Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

More documents

Recommendations

Info

NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE -Ktu paska kenë Sad Pasha i pabesë- përgjigjet Gjini – e jo unë. Ai m‟i foli Lirat për at qëllim, e unë veç që s‟i mora Lirat e besën s‟ja fola, por edhe ata që m‟i çoj te dera me gjthë pare i percolla me i than Sadit, se besën e Dheut s‟ shes me pare !... - Fol si t‟duesh tash – i tha Osmani. - Drejt t‟flas, e faqën e zezë t‟yt zot ta qita n‟kët Kuvend t‟burrave, që t‟a marrin vesht se ç‟i punon n‟zemer Sadit. V.O. Kjo menyrë t‟punuemes t‟Gjinit me Sadin, që kurkush nuk e pat ditë, aq fort i habiti Pleqt, që s‟diftohet, edhe e panë burrninë e Gjinit, prandaj ju hyni ma fort n‟zemër, edhe e banë t‟Parë përmbi t‟gjithë Pleqtë, e kur fliste goja e tij, t‟gjithë ju bajshin njizani, mbasi shifshin se ç‟do gjygjë që bate aq mirë pshtetëj m‟Kanun, që s‟ishte burër e Plak që mund e luente. Gjini ka kenë i gjymtë pak nga veshët, se për ma gojtar s‟e bate nana tjetër ! Ja hynë gjygjit tokës që kena në gojë. E Kuvendi i Pleqve e ndau m‟kët mënyrë. - Kruja do t‟i baj be Sad Pashës me 24 vetë. 12 t‟shënjum e 12 t‟pa shënjuem. Me mejë me ben Parota e Krujes : - Për kët t‟mirë t‟ Perëndisë, e si e bafsha mue m‟nihmoftë, që ajo tokë që e lyp Sad Pasha s‟ka kenë as s‟asht, as kurrë e Toptanit s‟ka ken, por asht e Teqës t‟Fushë Krujës. Sad Pasha s‟ka ma as gojë pos mund bani be Kruja, toka i jet Sad Pashës, e për hyrz e dam që e gjet do t‟i lajnë 500 grosh për land t‟preme; 500 grosh për kaë t‟vramë; 500 grosh për qerm t‟mbyllun. Dita e besë kje shenjue me 25 n‟Vjeshtë të dytë 1904, me‟u ba n‟Teqët (ball Effendisë n- Krujë). E me kët ditë do t‟vinte me veshtrue benë Sad Pasha, ja zëvendësi i vet, e katër Pleq t‟Dheut. Osmani i Hoxhës, ndër fjalët e gjygjit e t‟besë, edhe shkoj n‟Tiranë me i kallzue Sadit. Sad Pasha n‟t‟marrmit vesh, dergoj rishtas nji njeri t‟vet ke Pleqt që nese u gjendëshin n‟Fushë t‟ Krujës e ky u tha Pleqve : - Sad Pasha ju ka çue shnet t‟gjithve, e gjygjit qi i keni ba jasht asaj xhamie edhe ka mbet habit se sa me rrug e kishit ba e pa drita. - Shnet paçi – i pergjigjet Gjini – po thuej Sad Pashes, ja t‟gjindet vetë atë ditë që do t‟banin be Kruja, ja t‟dërgojë nji t‟ Qeverisë. - Mos keni gajle se do t‟i thom. Shkoj kasneci i Sadit, e Pleqt mbetën aty se aty kishte për me i shataf do punë Dheu, e me dalë katund për katund mbrapa, me shtrue e me pruë n‟Kanun gjithë t‟dalun dorët. Sa kjenë tuj ba gjygje Pleqt, nje ku ja mbrrini Kajmekami I Krujes (për fat t‟keq, qëlloj nji Tosk-shqiptar i shit) i cili ishte kenë detyrue prej Valiut t‟Shkodrës me nji tejshkrim, që t‟shkote me pa pse ishin mbledhë Pleqt e ç‟far gjygji kishin. Pleqt që ndodhën, nuk luejtën vendit, por ndodhën disa që ju kërcnuen…Mbasi u hini n‟rreth Kajmekami, i zuni turpi do, e u ngrejtën keshëm me e nderue. Kur ky (Kajmekami) mendjebosh n‟vend që m‟u përshndet me Pleqt si e lypte njerzia e vendit, filloj me njiherë me folë si n‟idhni. Pleqt, edhe ata që patën luejt vendit prej njerezisë, kur e panë me at trimni, u ulën rrafsh t‟gjithë, e Kajmekami mbet n‟kambë vetëm. - Hej ju, pse jeni mbledhë ktu ? – tha Kahmekami. - Gjin Pjetri ja priti : - Kena punën t‟onë, e bajmë do gjygje tona !.... - Gjygje tueja ? – gërthiti Kajmekami – ç‟far gjygjeëh mund t‟bani ju mbasi asht Qeveria e Mbretit !... - Qeveria ka punën e vet – ja ktheu Gjini – e na kena punën t‟onë !... - Ju s‟paski nevojë për Qeverinë pra – foli Kajmekami – mbasi s‟e njifki e dashki me ba gjygje vetë; e mue kot m‟paskan dergue Mbreti për Qeveritar e kot ndejkësh ketu !... - Pra, për ne, n‟daç shko sod n‟daç rri ktu – i tha Gjini. - Hej ! E kush asht i parr ndër ju ? – pveti Kajmekami. V.O. Ktu i përgjigjen Kajmekamit t‟tanë e m‟nji gojë : - Per t‟par kena Gjin Pjeter Markun e Skurajt !... - Kush asht aj Gjin Pjetri ? – pveti Kajmekami. - Tek e ke përpara ! Kajmekami ateherë tuj u shtirë se s‟e njifte, ju kthye mu ktij e i tha : - Si t‟quejn ty ? - A s‟me njef zotnia jote ? - ja priti Gjini - Mue me quejn Gjin Pjetri ; por seri jam tuj ba se s‟m‟njifke, me gjithë që nja katër-pesë herë kena kenë ke zonia jote n‟Qeveritare, e me m‟emën m‟ke pas thirr nja dy herë !... - E kah je ti – ja priti Kajmekami. - Jam prej katundit Skuraj. - Kush te ka zgjedhë për t‟parë ? - Mbar Dheu –ja ktheu - Hej, ti malok – foli Kajmekami – a ke ardhë ktu me na msue gjygje ? Ku e ke zanë ti ket gjygjë aq mirë, që të paska pëlqye Dheu ? - E zotnia jote – ia dredhoj Gjini - ku e ke zan, që ke ardhë n‟kët Krujën t‟onë me na msue gjygjë ? - Une jam njeri i Mbretit e nixamin e ka zan n‟msojtore – u përgjigj Kajmekami. - Mirë fort – foli Gjini – ti paske kndue n‟msojtore nixamin e Mbretit, e une Kanunin t‟em e kam pas gjysh mbas gjyshi, e me gjith Kanunin kam le, e mos t‟kjofsha falë !...Ti tuj kenë njeri i Mbretit je detyrue me ndreq e me largue meni e idhnime e ngatrresa, e hyn n‟popull me shkatrrue e jo me ndezë flakën edhe ma fort me gjith nixamin që ke n‟dorë !... - Ju me kto gjygje e Kuvende - tha Kajmekami – jeni tuj dashtë me ngrejt kryet kundra Mbretit !... - Na me kto gjygje, jena tuj u ba ndihma e Mbretit, e mos je tuj na zanë besë, veniu oroe shtërngimëve e gjobave që u keni vu Dheut, e mos i njatni fjalët ma !... - A me Kanun gjygjohi a po me Xhibal ? – Pveti Kajmekami. - Jo, por me Kanun ! - E pse jo me Xhibal ? - Përse ju Qeveritarët vetë ma t‟parët kjetë që s‟e mbajtët, e prandaj edhe na e lamë 10 Xhibalin, e morem gjygjin e Kanunit që sod e katërqind vjet e kena pas !... - Merrni të dy – tha Kajmekami – hem Kanunin hem Xhibalin. - Xhibali s‟e dona, por Kanunin do ta marrim !... - U lamtumirë pra !... - Udh e mbarë – u pergjigjën – e kput qafën !... Pleqt s‟njatën ma, por sa kjenë u nisën katund për katund me pa mos i ka dale Dheu Kanunit, e me u pre gjobat t‟dalunve dorës. E ma s‟parit i thirri puna n‟katund t‟Herrait, mbasi Osmani i Hoxhes kje ngatrrue me do t‟dheta me kët katund që asht nja 80-90 shpi. Ky i pat ble t‟dhetat e ktij katundi, e s‟desh me ndej me gjygj t‟Dheut e me marrë m‟dhetshe nja, por m‟shtatshe. Katundi besnik, me të madh e me të vogël, nuk ndigjoj ndryshe, por m‟dhetshe si e pat lanë gjygji i Djeut. Mbasi muern vesht Pleqt, dhunën e Osmanit, nuk e lanë me i marrë t‟dheta e blëme prej Qeverisë. Por e muern me vedi e bashkë me kutund t‟Herrait shkuen n‟Kruje, 54 Pleqt e Osmani e katundi Herraj hyn ke Qeveritari. Gjin Pjetri