You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE<br />
Fallmerayerit, në dejtë e grekëve të sotëm nuk<br />
rrjedh aspak gjaku i grekëve të lashtë, por një<br />
përzierje ku pjesa kryesore i takon gjakut<br />
shqiptar.<br />
Grekët e rinj, sipas tij, kishin trashëguar shumë<br />
pak nga grekët e lashtë, pra nuk meritonin të<br />
quheshin vazhdues të tyre. Teza e Fallmerayerit<br />
mbi diskontinuitetin historik të grekëve, shkaktoi<br />
një krizë të vërtetë identiteti pikërisht në<br />
momentin kur shteti i ri grek sapo kishte filluar<br />
jetë. Kjo, i kushtoi historianit gjerman vendosjen<br />
në krye të listës së misohelenëve, domethënë,<br />
armiqve të Greqisë. Prandaj, intelektualët<br />
grekë,duke filluar nga figura historike si Korais,<br />
Rigas dhe Paparrigopoulos e konsideruan si një<br />
mision patriotik të tyre të tregonin pikërisht të<br />
kundërtën e teorisë se Fallmerayerit, domethënë<br />
vazhdimësinë e pandërprerë të etnisë greke që<br />
nga Greqia e Lashtë, tek Perandoria Bizantine e<br />
më vonë deri tek Greqia Moderne.<br />
Eshtë për<br />
t‟u theksuar<br />
se, mozaikut<br />
shpirtëror,<br />
kulturor e<br />
kombëtar të<br />
trevave<br />
shekullore<br />
shqiptare të<br />
Epirit,<br />
trashëgimisë<br />
së lënë dhe<br />
traditave të<br />
ruajtura si<br />
një relike e<br />
çmuar e një<br />
bote që<br />
tashmë ka<br />
bërë emër, fillimi i shekullit të XX-të u rezervoi<br />
një fat makabër : kjo krahinë e lulëzuar, e quajtur<br />
nga popullsia autoktone ‖Shqipëria e Poshtme‖,<br />
në vitin 1913 u pushtua, u shkatërrua dhe u<br />
masakrua në masë nga hordhitë më barbare<br />
greke.<br />
Prandaj, historianët nacional-shovinistë grekë<br />
theksuan me aq pathos patriotik, se sa me<br />
argumente të vërteta shkencore, prejardhjen e<br />
grekëve modernë si pasardhës direktë të Greqisë<br />
Antike. Ambasadori i parë i SHBA-së në shtetin<br />
e pavarur grek, Charles Tukerman, zbavitej<br />
shumë nga ky zell i historianëve grekë për të<br />
hedhur poshtë konkluzionet e Fallmerayerit , kur<br />
vërente me humor se mënyra me e mirë për t`i<br />
shkaktuar apopleksi një profesori nga Athina<br />
është t`i përmëndësh emrin Fallmerayer.<br />
Por teoritë e Fallmerayerit mbi diskontinuitetin<br />
etnik të Greqisë, patën edhe përkrahës të tjerë të<br />
shquar, që në të vërtetë njiheshin si filo-helenë të<br />
padyshimtë. Një prej tyre ishte konti francez A.<br />
De Gobineau, studiues i antropologjisë dhe i<br />
racave njerëzore. De Gobineau nuk mungoi të<br />
konstatojë atë që ai e quan eklektizëm etnik të<br />
Greqisë moderne dhe të konkludojë se gjaku<br />
grek përmban një sasi mjaft të madhe gjaku<br />
shqiptar, pasi elementi shqiptar luan një rol të<br />
madh në formimin e tij.<br />
Ambasadori i Britanisë së Madhe në Greqi në<br />
vitet 1974 -1978, Sir Brooks Richard thotë :<br />
Sadoqë grekëve nuk u pëlqen kur dikush u thotë<br />
se ata nuk janë pasardhësit e grekëve klasikë,<br />
identiteti grek është më shumë kulturor se<br />
gjenetik‖.<br />
Në këtë mënyrë, pra, që në lindjen e tij<br />
më 1821, shteti grek lindte me një problem<br />
identiteti, që pasqyrohej qartë deri edhe në<br />
strukturat e tij : një pjesë e mirë e gjeneralëve të<br />
dalë nga kryengritja për liri ishin shqiptarë.<br />
Po këta ishin edhe viktimat e para të konflikteve<br />
