Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

17.12.2012 Views
NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE TE HUAJT PER SHQIPERINE E SHQIPTARET Piro Marko Tase JURLARO ROSARIO*) MUZAKËT DESPOTËT E EPIRIT Titulli i origjinalit : « I Musachi-Despoti d‟Epiro » MUZAKËT, DESPOTËT E EPIRIT. Në mesjetë, në Epir, ndodhej një familje princash ose më saktë, despotësh, që paskish ardhur nga Kostantinopoja dhe që sundoi për shumë shekuj një territor të gjerë përreth Beratit. Për herë të parë, emri i një fisniku nga familja e Muzakajve, është përmendur nga historiania bizantine, Ana Komnena. Është fjala për pinjollin e parë të Muzakajve, i cili në vitin 1090, u bë ndër komandantët më të besuar të Perandorit Aleksi I Komneni i Epirit. Andrea I Muzaka, është i pari personalitet i familjes Muzaka që del në skenën e historisë gjatë viteve 1280-1319, si zot i Beratit. Ai u shqua si një nga krerët kryesorë dhe më të rëndësishëm mes fisnikëve shqiptarë gjatë qëndresës kundër anzhuinëve. Kjo ishte edhe arsyeja përse u burgos në Brindizi të Italisë dhe më pas e liruan bashkë me fisnikë të tjerë shqiptarë për t‟i patur si aleatë në luftën kundër Perandorit Bizantin. « Sipas „Breve memorie …‟( « Kujtime të shkurtëra të pasardhësve të familjes sonë, të Muzakajve »- Shënimi im-P.T.) e shkruar nga Giovani Muzachi dhe e përpunuar nga i biri i tij, Kostantin, kjo familje e kishte prejardhjen nga Molosia. Mbiemri duhet të ketë qënë, në këtë mënyrë, një derivat nga vendi ku familja me prejardhje të hershme prej Kostantinopojës, kishte qëndruar më gjatë. Mbiemri Musachi duhet të ketë qënë, pra, pasojë e ndryshimeve grafike dhe fonetike të Molosisë apo të banorëve Molosë. Për të provuar këtë tezë, autori i «Breve memorie … » përmend Molossi-Molossachi- Molosaki-Mosachi-Musachi. Në “Breve memorie…” autori flet për motrat e veta: Teodora, Condisa, Comita, Elena, Maria, Suina dhe për një vëlla me emrin ANDREA, i cili u martua me Yela Topian dhe vdiq rreth vitit 1484. Në këtë pjesë të “Breve memorie…” flitet edhe për një fëmijë të Andreas me emër Ginno, i quajtur “Signor Ginno” Nga viti 1280 deri në vitin 1319, zoti i këtij qyteti ishte Andrea Muzaka, një princ me shumë autoritet, i cili kishte marrë nga mbreti i Napolit, Karli I Anzhuin, titullin “Marshall i Shqipërisë”. Fitimi i këtij titulli është vetëm një dëshmi e dukshme e vlerave që muzakët, Despotët e Epirit, kishin gjatë mesjetës në kuadrin e politikës evropiane , veçanërisht, për raportet me mbretin e Napolit. Në fakt, të tjerë muzakë, veç Andreas, zhvilluan më tej marrëdhënie të ndryshme diplomatike, siç provojnë dokumentat napolitane të grumbulluara dhe të botuara nga von Hahn. Pasardhësi i Andreas I ishte djali i tij Teodori I Muzaka, që u martua me