atëherë i tha Qeveritarit : - Mbas gjygjit t‟Dheut asht lanë që t‟merret prej mistrash e t‟lashtash m‟dhetshe nja, e mbasi zotnia jote kishe shkue me i shit t‟dhetat atij njeriu që i ra n‟shkelm ksaj beses e gjygjit, na nuk e lam me i marrë. E zotnia jote, n‟daç, zgjidhe nji tjetër që t‟i blejë t‟dhetat e Herrait, por m‟dhetshe nja; po punove ndryshe t‟a dijshë se jena nda keq !... Tuj e pa veten ngushtt ju desht me shit t‟dheta nji blersi tjetër simbas gjygjit t‟Dheut. E Osmanin e Hoxhes i ndihmoj besa që e theu, e besa që e bani, e mbet pa gja. V.O. Osmani i Hoxhës mbasi kje Plak katundi, ja falën gjobën për ket shtek, e ma fort, përse ju vu gjygjit t‟Dheut, e i la pa fjalë t‟dhetaë e bleme. Mbasi i kryen kto punë dhe i prunë n‟rrugë t‟Kanunit ata që patën dredhue, morën dheun e poshtem d.m.th. Arbeninë, Pesdhetëkatër Pleqt, katund për katund tuj ndreq e tuj mëëkamb Kanunin. Tashti mbrrinë mje n‟Mallkuq, ky katund tuj kenë gati n‟t‟ hymje t‟qytetit t‟Ishmit, (e Ishmi me rrethe i kje vu ktij urdhnit edhe gjanë e trashë e patën shkrue) kta Pleq, me gjithë sa ndodhën, me t‟thashme nja 100 huta, i kthyen grykat e hutave kah ata, edhe u lshuen nji batare, për me i ba me die se shka ban Besa e Dheut e vllaznia, që para se t‟i turret kush do t‟matet mirë e për me ju kallzue (si me than) se ishin gati me u vllaznue me ta, veç t‟vishin me u dhan besën. Prej Mollkuqës shkue n‟katund t‟ Maxharit, edhe ktu sa mbrrinë, u ndreqën n‟ato kodra t‟ktij katundi e mbasi tjera katunde, si Shkalla, Hamallia e Juha lajshin gjanë e trashë, edhe ktu i lshuen nja dy batare m‟huta, tuj dashtë me i thirrë edhe kta për me u vllaznue me Pesëdhetkatër Pleqt. Por për rrezik t‟atyne i pat shkel qeveria, e lepri u kishte pas hy n‟bark. S‟pat kush me ju pri ndër ato parfrigsa që i kanë, e mbetën tuj u zhyt e tuj u mbyt ndër ato humnera balte e tuj la gjanë e trashë bashkë t‟imtën katër fish ma shtrejt se pat urdhnue Lala i Stambollës.
NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 100 VJETORIT TE SHPALLJES SE PAVARESISE Mbasi e prun n‟rrug t‟Kanunit Dheun që m‟do vendë pat lafit, u ndanë Pleqt, e shkuen nder shpi t‟veta, tuj lanë fjalën shoqishojt që t‟gjindën n‟Fushë t‟Tallajvbesë t‟pestën ditë t‟Bajramit jase me 12 në Sh‟Ndre, 1904. Qeveritari i Durrësit në Krujë. Me 4 n‟Vjeshtën e dytë 1904 erdh n‟Krujë Qeveritari i Durresit, e në t„mbrritun dergoj me thirrë njikta : Zenel Agë Meçen, Idrizin e Bedekuqit, Jahan e Xhaferrit, Agë Meçen, e Sedin e Selim Agës, e m‟nji hov ja dergoj nji tejshkrim Gjin Pjetrit në Skuraj që t‟i merrte me vedi Paj Beg Pajën e Sul Hakën, e t‟u dukshin n‟Krujë. Katër t‟parët e qytetit që i përmendëm aspak s‟shkuen, e Gjin Pjetri ja dredhi t‟përgjegjun m‟tejshkrimtare t‟Milotit : - Gjin Pjetri i Skurajt, ja merr dorën Qeveritarit t‟Durrësit në Krujë : zotnija jote m‟thrret atje, unë s‟jam tuj mujt me ardhë njiherë, përse do t‟shkoj n‟mal me ra mbrapa lopëve që cubat m‟i morën n‟kto ditë. Kur t‟i gjaj atëherë i marr shokët e mi e vij m‟u pjek me zotnin tande. Gjin Pjetri. Ashtu as i Kruetanë as i katundnisë, s‟ja pan ftyren Qeveritarit, e mbet me njmijë faqe t‟zeza. Vijnë me dijtë se ardhja e Qeveritarit t‟Durrësit kje mbas fjalëve t‟Saë Pashës. Dmth Sad Pasha