të brëndshme, që karakterizuan jetën polike<br />
greke në vitet që pasuan pavarësinë. Shumica e<br />
këtyre gjeneralëve e mjaft prijës të tjerë<br />
ushtarakë, u eliminuan në një<br />
mënyre apo tjetrën dhe frenat e shtetit i morën<br />
përfaqësuesit e aristokracisë greke të ardhur nga<br />
vëndet evropiane, ku shumica e tyre kishin kaluar<br />
pjesën më të madhe të jetës. Në një plan më të<br />
gjerë, Athina zyrtare vuri në themel të politikave<br />
të saj të brëndshme, homogjenizimin e shoqërisë<br />
heterogjene greke. Dëbimi nga shteti i<br />
porsalindur grek i popullsisë shqiptare përfaqësoi<br />
aktin e parë në zbatimin e një politike të tillë.<br />
Pavarësia e Greqisë u inagurua me dëbimin e<br />
shqiptarëve i shkruanin më 1878 kryeministrit<br />
anglez, Lordit Beaconsfield, krerët e Lidhjes<br />
<strong>Shqiptare</strong> të Çamërisë e të mbarë Epirit, në<br />
kohën kur rrezikonte të ndodhte një eksod i<br />
shqiptarëve. Në qoftë se anesksimi i Çamërisë<br />
dhe dëbimi i popullsisë shqiptare mbeti për t‟u<br />
realizuar më vonë, aneksimi i Thesalisë i<br />
dekretuar atë vit nga Kongresi i Berlinit, u<br />
shoqërua me largimin e dhunshëm nga kjo<br />
krahinë e qindramijë shqiptarëve. Për të<br />
përfyturuar përmasat e këtij eksodi, mjafton të<br />
kujtohet se sipas regjisrit osman të vitit 1455,<br />
qyteti i Larisës kishte 11 lagje shqiptare dhe<br />
vetëm një lagje greke. Regjistri i mëvonshëm, i<br />
vitit 1520, evidenton po në këtë qytet, 693 familje<br />
shqiptare dhe 75 greke. Në prag të aneksimit të<br />
Thesalisë nga Greqia në 1745, udhëtari anglez E.<br />
Pacocke numëroi 5000 familje shqiptare kundër<br />
1500 greke, ndërsa E. Klarke (1812) dhe<br />
Bartholdy (1807) shënojnë në këtë qytet një<br />
popullsi prej 25‟000 banorësh, prej të cilëve<br />
20‟000 ishin shqiptarë.<br />
Gjithsesi, eleminimi i myslimanëve shqiptarë në<br />
kufijtë e asaj që shkenca historike e quan Greqia<br />
e vërtetë si dhe në viset e aneksuara në Thesali,<br />
Shqipëri Lindore (Maqedonia <strong>Shqiptare</strong>), Trakë<br />
dhe Epir nuk mundi të krijonte homogjenitetin e<br />
pritur etnik. Në Greqi apo në Epir jetojnë një<br />
masë shumë e madhe shqiptarësh të krishterë,<br />
autoktonë në tokat e tyre (Epir). Ndaj këtyre<br />
popullsive u zbatua politika e asimilimit, e cila<br />
sipas historianit e politikanit grek S. Lambros,<br />
solli ―rezultate të mahnitshme aty ku u zbatua si<br />
duhet, si psh në bashkësitë shqiptare të<br />
Peloponezit, të Atikës, të disa ishujve të tjerë, të<br />
Suliotëve e të Himariotëve të Epirit. Sado<br />
paradoksale të duket, në Konferencën e Paqes në<br />
Paris në vitin 1919, aftësia e madhe asimiluese e<br />
grekëve u vlerësua si një ‖arsye tepër serioze nga<br />
përfaqësuesi anglez Sir Eyre Croëe – për të<br />
mbështetur pretendimin e Greqisë për aneksimin<br />
e Vorio Epirit.<br />
Shkolla greke, së bashku me kishën ortodokse, si<br />
institucione me rreze më të gjerë veprimi, u<br />
zgjodhën si faktorë bazë që çuan përpara<br />
17<br />
proçesin e greqizimit të popullsive shqiptare. Që<br />
nga shekulli i XIX-të, u evidentuan rezultatet e<br />
këtij aksioni asimilues, nëpërmjet imponimit të<br />
gjuhës greke, ndërrimit të emrave të njerëzve e të<br />
toponimeve. Nga ana tjetër, shteti grek me anë te<br />
