun të një Perandorie ku sundonte injoranca dhe mungesa totale e të drejtave ma elentare të njeriut. Zgjedha turke i la shqiptarët në prapambetje të madhe. Filloi zgjimi i Evropës, që u organizue ushtarakisht dhe i bani pritë invadimit osman, duke ia shpatallue armatat para Vienës dhe duke e detyrue të zbrapset në të gjithë frontet, disfatë pas disfate, deri ne Bosfor, ku i lane një cope tokë sa për shej, për bri Greqisë. Me renien e fuqisë ushtarake të Turkisë, popujt e shtypun të Ballkanit nisën me çue krye dhe me fitue pavarësitë e tyne. Shqiptarët nuk ishin të vetëdijshëm për sa po ndodhte, dhe dy pashalleqet ma të mëdha, i Bushatllive dhe i Ali Pashë Tepelenës, secili “o mete per vete”, nuk arritën të bien në ujdi për çeshtjën e përbashkët shqiptare. Ndjenja e shqiptarizmit ishte shumë e dobët tek ata. Ata i udhëhiqte egoja e madhështisë personale, për me u ba sullanë, princa e mbretën pa mbretni. Shfaqja e tyne në ato momente historike, ishte një flake kashte. Sa u ndez u shue. Këto janë fatkeqësitë e historisë së shqiptarve, ku përfaqësohën nga njerëz që nuk kanë asnjë qëllim kombëtar por fuqizohën e ngrihen në pozita të nalta drejtuese për interesat privilegjet e mirëqenjën vetjake. Asnjena nga këto dy personazhe, sado që disa historianë kërkojnë t‟i venë në pjedistal të lavdisë, nuk e meritojnë atë, sepse nuk I kanë sjellë asgjë të dobishme kombit Shqiptar, përveç emnave që detyrimisht u përmendën si pashallarë krahinor, secili për hesap të vet. Evetari i pare i gjuhës shqipe botue e përhapë nga Veqilharxhi VESHTRIM HISTORIK I Naum Veqilharxhi ideologu i pare i Rilindjës Kombëtare Shqiptare Naum Veqilharxhi, 1767-1846. Veqilharxhi hyn në radhën e atdhetarve të mëdhej të kombit shqiptar, dhe mbetët ideologu i pare i Rilndjës Kombëtare. Lindun në Vithkuq të Korçës më 1767. Familja e tij emigroi në Moldavi dhe u vendos në qytetin Kishinjev. U ngazhue më 1821 në kryengritjën kundër Perandorisë Osmane, si një nga udhëheqësit e saj bashkë me shqiptarë të tjerë. Iu kushtue çështjës Shqiptare duke hedhun idenë ndriçimtare se një popull mund të dale nga prapambetja dhe të fitojë lirine e tij, vetëm po të shkruejë gjuhën amtare dhe të përvetësojë kulturën e tij kombëtare. Prabdaj ai iu vu punës për me hartue një abetare të gjuhës shqipe duke krijue nji alfabet të veçantë të shqipës prej 33 shkronjash që të ndryshonte nga alfabetët e tjerë. Kështu që me këtë alfabet botoi “Evetarin”. Kjo ë abetare u prit me entuziazëm dhe u perhaps në krahinat jugore të Shqipnisë. Nga kjo pritje e favorshme ai u shty që ta ribotojë librin më 1845 ma të pasun “Fare i riu evetar shqip”, me nji paratnanie për rininë shqiptare. Në këtë nismë ai përgatiti edhe një gramatikë të shqipës dhe shkruejti libra të tjerë e dorëshkrime që kanë humbun. Por kryesorja ishte letra-qarkore (enciklikë) që ai ua drejtonte shqiptarve që të zgjohëshin nga letargjia 400 vjeçare e sundimit turk për me fitue