nuk deshti me ndejt m‟ditë t‟shenjueme t‟Besë, por m‟at hov që Qeveritari i Durrësit muer në Krujë edhe Sadi e dërgoj zëvendsin e veë Osmanin e Hoxhës Matës keshëm për me ndigjue benë e 24 kruetanve për punë të tokës t‟Fushë Krujës. E qëllimi i Sadit s‟kje tjetër, porse nji Hej ! dmth ja do t‟vijshin Kruetanët me ba be, ja mos do t‟vijshin. Po erdhën pat da me qeveritarin me ua vu rrethimin e me i zanë, po s‟erdhën mbas gjygjit do t‟i jiste toka që e lypte. Por s‟i vyjti gja kjo lojë, përse mungojshin njerzit e shenjuem prej Pesëdhetekatër Pleqsh, e nuk ndejti m‟ditë t‟ndame për m‟u ba beja. Aq që Parësimi i Krujës i dergoj fjalë Qeveritarit t‟Durrësit që mos t‟gabote me ju dergue ushtarë ke dera, se po i ndrruen dy fjalë do t‟i vritshin, e Parsimi i katundeve aspak s‟u dukën. I frigsuem prej kërcnimeve Qeveritari u dynd e shkoj : Kurti i Kavaj-Kurtit prej Kavaje. Mbasi u kujtue Sad Pasha se ju trashën dhamt tuj bre hekur, e sa nji mizë ndër hundë e mbajshin Pleqt si ktë si Sunduesin e Durrësit, ju desht me i zbrit fjalët (porsa anadollakësh) e prandaj me 30-X- 1904, e dërgoj Osmanin e Hoxhës Matës si zevendës t‟vetin ke Gjin Pjeter Marku n‟Skuraj, e me fol me Gjinin për punë t‟asaj toke që s‟kje ba gjygji (si e patem rrefye parazi). Kur për fat të mirë, m‟u n‟at ditë ndodhi te Hani i Gjormit Gjini. Sosi Osmani i Hoxhës, e porsa pau Gjinin i tha : - Hej, Gjin ! unë kjeshë nis me shkue në shpinë tande n‟Skuraj e ty t‟paska sjellë ora e mirë ktu !... - Poj po, pata do punë e erdha deri këtu, të mos vijshe edhe pak nuk më kishe gjet. Osman, me fjal të mira do të kesh ardhë ?! - Ashtu ma ka shpresa – u përgjigj Osmani. Vojten të dy edhe zatetën nën nji vidh të madh që ishte bri hanit. - Fol, Osman, ç‟pun të suell këndej ? – e pveti Gjini. - Sadi të çon shumë shëndet Gjin – i tha ky. - Ja njat Zoti jetën. Shëndet paç ti dhe ai – ja priti Gjini. - Esadi me çoj ke ti, Gjin, për të pëvet si mbaroj gjygji i bamë mbi tokë të Fushës Krujës, a i ndejtet mbi të, mbasi vetë e batë atë Gjygjë , a po jo – i tha Osmani. - Gjygjin e kemi ba, e atij gjygji i rrimë na ore Osman, e duhet të dini se pshtymën t‟onë nuk e lepijmë ! Sad Pasha nuk desht me i ndejt gjygjit t‟onë, e nuk e pelqej, t‟a baje ai ndryshe e të shofim a ka me i hecë ! - Esadi e njeh gjygjin tuej, or Gjin – i tha Osmani – porse Porota nuk erdhi me ba benë në ditë të ndame. Gjini : - E kena marr vesht edhe at punë se Porota nuk e bani benë, por unë të pves ty, a shkoj Esadi te qeverisi i tij me pa benë si e patën nda Pleqt e Dheut ? Osmani : - Unë vetë, mbas urdhnit t‟Esadit kam shkue me pa benë. Gjini : - Edhe punën tande e kam marrë vesht, po a shkohet në ditë të ndame pa Pleqt e me katër Pleq të Dheut per me veshtruë at be ? Osmani : - Shkova vetëm e pa katër Pleq. Gjini : - Vetëm shkove, jo me ditën të ndame por me ditë që duel Mytesarifi i Durresit në Krujë, e kët që të ju dilte për dore ma lehtas për me ngushtue Porotën e se batë benë prej friget të Mytesarifit. E batë n‟asgja gjygjin e 54 Pleqve, e fjalët e besëë i çatrafiluet tuj çue në be sa betarë që as nuk i pat ngref gjygji. Mjaft marre për Sadin me hanger fjalën ! A thue mos kujton Sadi se na veç pse e ndijmë emni e tij t‟ hyjmë n‟dhe për s‟ gjalli. ? Gjygjin që ka ba Dheu mbarë, s‟ka burrë mishi që guxon me e çartë ! Me ditë të ndame – vijoj Gjini – Porota e Krujës, pat, a me vjelë a me bajtë kosha. Esadi e perbuzi gjygjin e 54 Pleqve, tash kena tjera fjalë me të. Osmani : Prandaj pra, me dërgoj mue me të pëvetë se shka mendon me at tokë ? Gjini : - Toka nuk ka për të lujtë vendit, detin nuk e ka tepër afër që të shëmbet mbi të. Por të mi thuesh Sadit, se pa i ardhë zani i Dheut mos të shtyhët e mos ta punojë at tokë, e as mos të ngrefë ndoj ndërtesë mbi të ; aj asht i fortë, porse t‟a dije se mund të ndeshën në ndonjë gozhdë dhambët e sharrës së tij. N‟u trimnoftë me hi n‟at tokë, t‟a dijë se 54 katunde e qytetin e Krujës, i ka qitë në zjarm, porse për t‟a lëshue nuk e lajnë atë tokë mje që t‟i shofë se janë ba hi e pluhun. Osmani : - Mos o Zot ! Esadi s‟e ban at punë ! Gjini : Ke me i thanë kështu : ti që je Esad Toptani, Dheu i 54 katundëve e qyteti i marrin kambën e dorën, e po të thonë se si ju gjegje ti gjygjit të tyne, ashtu edhe këta janë tuj ta 11 veshtrue fjalën ty. Tash nuk të pret tjetër për pos në daç ke me urdhnue se ti vetë, a me dergue ndoj zevends tandin për me pa benë që Porota e Krujës kanë me ba të pestën ditë mbas Bajramit, ku kanë me u mbledhë edhe 54 Pleqt e Dheut i rrethit Krujës e të 54 katundëve e qytetit t‟Krujës. At ditë ka me u ba ajo be që e patën shenjue Pleqt e permendun. At ditë ka me u pa puna : a Kruja vodh e ti bajte kosha, a ti vodhe e Kruja t‟i bajti koshat. Osman, këto fjalë pa ndrrue nji t‟i thuesh Esadit ; thuej se goja e Gjin Pjetrit mi tha n‟emën të 54 Pleqve e të Dheut mbarë. Osmani : Besa besë, gjithsi më the tash i thom Esadit. - Tash të kjoftë udha e mbarë - i tha Gjini. Osmani u nis për Tiranë, e Gjini me Paj Beg Pajën u shtekuen kah Gjormi, e prej Gjormit Gjini shkoj në Skuraj në shpi të vet. Këtu mbaron kjo dëshmi historike e At Shtjefën Gjeçovit, kushtue Kryengritjës së Kurbinit dhe në veçanti udhëheqësit të saj, Gjin Pjeter Mark Pervizit të Skurajt, të cilit i asht kushtue ky libër si një kujtesë për historianët dhe shkrimtarët që historinë ta shkruejn drejt e të përfshijnë në të, figura të tilla luftetarësh e patriotësh që populli nuk i ka harrue asnjherë, por që mjerisht institicionet që merren me çështjet e historisë i kanë lane në hije e harresë, që kumbojnë si mohim, dhe kjo nuk duhet të ngjasë në kontekstin e demokracisë që përjetojnë sot shqiptarët si në Shqipni ashtu në mbarë trojet etnike e në diasporë. Mark Bregu FLAMURTAR I LIRISE Porsi drita e rrezës diellit, Porsi bora në Munellë, Nalt në Skuraj të Kurbinit, Janë do kulla që shkelqejnë. Qysh në kohë të Kastriotit Nga kto kulla me frenxhi, Larg u ndie era e barotit Mbi të egrin Osmanlli. Nga kto troje u lindën burrat Që janë ndera e vatanit : Dy herë rresht u dogjën kullat, prej hordhive të sulltanit. Dy herë rresht u dogjën kullat, Por themelet kurrë s'u shembën Se prej tyne dolën burrat, Që s'u tundën, kurr s'u trembën.
Page 1 and 2: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10
Page 9: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10
Page 37: NE KUADRIN E JUBILEUT TE MADH TE 10

Mark Bregu - Tribuna Shqiptare

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?