ligjit, kontrollonte e dënonte si sjellje shoqërisht<br />
të dëmshme çdo veprim e qëndrim që nuk<br />
përputhej me ideologjinë nacionalshoviniste e që<br />
tentonte t‟i shmangej hegjemonizmit të tij. Përsa i<br />
përket shqiptarëve (Arvanitasve), linjat kryesore<br />
të një politike të tillë asimiluese i përshkruan me<br />
një vërtetësi impresionuese studiuesi T.<br />
Neroutsos në një letër të vitit 1888 për<br />
albanologun e shquar Gustav Majer : Në Greqi<br />
shteti ndalon kategorikisht mësimin e gjuhës<br />
shqipe. Gjuhës shqipe i rezervohet posaçërisht<br />
nje trajtim përçmues e nënvleftësues. Të flasësh<br />
shqip është njëlloj si të identifikosh veten në<br />
shkallën më të ulët të shoqërisë neo-helenike.<br />
Kurse po të flasësh greqisht, qofsh edhe shqiptar<br />
konsiderohesh si pasardhës i nderuar dhe i pastër<br />
i grekëve të kohës së Themistokliut. Neroutsos<br />
tregon gjithashtu se si gazetarët grekë ishin<br />
thartuar në fytyrë kur gjatë një pritjeje,<br />
Mbretëresha e Greqisë i ishte drejtuar në gjuhën<br />
shqipe një milioneri me origjinë shqiptare V.<br />
Zhapa, i cili për grekët është një nga lavditë e tyre<br />
kombëtare.<br />
Megjithatë, edhe në Greqi nuk munguan zërat<br />
kundër politikave të asimilimit të shqiptarëve.<br />
Atë politikë, gjeti forcë ta denoncojë edhe ndonjë<br />
figurë e padyshimtë e nacionalizmit grek, si<br />
peshkopi erudit E. Kurilla, apo edhe ndonjë<br />
profesor i veçuar, siç ishte rasti i historianit të<br />
shquar grek Prof. Paparrigopoullos, kryetar i<br />
shoqatës për letërsinë greke. Më 25 Qershor<br />
1883, ky i shkruante kryeministrit grek Trikoupis<br />
se kishte ardhur koha që Greqia të jepte shënja<br />
miqësie ndaj shqiptarëve e nuk do të ishte keq të<br />
fillonte me mësimin e gjuhës shqipe nëpër<br />
shkolla greke, në Epir, në Shqipëri e kudo ku<br />
jetonin shqiptarët. Një këshillë kjo, që qeveritë<br />
greke nuk e kanë dëgjuar as dje, as sot, kur në<br />
Greqi një valë e re emigracioni masiv është<br />
shtuar mbas rënies së komunizmit në Shqipëri.<br />
Nuk ka dyshim, që në këtë vepër asimilimi,<br />
përveç instrumenteve të veta, shteti grek pati<br />
edhe ndihmën e pakursyer të kishës. Madje është<br />
kjo, që edhe para pavarësisë së Greqisë, zhvilloi<br />
një veprimtari të ethshme asimilimi kundër<br />
shqiptarëve të krishterë. Këtë mundësi ia jepte<br />
padyshim edhe Porta e Lartë, e cila i kishte<br />
besuar Patrikanës Greke të Stambollit<br />
përkujdesjen për të krishterët e perandorisë, duke<br />
i dhënë asaj edhe atribute të pushtetit laik siç<br />
ishte ai i shkollimit. Duke filluar nga shek XVII,<br />
në Epir apo në Shqipërinë e Jugut, nën mbrojtjen<br />
sovrane të Sulltanit u hapën me qindra shkolla<br />
greke. Greqizimi i popullsive shqiptare ishte<br />
padyshim njëri ndër qëllimet bazë, sidomos pas<br />
krijimit të shtetit grek, kur aksioni i Patrikanës në<br />
këtë drejtim u koordinua në mënyrë perfekte me<br />
qeveritë e Greqisë. Ky qëllim duket fare<br />
transparent në një rregullore të vitit 1882 për<br />
shkollën egreke të arsimit, ku njëri nga nenet e saj<br />
i detyron nxënësit të mos flasin gjuhën shqipe, as<br />
me njëri-tjetrin e as në familje me prindërit. Pra,<br />
përveç vetes,fëmijët duhet të greqizojnë edhe<br />
prindërit. E njëjta përmbajtje zbulohet në letrën e
Change language