vajzën e Paolit të Ohrit, me të cilën pati dy fëmijë: Mentulo Conte dhe Andrea II Muzaka. Ky i fundit trashëgoi titullin e Marshallit dhe, duke u shquar për qëndresën në krye të bujarëve të tjerë Muzakë kundër ekspansionit sërb në trevat shqiptare, mori nga Perandori Bizantin titullin e lartë Despot. Despoti, Andrea II Muzaka, (1335-1372) u bë themeluesi i një principate të vërtetë të familjes së Muzakajve. Nën drejtimin e tij, Muzakajt u vunë në krye të lëvizjes anti-bizantine të viteve 1335-1341. Andrea II Muzaka kishte përfshirë në zotërimet e veta: Myzeqenë, Beratin, Tomoricën, Skraparin, Këlcyrën, Përmetin, Oparin, Devollin, Kolonjën e Kosturin. Vdekja e Andreas II Muzakaj, solli dobësimin e zotërimit të Muzakajve që u nda mes tre bijve të tij: Gjonit, Teodorit, dhe Stojës. Stoja vdes më 1384; Teodori vritet në fushën e betejës më 1389; Gjoni vdes para vitit 1390, kur Osmanët, tanimë, ishin bërë zotër realë të vendit . Trashëgimtar i tyre njihet djali i Gjonit, Andrea, i cili u vendos në Durrës, në shërbim të Venetikut. Vjen një periudhë e shkurtër rimëkëmbjeje e Muzakajve me djalin e Andreas, Teodori Muzaka, i cili, më pas, me rifillimin e sulmeve osmane, u bë vasal i Sulltanit. Edhe pasardhësit e tij, me përkrahjen e Sulltanit, mbajtën vetëm një pjesë të Principatës së dikurshme të Muzakajve. »( JURLARO, R. – “Muzakët – Despotët e Epirit.”) 22 PIRO M. TASE * * * …Dhe është pikërisht kjo përiudhë, 1478, kur, i fundit i krishter i Muzakajve, Gjoni, shkruan testamentin « Kujtime të shkurtëra për pasardhësit e familjes sonë, të Muzakajve », e njohur me emrin « Historia dhe Gjenealogjia e Familjes Muzaka‟ » e publikuar nga Hopf. HISTORIA E NJË EMBLEME “...Në Mesagne, qytet në tokën e Otrantos, sot provinca e Barit, ndodhen Muzakët, pasardhësit e Ginnos. Ata përdorin stemën araldike e cila njihet në këtë formë: një shqiponjë mbretërore me dy koka. Stemë, që, sipas Epifanio Ferdinandi, i Riu, dhe siç e kemi parë deri tani, e kanë patur përdorur si të tyren me miratimin e Karlit V, pas kurorëzimit të tij në vitin 1519. Kurse, tek “Kujtime të shkurtëra...” përkundrazi, lexohet se përdorimi i kësaj steme i ishte dhënë më parë kësaj familje qysh në shekullin XIV nga Perandori i Lindjes, Giovanni Paleologu. Për të sqaruar këtë kontradiktë dëshmish do të ishte e domosdoshme të shpjegojmë epokën kur shqiponja me dy koka filloi të adoptohej si emblema e Perandorisë së Lindjes. Duke patur parasysh të vetmin rast të shfaqjes së shqiponjës me dy koka në monumentet e lashtë, në përkrenaren e çdo ushtari të gdhëndur, në kolonat trojane, e, duke patur parasysh legjendën që flet për këtë shqiponjë monstruoze si shpikje të Perandorit Kostantin për të simbolizuar trupin e njëjtë të qeverisjes për dy perandori:

NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE atë të Lindjes dhe atë të Perëndimit, të lë të kuptosh se është shfaqur dhe përdorur për herë të parë nga Giovanni Paleologu. Më në fund, mbetet për të sqaruar, përse kjo stemë ka qënë e përbashkët si për familjen Muzakë, ashtu edhe për familjen e Kastriotëve, të Skënderbeut. Që të jetë përdorur nga të gjithë despotët e Epirit si një privilegj nga ana e Perandorit, ka të ngjarë, por që të jetë përdorur edhe nga familja Kastriote, është e pamundur, sepse në “Kujtime të shkurtëra...” sqarohet që të gjithë despotët e Epirit mbanin “në pavilionin e tyre shqiponjën me dy koka” ndërsa mes këtyre despotëve nuk përfshihet asnjë nga familja e kastriotëve. Në fakt, kjo familje, e fitoi rëndësinë e saj vetëm pas veprës së bërë nga ana e Gjergjit. Nuk dihet se çfarë steme mund të ketë përdorur familja e Gjergj Kastriot Skënderbeut. Egziston një shprehje e thënë kalimthi në një biografi të tij të botuar nga Aldo Manuzione, në vitin 1541, jo bindëse, pasi është shumë larg në kohë prej episodit që i referohet. Aty lexoet: “…me të ardhur Skënderbeu në qytetin e Krujës, hoqi flamurin turk dhe shpalosi flamurin e tij me shqiponjën e zezë me dy koka në një fushë të kuqe…” Giusepe Sqiroi, në vëllimin e tij “Shqiptarët dhe çështja ballkanike” paraqet në vitin 1904 një studim ende të papërfunduar lidhur me stemën araldike të heroit shqiptar. Dokumenti më i vjetër që mund të ndihmojë për të vendosur mbi kohën e përdorimit të shqiponjës me dy koka në stemën e Kastriotëve, është sarkofagu i veskovit të Isernia Costantino Castriota, që ndodhet në Santa Marinë e Re të Napolit, sarkofag, ku ndodhet shqiponja e zezë në fushë të artë. Por ky monument është tepër i vontë pasi nuk mund të provojë që stema e skalitur mbi të mund të flasë për pëlqimin e dhënë nga ana e Karlit V, Perandor i Perëndimit, pasardhësve të Gjergj Kastriotit , por, përkundrazi, flet për dhënien e pëlqimit nga ana e atij të Lindjes për pasardhësit e të njëjtit hero. Është e sigurt se në vitin 1534 Karli V, i shqetësuar për dëbimin nga vendlindja e coronejve, sllavëve dhe shqiptarëve, të cilët pranonin të largoheshin për t‟i shpëtuar pasojave tragjike të pushtimit turk në tokat e tyre, u lejoi atyre disa privilegje, në pagesa dhe u hoqi detyrimet në taksa. Pra nuk është e pamundur që pikërisht në këtë kohë, Muzakët dhe Kastriotët të kënë patur, në se jo si një koncesion, të paktën si një favor që i bëhej nga ana e Perandorit këtyre familjeve të vjetra për të përdorur stemën araldike me dy koka në një fushë të artë apo të kuqe. Sot, mbi të gjitha, nuk mund të flitet me siguri në se Familia Muzaka, banuese në Mesanjë të ketë përdorur po këtë Stema e famijlës Muzaka në Sicili stemë araldike para kurorëzimit të Perandorit Karl V. Nuk gjenden, në fakt, stemat e gdhëndura që, nga kjo familje, sipas Antonio Profilo, duhej të gjëndeshin në kishën “Santa Maria della Greca” në Mesanjë. Nga dy stemat e tjera, njëra që i referohet fundit të vitit 1500, pra epokës së Beatrice di Achille Musachi, gruaja e Gaspar Resta, ka qënë prishur më pas kur u ndërtua pallati i ri për selinë e Credito Masanjeze, tjetra, që i atribohej kastriotëve më shumë se muzakajve ndodhet në kishën Miserikordia, jashtë Mesanjës. Nga ana tjetër, në Galatinë, vend ku jetonin Giovanni dhe Ferdinando Kastrioti, relativisht djali dhe nipi i Gjergj Kastriot Skënderbeut, nuk gjendet ndonjë stemë „gentilicia‟ të kësaj familje të fundit që të mund të jetë datuar në moshën para gjysmës së shekullit XVI. Kur shkruante në këtë mënyrë, Epifanio Ferdinando, i Riu, kishte një bazë të fuqishme të vërtetë. Ai thotë, në fakt, se perandori Kal V i bëri privilegj kësaj