larine e pavarësinë e tyne. Kjo ishte shkëndia që do të 6 ndizte pishtarin e kushtrimit të lirisë, që me flakën e tij do të shprrte përgjithmonë erreisinën e injorancës së imponueme nga një pushtues I huej barbar e shtypës. Ishte ndezun pra, pishtari i Rilindjës Kombëtare. Ishtemerita e padiskutueshme e këtij patrioti e intelektuali të naltë që hapi rrugën drejt organizmit të shqiptarve që dote çonte në Kryengritjën e Përgjithshme Kombëtare për të fitue Lirine e Pavarësinë, që u kunorzuen me 28 Nëndor 1912 në Vlonë. Kontributi i Naum Vaqilharxhit mbetët si një guri themelor në historinë shqiptare dhe ai vetë si një nga figurat madhore të Rilindjës e të historisë së Kombit Shqiptar. Në ato vite në Shqipni filluen të shpërthejnë kryengritje t‟armatosuna kundër reformave centralizuese të turqëve, në mënyrë të veçantë kundër taksava të randa të reja dhe shërbimit të detyrueshëm ushtarak. Kjo i dha shkak të shfaqëshin kërkesat e para kombëtare. Në qarkun e Gjirokastrës Zenel Gjoleka dhe në atë të Beratit, Rrapo Hekali, udhëhoqën më 1847 kryengritjen e madhe të Jugut, që la gjurmë të thella në kujtesën e popullit që e përjetësoi në kangët e veta. Për këtë kryengrtje kemi një përshkrim të shkurtën nga një kronist i Janinës Panajot Aravanitos në veprën e tij, Kronografia e Epirit (1856). Ja ç‟shkruan ky kronist ndër të tjera : ….Lëvizja e parë kryengritëse u ban ë Kurvelesh, nga ku Gjoleka me 200 labë, në fillim të Qërshorit, përzuni xhelepxhijt dhe me 300 luftëtarë u drejtue për në Delvinë, duker njoftue se vinte n‟emën të banorve të Kurveleshit dhe se kërkonte nga adminsytarta turke hezqjen e taksave të ndrysme për shkak të skamjës së madhe prej së cilës vuente populli. Kji lëvizje në fillim në Jnainë u kujtue si pa randësi, popr diat ditës merrte karajkter ma serioz e jpepëshin fakte se me atë lëvizje ishin lidhun gdti tanë shqiptarët e krahinave të Epirit. Bredna pak ditëve u muer vesh nëadministratën qòndrore të Epirit seshqiptarët e rrethit Beratit nën udhëheqjen e Rrapo Hekalit nga Mtzeqeja, kishin ngritun krye kundër Hysen Pashë Vrionit, sundimntar i asaj nahije, dhe duke u grumbullue deri në njmijë veta kisjin hy në qytetin e Beratit, duke detyrue një batljon ushtarësh të rregullt të mbyllën në kala… Pas dështimit të përpkjejeve për formimin e një alfabeti të shqipës, në vitën pasardhës,1864-67, një grup atdhetarësh : K. Kristoforidhi, Pashko Vasa, J ani Vreto, Hoxhë Tahsimi, Ismail Qemali, Seit Tiptani, Sami Frashëri, Iljaz Themo, etj., u përpoqeën të krijonin në Stamboll, alfabetin e përbashkët të shqipës, dhe për t themelue një Shqëri Kulturore Shqiptare, për ngritjën e shkollave shqipe, botimin e vperve shqipe, për përhapjën e ndjenjës e ndërgjegjës kombëtare në shtresdat e popullsisë. Poë këto nisma u kundështuen nga Porta e Naltë, dhe nga Patrikana e Fanarit, që luftonin çdo orvatje për shkrimin e shqipës me qëllim që të shuanin ndjenjën e kombësisë shqiptare.
NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE ZEF JUBANI VEPRIMTAR I SHQUEM I RILINDJES KOMBETARE ZEF JUBANI (1818-1880) Duke ndjekun radhën e datëlindjës, pas Veqilharxhit vjen shkodrani Zef Jubani, një ndër patriotët nismëtarë të Rilindjës Kombëtare me veprat e punën e tij përkushtue çështjës kombëtarte. Lindun në Shkodër më 1818, Zefi, mbasi kreu studimet e mesme tregtare në Maltë, u kthye në qytetin e lindjës, ku merret me organizimin e jetës së brendshme e permirësimin e kushteve të punës së zejtarve dhe kundër pëngesave të mësimit të një zanati dhe për përmirësimin e pagave. Por menjëherë ai do të hidhej në aktivitet konkrete për organizimin e lëvizjës anti osmane në Mirditë. U muer edhe me shkriime e botime të ndryshme dhe më 1871 boton në Trieste një Përmbledhje kangësh popullore dhe rapsodi poemësh shqiptare, që mbetët e para vepër e tillë që t‟i kushtohet krijimtaris popullore. Kjo për të nxierrë në pah trashigimin kulturor të zhvillur em e te ruejtun nga shqiptare nëpër mjet përcjellës brez pas brezi t‟eposit te tyne rapsodik. Randësi ai i dha zhvillimit ekonomik të vendit, si premisë për ngritjën e nivelit te jetesës së shqiptarve, që krahas zhvillimit kulturor që kishte nisë me Abetaren dhe letër-kushtrimin e Naum Veqilharxhit, përbanin dy forca që i jepnin shtytje kërkesave të shqiptarve për liri e pavarësi, e vetmja mënyrë për ta shporrun turqinë prej trojeve shqiptare. I shtymë nga ndjenjat e atdhetarizmit Zef Jubani la në dorëshkrim veprën Historia e jetës dhe e veprave të Gjergj Kastriotit, ku, siç duket, kishte ra në gjurmët e veprës së Dhimitër Frangut, që u përdor edhe prej Rilindasve te tjerë për të nxierrë shkrime e tregime për Heroin e Madh Kombëtar, si nxitje krenarie për historinë e lavdishme që kishte krijue Gjergj Kastrioti duke iu kundërvue fitimtar në sa e sa beteja Perandorisë Osmane, që lakmonte me pushtue Shqipninë, por u ndesh në shpatën e pathyeshme të Skënderbeut dhe qëndresën herpoike të popullit shqiptar nën udhëheqjën e tij. Ze Jubani vlerësohet si themeluesi i mëndimit ekonomik shqiptar dhe radhitët në të parët ekonoimistë të vendit tone. Ndihmesa e tij në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare mbetët e randësishme dhe e radhit atë me patriotët e tjerë nismëtarë të Rilindfjës. Vazhdon DELEGATET KUVENDIT TЁ VLORЁS Janë rreshtue gjithë të njoftuemit, si ata që morën pjesë ashtu ata që ishin ftue por që nuk mundën të ishin atë ditë aty. Berati: Iljas Vrioni, Hajredin Cakrani, Xhelal Koprenca, Dudё Karbunara, Taq Tutulani, Sami Vrioni. Durrёsi: Abaz Çelkupa, Mustafa Hanxhi, Jahja Ballhysa, Dom Nikoll Kaçori. Dibra: Myfit vehbi Dibra, Sherif Langu. Elbasani: Shefqet Daiu, Lef Nosi, Qemal Karaosmani, Mit‟hat Frashёri. Gjirokastra: Azis Efendiu, Veli Harxhi, Elmaz Boce, Myfit Lobohova, Petro Poga, Jan Papadhopulli, Hysen Efendiu. Ipeku (Gjakova, Plava, Gucia): Rexhep Mitrovica, Bedri Pejani, Sali Xhuka, Qerim Begolli. Kruja: Abdi Toptani, Mustafa Kruja, Gjin Pjetër Pervizi. Lushnja:Qemal Mullai, Ferit Vokopola. Pogradeci: Hajdar Blloshmi. Ohri dhe Struga: Zyhdi Ohri, Dr. H. Myrtezai, Nuri Sojli, Hamdi Ohri, Dervish Hima, Mustafa Barutçiu. Shijaku: Xhemal Deliallysi, Ymer Deliallysi, Shahin Efendiu. 7 Tirana: Abdi Toptani, Murat Toptani. Korca: Pandeli Çale, Thanas Floqi, Spiro Ilo. Vlora: Ismail Qemali, Zyhni Abaz Kanina, Aristidh Ruçi, Jani Minga, Qazim Kokoshi, Eqerem Vlora. Shkodra: Luigj Gurakuqi, Permeti: Veli Kёlcyra, Syrja Vlora, Mit‟hat Frashёri. Kosova: Mehmet Pashё Dёralla, Isa Buletini, Hajdin Draga, Dervish Ipeku. Peqini: Dervish Biçakçiu, Mahmut Kaziu. Gramshi dhe Tomorrica: Ismail Qemali. Tepelena: Kristo Meksi, Myfit Libohova, Fehim Meshgorani, Aristidh Ruçi. Kavaja: Abdi Toptani. Çameria: Veli Gёrra, Vesel Margёllёçi, Azis Tahir Ajdonati, Rexhep Demi, Alush Taka. Mati: Riza Beu, Kurt Aga. Kolonia e Bukureshtit: Dhimiter Zografi, Dhimiter Mborja, Dhimiter Berati, Dhimiter Ilo. Kështu ishin t‟armatosun kryegritësit e pare të veriut të Rilindjës kombëtare
Page 1 and 2: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10
Page 5: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10
Page 37: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10

Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?