familje (dhe jo vetëm Giovanni alias Inghini Muzachi) “ të ngrejë” shqiponjën imperiale si stemë araldike. Një diskutim i veçantë që do të shpinte në një konkluzion shumë të saktë mund të ketë qënë ai në lidhje me stemën e muzakajve, banorë të Pulias, duke marrë në konsideratë një tjetër monument araldik që egzistonte akoma në Frankavila Fontana . Këtu mbi një pallat, që deri në këto kohë i përkiste Argjentinës, dhe atyre, në fakt, u përkiste prej shekullit XVII , e zbukuruar me një llozhë ku janë skalitur figura me motive antropomorfe, zoomorfe dhe me lloje bimësh egzotike aromatike, gjendet stema aderente e përshkruar në atë mënyrë siç na jepet edhe stema e përdorur që në kohët antike nga familja Muzaka të përshkruar tek “Kujtime të shkurtëra...” dhe që ka trajtën e “ një gurre të gjallë mes dy pishtarëve të ndezur.” Kjo stemë e gdhëndur në murin e pallatit të Frankavilës, në vitet e parë të 23 1500-ës, duhet t‟i ketë përkitur ndonjë muzake të familjeve me banim në Mesanjë dhe më shumë mundësi nga Teodori, djali i Ginnos që u martua me Laura Baccelera. Duhet t‟i këtë përkitur atij, pasi në një letër të vitit 1559 të ruajtur në Arkivin e Frankavilës, është cituar si resident në këtë “tokë” një Totaro Musachio. Në të ashtuquajturën “Kujtime të shkurtëra..…” të nënshkruar nga Kostantini, djali i Giovanni Muzachit, flitet për një shatore në mermer e ndërtuar qëllimisht për kishën e madhe të Frankavilës dhe një epitaf në të cilin tregohet familja si Despotë të Epirit dhe Muzakët me prejardhje nga Kostantinopoli dhe që dallohet nga stema araldike me shqiponjën me dy koka ...” ( JURLARO, R. – “Muzakët – Despotët e Epirit.”) CH. HOPF KRONIKA GREKO-ROMAKE « Kujtime të shkurtëra për pasardhësit e familjes sonë, të Muzakajve » TITULLI I ORIGJINALIT: "Croniques grecoromanes” ( inedites ou peu connues publiees avec notes et tables genealogiques) « KUJTIME TË SHKURTËRA PËR PASARDHËSIT E FAMILJES SONË, TË MUZAKAJVE » Nga Don Kostantino Muzaki “Në të vërtetë thonë se fisi ynë e ka prejardhjen nga qyteti i Kostantinopojës dhe që kanë ardhur për të sunduar në Epirin shqiptar Para së gjithash, është e domosdoshme të njohim historinë e mbiemrit tonë , përse jemi quajtur Muzakë. Mësojeni, para, se mbiemri ynë e ka prejardhjen nga emri i fisit të njohur të MOLOSËVE për vetë faktin se që në lashtësi ne kemi qënë zotër të vendit të quajtur me këtë emër, ndaj dhe gjithmonë na kanë thirrur në këtë mënyrë dhe me kalimin e kohës Molosachi është ndryshuar në Mosachi. Dua që t‟u bëj akoma të ditur se në kohët e lashta kishim si emblemë një burim të gjallë, një gurrë uji, që dilte nga toka së bashku me dy pishtarë dhe se kjo është gurra e Epirit, të cilën shumë autorë e përshkruajnë sikur ajo shuan pishtarin e ndezur dhe ndez të shuarin; dhe pastaj, që kemi patur shqiponjën me dy koka, me kurora mbretërore dhe me yllin në mes, dhe që ta merrni vesh, nga ajo kohë e deri tani, burimin e sipërpërmendur e kemi përdorur dhe e përdorim në rastet e bëmave të mëdha dhe, sepse ato janë që të dyja emblemat që i përkasin emrit të familjes që kemi marrë nga ai vend i lashtë.

Page 1 and 2: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10










Page 21: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10







Page 37: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10

edhe

duke

asht

prej

shqiptare

ishte

kishte

madh

shqiptar

ishin

mark

bregu

tribuna

tribunashqiptare.net

Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

Mark Bregu - Tribuna Shqiptare ... View more Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

Delete template?

Save as template ?

Mark Bregu - Tribuna Shqiptare Mark Bregu - Tribuna Shqiptare